ضرورتی به نام تدوین سند ملی راهبردی نشر علمی

به گزارش خبرنگار علمی ایرنا، معاون پژوهشی وزیر علوم، تحقیقات و فناوری پس از برگزاری یكصد وپنجاه و ششمین جلسه كمیسیون دائمی عتف (یكشنبه 28 خرداد) ، یكی از دستورات این جلسه را ارائه گزارش ملی نظام نشر علمی كشور برشمرد و گفت: با توجه به این كه در سطح كشور حوزه های مختلف انتشارات و توسعه علمی نشر كشور از جمله كتاب، پایان نامه و ...را داریم، به هماهنگ‌ سازی و همگرایی در انتشار این متون نیاز داریم.
وحید احمدی كه در جمع خبرنگاران سخن می گفت، یادآور شد: این هماهنگی در مجموعه های داخلی و ارتباط با مراكز بین المللی باید ایجاد شود و براساس این اصل در جلسه قبل، شورای عالی عتف دبیرخانه را مكلف كرده بود كه نظامی به نام نظام ملی نشر علمی كشور تدوین و در جلسه سه شنبه (30 خرداد) شورای عالی این گزارش ارائه شود كه در كمیسیون دائمی امروز گزارش اقدامات ارائه و نظرهای اعضا گرفته شد و قرار است این كار در قالب سند ملی راهبردی نشر علمی كشور ارائه شود.
گزارش مربوط به سند ملی راهبردی نشر علمی كشور در نشست روز سه شنبه (30 خرداد) شورای عالی عتف ارائه و تصمیم لازم در مورد آن گرفته شد؛ سندی كه دبیر كمیسیون تدوین و هماهنگی سیاست های علم و فناوری شورای عالی عتف هدف اصلی آن را تسهیل گری و استانداردگذاری نشر علمی برشمرد.

***شكایت به شورای عالی عتف درباره چالش های نشر علمی، سنگ بنای نظام ملی نشر علمی
سیدفرهنگ فصیحی در مورد تدوین این سند، كیفیت آن و اهدافی كه دنبال می كند، روز شنبه به خبرنگار علمی ایرنا گفت: اصل موضوع این است كه شورای عالی عتف گزارش هایی را درباره چالش های حوزه نشر علمی در كشور دریافت و در جلسات گذشته بررسی كرده بود.
وی افزود: برای رفع و مواجهه با این چالش ها پیشنهاد شد دبیرخانه با همكاری مجموعه های ذیربط نظامی را تدوین كند كه بتواند این حواشی و چالش ها را رفع كند.
این مقام كمیسیون دائمی عتف ادامه داد: بعضی از این چالش ها شامل سوءرفتارها، رعایت نكردن اخلاق حرفه ای و سرقت های علمی در كتب و پایان نامه ها، ضعف در نظام ارزیابی، استفاده نشدن از بروندادهای علمی مجموعه ها و هم پوشانی وظایف كنشگران متعدد در حوزه نشر علمی بود. مثلا در وظایف برخی سازمان ها نظیر سازمان مطالعه و تدوین كتب علوم انسانی (سمت) و پژوهشگاه علوم و فناوری ارتباطات (ایرانداك) و مركز نشر دانشگاهی در بعضی موارد همپوشانی دیده می شود، در حالی كه برخی از ضروریات موفقیت نشر علمی در كشور بدون متولی است.
فصیحی تاكید كرد: همچنین كیفیت بروندادهای علمی در كشور نسبت به وضعیت كنونی قابلیت بهبود زیادی دارد، چاپ مقالات در نشریات علمی لزوما هدایت شده نیست، در حوزه نشر علمی تعداد مقالات افزایش پیدا كرده است، اما فرهنگ استناددهی در داخل نداریم و این چالش در عرصه بین المللی نیز برای مقالات علمی ما وجود دارد.
وی با اشاره به اهمیت اقتصاد نشر گفت: اقتصاد نشر علمی در دنیا پررنگ است، متون علمی نمایه شده و به آنها استناد می شود و اقتصادی پیرامون آن شكل می گیرد؛ اما ما بیشتر با پرداخت هزینه برای چاپ مقالات و خرید مقالات به آن اقتصاد كمك می كنیم و در داخل بهره ای نمی بریم.
معاون برنامه ریزی صندوق نوآوری و شكوفایی با بیان این چالش ها در حوزه نشر علمی كشور گفت: به همین دلیل دبیرخانه شورای عالی عتف مأموریت یافت با همكاری مجموعه های ذیربط، نظام ملی نشر علمی كشور را طراحی و طرح پیشنهادی را به شورا ارائه كند. در پی این امر كارگروهی در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و كمیسیون دائمی عتف شكل گرفت و متخصصانی از حوزه های سیاست گذاری و نشر علمی حدود یكسال و نیم روی موضوع كار كردند.
وی افزود: در این مدت از مجموعه ها و نهادهای علمی فعال در زمینه نشر علمی، پایگاه های علمی داخلی و خارجی و فعالیت بخش های مختلف نشر علمی در داخل و خارج الگوبرداری شد. همچنین بخشی از تكالیف و رهنمودها در اسناد بالادستی كشور موجود بود كه شامل نقشه جامع علمی كشور، سیاست های كلی علم و فناوری و برنامه ششم توسعه بود.

***ارائه گزارش نظام ملی نشر علمی كشور و تبدیل آن به سند ملی راهبردی نشر علمی
عضو هیأت مدیره انجمن مهندسی صنایع ایران تاكید كرد: اعضای كارگروه یادشده به خبرگان و ناشران از بخش خصوصی، همكاران ناشران دانشگاهی و مراكز ملی نشر علمی مراجعه كردند و در نهایت فهرستی از راهبردها و اقدامات ملی برای ساماندهی نظام ملی نشر علمی كشور، در قالب سند ملی راهبردی نظام نشر علمی در جلسات یكشنبه (28 خرداد) كمیسیون دائمی عتف و سه شنبه (30 خرداد) شورای عالی عتف ارائه و توسط اعضا بررسی شد.

*** اهداف و راهبردهای سند ملی راهبردی نشر علمی
وی در پاسخ به پرسش ایرنا درباره ماهیت و ماموریت این سند توضیح داد: این سند به لحاظ ارزشی می خواهد دسترس پذیر بودن علم را به عنوان یك ارزش تثبیت كند، چارچوبی برای موضوع نشر علم و احترام اخلاقی به دستاوردهای علمی مشخص كند، تعامل با جامعه جهانی داشته باشد و برای مسئولیت پذیری در آفرینش های علمی فكری كرده باشد.
فصیحی اضافه كرد: ماموریت اصلی این نظام عبارت از ایجاد زمینه ارتباط و تعامل موثر بین كنشگران نهاد علم و بهره برداران آن است چرا كه دستاوردهای مجموعه ناشران علمی و ارتباط و تعامل با طرف تقاضا در شرایط كنونی چندان بهره ور نیست.
وی تاكید كرد: همچنین انتقال دستاوردهای علمی به جامعه محققان و پشتیبانی از نهاد آموزش نیز از دیگر ماموریت های این نظام است.
فصیحی با اشاره به اینكه سند یادشده هفت هدف كلان را پی می گیرد،گفت: ارتقای كیفیت تولید و عرضه منابع علمی در كشور، توسعه و بهبود شبكه و زیرساخت های پشتیبان نشر علمی، سیاست گذاری و برنامه ریزی برای نشر علمی، حفاظت از حقوق مولفان و ناشران علمی كشور، كارآمدسازی اقدامات دولت و بخش خصوصی و استقرار نظام ارزشیابی و ممیزی نشر علمی و آخرین هدف ارتقای جایگاه زبان فارسی كه قرار است در یك چشم انداز بلند مدت به عنوان زبان علم در سطح جهان مطرح شود.
«برای رسیدن به این اهداف به راهبردهایی نیاز است كه توسعه زیرساخت های نشر علمی در سه بعد انسانی، فناورانه و مالی، افزایش هماهنگی بین شبكه ناشران علمی و دانشگاهی در سطوح ملی و بین المللی، افزایش كیفیت در آثار و انتشارات علمی و بهره برداری از ظرفیت های اقتصادی نشر علمی، رعایت حقوق مالكیت فكری و ترویج فكری و تنظیم رابطه زبان فارسی با سایر زبان های تولید بروندادهای علمی در جهان از اهم این راهبردهاست».

***سرنوشت سند ملی راهبردی نشر؛ تصویب؟ متولی یا متولیان؟
وی خاطرنشان كرد: این موضوع در جلسه روز سه شنبه شورای عالی عتف مطرح و مقرر شد وزارت علوم برای اجرای این نظام نامه از طریق ظرفیت های موجود خود به ویژه مركز نشر دانشگاهی، برنامه ریزی كند و اختیارات مورد نیاز خود را در زمینه های فرابخشی و همكاری سایر دستگاه های اجرایی تعیین و برای تصویب به جلسه بعدی شورای عالی ارائه كند.
فصیحی در مورد اینكه چه نهادی متولی اجرای این سند خواهد بود، گفت: پیشنهاد اولیه این بود كه یكی از مراكز وابسته وزارت علوم با ارتقای مأموریت های خود به مركز ملی نشر علمی كشور تبدیل شود و وظیفه تسهیل گری و ترویج استانداردها را برای استقرار این نظام ایفا كند كه این پیشنهاد رای نیاورد و قرار شد وزارت علوم با تكیه بر ظرفیت های موجود خود از جمله ظرفیت مركز نشر دانشگاهی به دلیل داشتن ابزارهای لازم برای ارتقای جایگاه و كیفیت بروندادهای نشر علمی در كشور برنامه ریزی كند.
وی افزود: در واقع سند ملی راهبردی نشر علمی كشور در صورت تصویب نهایی در شورای عالی عتف مجموعه آنچه را برای تقویت وضعیت نشر علمی در بخش های خصوصی و دولتی نشر علمی باید انجام شود، رهنمود می دهد و چنانچه مركز نشر دانشگاهی یا هر مجموعه دیگری در وزارت علوم متولی اجرای این سند شود، دو كاركرد تسهیل گری و استاندارد گذاری (ترویج استانداردهای) نشر علمی را به عنوان مهم ترین اهداف این سند دنبال خواهد كرد.
دبیر كمیسیون تدوین و هماهنگی سیاست های علم و فناوری شورای عالی عتف تاكید كرد: در این صورت مجموعه ای شكل خواهد گرفت كه به جای تصدی گری در چاپ و انتشار كتاب، روی استانداردهای نشر علمی تمركز و آنها را ترویج خواهد كرد. اگر نیاز به پایگاه های اطلاعاتی باشد، به شكل گیری آن كمك خواهد كرد، قالب های نوین و فناوری های جدید در عرصه نشر را معرفی و روند ارتقا و موفقیت نشر علمی در كشور را تسهیل خواهد كرد.
سند ملی راهبردی نشر علمی در حقیقت برنامه ای ملی برای ترویج استانداردهای نشر و تسهیل در یكپارچگی و ارتقای این حوزه بوده و مجموعه ای از راهبردها و اقدامات را برای دستیابی به چشم اندازی روشن برای نشر علمی فراهم می آورد.
علمی**9157
خبرنگار: منصوره شوشتری**انتشار: زهره محتشمی پور
برای اطلاع از اخبار متنوع علمی و فناوری، با كانال علمی ایرنا در تلگرام همراه شوید:
irnaelm@
https://telegram.me