پروفسور محمد حسن گنجي پدر علم جغرافيا

ادامه مطلب به اين شرح است: پدر وي، ابوتراب مدتها نايب الحكومه شهر قاين بود، ‎افراد خانواده وي در خدمت امراي قاينات (بيرجند) يعني ‏خاندان علم بودند. پدرش به‎ ‎كشاورزي و دامپروري اشتغال داشت.
وي سه برادر و دو خواهر داشت كه چهار نفر‎ ‎آنها در مدارس محلي بيرجند به تدريس اشتغال‎ ‎داشتند.
وي تحصيلات ابتدايي و متوسطه را در زادگاه خود گذراند و پس از آن براي ادامه تحصيل به تهران مهاجرت كرد.
در تهران به دارالمعلمين عالي رفت و در‎ ‎رشته تاريخ و جغرافيا تحصيل كرد و به درجه كارشناسي ‏نائل آمد.
سپس در حدود سال 1312 به‎ ‎عنوان دانشجوي برگزيده به اروپا اعزام شد و در دانشگاه ويكتوريا منچستر انگلستان به تحصيل ادامه داد و در سال 1317، ليسانس تخصصي خود را در جغرافيا اخذ كرد.
در سال دوم ماندن درانگلستان بود كه پس از يك‎ ‎‏‌سال مطالعه و بررسي رشته‌هاي گوناگون، ‏تصميم خود را گرفت كه در زمينه جغرافيا‎ ‎كار كند و از آن زمان تاريخ براي او در درجه دوم اهميت ‏قرارگرفت.
گنجي در آن سال در‎ ‎گروه تخصصي جغرافيا در دانشگاه منچستر نام‌نويسي كرد و پس از چهارسال ‏توانست ليسانس‎ ‎تخصصي و ممتاز در جغرافيا‎ ‎را به دست آورد كه برابر كارشناسي‌ارشد به‎ ‎شمار مي‌آيد.
وي دليل گرايش خود را به جغرافيا و به ويژه هواشناسي، دو رويداد‎ ‎خشكسالي و سيلي مي‌داند كه ‏در روزگار كودكي و نوجواني در زادگاهش رخ داد و باعث‎ ‎آسيب زيادي به روستاييان شده بود.
وي در سال 1331 مجددا با استفاده از بورس تحصيلي عازم آمريكا شد و مدرك دكتري خود را در رشته جغرافيا، از دانشگاه كلارك دريافت كرد.
پايان نامه دكتر گنجي درباره آب و هواي ايران به زبان انگليسي به چاپ رسيده‌است.
دكتر گنجي از سال 1317 تا 1354 در دانشگاه تهران به تدريس اشتغال داشت و به اولين شخصي كه جغرافياي نوين را وارد برنامه‌هاي دانشگاهي كرده‌است، شناخته مي‌شود.
وي با درجه استادي در سال 1358 بازنشسته شد.
وي مراحل دانشگاهي را از دبيري تا معاونت دانشگاه طي كرده و در سال 1354 با اخذ درجه استادي ممتاز بازنشسته شده‌است.
وي از سال 1335 تا 1347 مديريت اداره كل هواشناسي را عهده‌دار بود و به عنوان بينانگذار سازمان هواشناسي ايران نيز شناخته مي‌شود.
دكتر گنجي همچنين از ارديبهشت سال 1342 تا‏‎ ‎مهرماه ‏‏1347 معاونت پارلماني وزارت راه و در زمان رياست پروفسور رضا از‎ ‎سال 1347 به مدت ‏يك سال پست معاونت اداري و مالي دانشگاه تهران را عهده‌دار بود.
پس از چندي مشاور دانشگاه و از خردادماه 1353 عهده‌دار رياست‏‎ ‎دانشكده ادبيات و علوم انساني شد و تا پايان خدمت 37 ساله ‏دانشگاهي خود در اين‎ ‎سمت باقي ماند.
وي در دهه 40 شمسي رياست منطقه آسيا را در سازمان هواشناسي عهده‌دار بود و از همان سال رابطه خود را با همان سازمان حفظ كرد.
از دكتر گنجي چندين كتاب از جمله اطلس اقليمي ايران و بيشتر از 100 مقاله به زبان‌هاي فارسي و انگليسي منتشر شده است.
وي علاوه بر مديريت گروه جغرافيا، ‏رياست دانشكده ادبيات و علوم انساني و معاونت‎ ‎دانشگاه تهران، پيش از انقلاب اسلامي، رياست اداره كل هواشناسي ايران و رياست هواشناسي‎ ‎منطقه آسيا را نيز بر عهده داشته است‎.
دكتر ‏گنجي از سال 1364 با مركز دايره المعارف بزرگ اسلامي، همكاري كرد و از سال 1370 به عنوان مشاور رئيس دانشكده علوم زمين با دانشگاه شهيد بهشتي همكاري‏‎ ‎داشته است.
استاد گنجي در زمان جنگ در ستاد بسيج مسئوليت بررسي و ارزيابي نقشه جبهه‌هاي جنگ را بر عهده داشت.
علاوه بر اين از سال 1368 تا 1372 مشاور رئيس سازمان جغرافيايي نيروهاي مسلح‎ بود و از سال 1373 نيز با سمت مشاور دانشكده علوم زمين‏‎ ‎دانشگاه شهيد بهشتي در طراحي و ‏اجراي برنامه‌ها مشاركت داشته‌است.
همچنين از سال‎ 1365 ‎عضويت بخش جغرافيايي سازمان مطالعه و ‏تدوين كتب دانشگاهي (سمت) را دارا بوده‎ ‎و با بيشتر دانشگاه‌هاي تهران بويژه دانشگاه تربيت مدرس ‏در دوره‌هاي دكتري‎ ‎جغرافيا تدريس همكاري داشته‌است.
وي همچنين عضويت كميته رهبري اطلس اقليمي ‏ايران را‎ ‎در سازمان هواشناسي برعهده داشت.
وي همچنين عضو دائم‌العمري انجمن جغرافيايي انگلستان و اولين رئيس انجمن جغرافيدانان آسيا و يكي از 15 جغرافي
دانان برتر جهان بوده است.
دكتر گنجني كه به پدر علم جغرافياي ايران شهرت دارد، در سال 2001 از سوي سازمان جهاني هواشناسي به عنوان دانشمند برتر جهان و دانشمند سال هواشناسي معرفي شده است.
وي در بيست و نهمين كنگره ‏اتحاديه بين‌المللي جغرافيايي در كره‎ ‎جنوبي در سال 2000 ميلادي به عنوان يكي از 15 جغرافي
دان ‏برجسته جهان شناخته شد و‎ ‎سازمان هواشناسي جهاني، جايزه علمي سال 2001 خود را به وي اعطا ‏كرد.
پدر علم جغرافياي ايران داراي 130 اثر برجسته علمي و تخصصي به زبان‌هاي فارسي و انگليسي و تربيت كننده 11 نسل استاد عالي در حوزه جغرافيا است.
در مراسم نكوداشت دكتر محمد حسن گنجي علاوه بر اعطاي لوح يادبود كيكي به پاس بزرگداشت زحمات اين استاد فزرانه بريده شد.
مراسم نكوداشت يكصدمين سالروز تولد دكتر محمد حسن گنجي پدر علم جغرافياي ايران و موسسه اداره هواشناسي و تربيت كننده 11 نسل استاد جغرافيا در مجموعه تاريخي سعدآباد برگزار شد.
ايشان‎ ‎همچنين داراي نشان درجه سه در خدمات دولتي را دريافت كرده‌است.
دكتر گنجي از اوايل‎ ‎انقلاب ‏تا قبل از مرگ بيش از 63 لوح تقدير از مراكز آثار و مفاخر علمي، چهره‌هاي‏‎ ‎ماندگار، انجمن‌هاي علمي ‏جغرافيايي و دانشگاه‌ها دريافت كرده‌است.

** خانه جغرافيا
در تاريخ سوم آذر ماه 1390 با حضور پروفسور محمد حسن گنجي, منزل مسكوني وي توسط شهرداري تهران تملك و به عنوان خانه جغرافيا افتتاح گرديد.
در حال حاضر اين خانه به عنوان يكي از مراكز و خانه هاي علم و زندگي شهر تهران محسوب مي شود.

** درگذشت پروفسور محمدحسن گنجي
پروفسور محمدحسن گنجي، 28 تيرماه 1391 بر اثر زمين خوردن در منزل شخصي خود دچار خونريزي مغزي شد.
پس از آن به بيمارستان پيامبران منتقل و تحت عمل جراحي قرار گرفت كه درنهايت درگذشت.
پيكر ايشان پس از تشييع از مقابل دانشگاه تهران جهت خاكسپاري به زادگاهش شهر بيرجند منتقل گرديد و در تاريخ 2 مرداد ماه 1391 در محل بوستان دكتر محمد حسن گنجي در خيابان توحيد ،چهره در نقاب خاك كشيد.
سايت ايرنا خراسان جنوبي: www.irna.ir/skhorasan
پست الكترونيكي به نشاني: irnabirjand94@yahoo.com
كانال اطلاع رساني : http://telegram.me/irnabirjand
*7559 * 6054*خبرنگار- اميرشاهين نايبي فر*انتشاردهنده- مريم پنجابي*