به گزارش ایرنا، براساس گفته های مسئولان وزارت نیرو؛ حدود 48 سال پیش منابع آبی كشور نزدیك به 130 میلیارد مترمكعب بود كه در نتیجه تغییرات اقلیمی درحدود 10 سال گذشته، این دخل آبی به حدود 116 میلیارد مترمكعب و در 6 سال گذشته این رقم به حدود 100 میلیارد مترمكعب كاهش پیدا كرده است.
در این میان هرمزگان نیز همچون بسیاری از نقاط كشور با مقوله كم آبی مواجه می باشد و طبق گفته مسئولان شركت آب و فاضلاب بیش از 40 سال است كه این استان با پدیده خشكسالی و كم آبی دست و پنجه نرم می كند و اكنون طبق گفته مسئولان در شرایط ویژه قرار دارد.
دوم تیرماه امسال رحیم میدانی معاون وزیر نیرو در امور آب وفاضلاب؛ بندرعباس مركز هرمزگان را جزو 6 كلانشهر بزرگ كشور اعلام كرد كه در معرض تنش آبی قرار دارد، یعنی منابع آب و مصرف در این شهرها در حالت سربه سر است كه این موضوع خود موید مطلب بالا است.
البته قرار گرفتن بندرعباس مركز استان هرمزگان در زمره شهرهایی كه آژیر خشكسالی و كم آبی برای آنها به صدا درآمده تنها مربوط به امسال نیست و چندین سال است كه این مساله مرتب از سوی مسئولان اعلام می شود.
همه می دانیم كه اقلیم هرمزگان گرم وخشك بوده ودر طول 12 ماه از سال تنها دو تا سه ماه به جای فصل زمستان ، هوا بهاری و خنك می شود كه تاثیری در كاهش مصرف آب ندارد و بارندگی آنقدر ناچیز است كه كفاف زمین های تشنه را نمی كند چه برسد كه نزولات آسمانی هم ذخیره شود.
شاخص های بحران آب در هرمزگان به مراتب نامطلوب تر از متوسط شاخص كشوری است به گونه ای كه حدود 2 درصد از جمعیت كشور در هرمزگان ساكن هستند در حالیكه سهم آنها از منابع تجدید پذیر كمتر از یك و نیم درصد است.
محدودیت منابع آبی هرمزگان از نظر كمی و كیفی، استفاده نادرست از منابع آب های سطحی و زیرزمینی، نبود مدیریت و برنامه ریزی اصولی و صحیح برای استفاده از مقدار آب موجود و وقوع خشكسالی های چند دهه اخیر، باعث شده كه مشكلات و مسائل زیادی برای هرمزگان به وجود آید كه از جمله آن می توان به ایجاد فروچاله ها در میناب، مهاجرت روستاییان به شهرها به دلیل نبود آب، گستری بیماری های مختلف در بخش كشاورزی اشاره كرد.
حداقل نیاز آبی استان هرمزگان چهار هزار و 100 لیتر و میزان تولید فعلی سه هزار و 200 لیتر بر ثانیه است كه 900 لیتر بر ثانیه كمبود آب دارد و بیش از 18 سال خشكسالی در این استان موجب شده تا سطح آب 90 درصد از دشت های آن با افت معادل نیم متر و حداكثر 28 متر مواجه باشند.
برخی از استانها مثل كرمان و یزد و اصفهان از سالهای گذشته لوله هایی با اقطار مختلف روانه خلیج فارس كرده كه از تشنگی تلف نشوند، ولی استان هرمزگان كه خود مركز بحران كم آبی و خشكسالی است هنوز برای ساخت یك آب شیرین كن 100هزار متر مكعبی لنگ اعتبار است.
شدت بحران در فصل های گرم در چند ساله اخیر در هرمزگان به گونه ای بوده كه مسئولان شركت آب و فاضلاب مجبور به اعمال افت فشار یا قطع آب كرده و مردم این استان برای روزها و ساعت های طولانی در گرم ترین های ماه سال بدون آب آشامیدنی بودند.
البته در سه ماهه نخست امسال طبق گفته مسئولان شركت آب منطقه ای هرمزگان متوسط بارندگی در این استان 5/89 میلیمتر بوده كه نسبت به سال گذشته 383 درصد افزایش داشته ، اما نسبت به سالهای قبل همچنان شاهد كاهش نزولات آسمانی در هرمزگان هستیم.
به گفته كارشناسان شركت آب منطقه ای میزان نزولات جوی هرمزگان قادر به تغذیه میزان برداشت شده از منابع آبی نمی باشد.
** سد استقلال میناب حال روز خوشی ندارد
یكی از مهمترین منابع آبی هرمزگان سد استقلال میناب است كه این روزها حال و روز چندان خوشی ندارد زیرا این سد بیش از 40 سال پیش با ظرفیت 250میلیون متر مكعب با هدف آبرسانی به شهر میناب و بندرعباس احداث شد ولی پس از دو دهه كم بارشی و خشكسالی، در سالهای اخیر با بحران كم آبی مواجه شد.
با پررنگ شدن این بحران ، از 6 سال پیش سد های شمیل و نیان به كمك این سد آمدند و آب این سدها به بخش كشاورزی میناب، و آب سد استقلال برای مصرف شرب به شهرهای بندرعباس ، بندر خمیر اختصاص یافت.
اما با این حال به دلیل كاهش میزان بارندگی و افزایش شدت خشكسالی در هرمزگان، سد استقلال میناب هم اكنون با چالش های بسیاری برای تامین آب مناطق مذكور روبه رو است.
مدیرعامل شركت آب منطقه ای هرمزگان در این خصوص به خبرنگار ایرنا گفت: هم اكنون موجودی مخزن سد استقلال میناب حدود 75 میلیون مترمكعب است كه 80 درصد این حجم مفید و مابقی حجم مرده می باشد و سد شمیل و نیان نیز هم اكنون 54 میلیون مترمكعب آب ذخیره دارد كه 45 میلیون مترمكعب آن قابل استفاده است.
هوشنگ ملایی بیان داشت: با توجه به مصرف روزانه حدود 200 هزار متر مكعب در شهرستانهای بندرعباس و بندرخمیر و حجم مفید فعلی سد استقلال ، پیش بینی می شود كه حجم مفید حداكثر تا پایان دیماه پاسخگوی نیاز آبی این مناطق باشد.
وی ادامه داد: در حال حاضر از مجموع 54 دشت استان افزون بر 1.4 میلیارد متر مكعب آب از طریق 23 هزار حلقه چاه و حدود 340 چشمه و قنات برداشت می شود.
ملایی بیان داشت: حجم بارش حدود 13 میلیارد متر مكعب و نفوذ كمتر از یك میلیارد متر مكعب آن ،نشان از اضافه برداشت 400 میلیون متر مكعبی از بیلان آبهای زیر زمینی در سطح استان دارد .
وی با اشاره به وجود بیش از پنج هزار حلقه چاه غیرمجاز و بدون پروانه بهره برداری در سطح استان، گفت: این چاهها در طول 10 تا 15 سال اخیر حفر شده و حدود 20 درصد از مجموع برداشت از دشت های استان از طریق این چاه ها است.
مدیرعامل شركت آب منطقه ای هرمزگان خاطرنشان كرد: با توجه به محدودیت منابع تولید آب و استمرار بیش از دو دهه خشكسالی در سطح استان و كاهش تولید منابع آب سطحی و زیر زمینی، ضرورت صرفه جویی در بخش كشاورزی و شرب موجب گذر از بحران آبی سال جاری خواهد شد.
به گفته وی در كل استان اگر 20- 15 درصد كاهش برداشت از منابع آب زیرزمینی داشته باشیم ، می توانیم از بحران آب در هرمزگان جلوگیری كنیم.
ملایی با بیان اینكه برای جلوگیری از تشدید بحران آب در آینده باید راهكار استفاده بهینه از منابع آب نهادینه شود، گفت: مشاركت همگانی در حفظ منابع آب موجود ضروری می باشد و توجه به اهمیت این امر، آگاهی رسانی برای بهینه كردن مصرف آب و جلوگیری از هدر رفت این نعمت ، باید مورد توجه جدی قرار گیرد.
وی ادامه داد: در سالهای اخیر كاهش بارندگی موجب كاهش سطح آبهای زیرزمینی و خشك شدن چاههای بسیاری شده كه درچنین شرایطی مشاركت مردم در برنامه ریزی و مدیریت منابع آب ، استفاده از روش های نوین آبیاری و آبیاری قطره ای، جلوگیری از اتلاف آب و تغییر الگوی كشت توسط كشاورزان از مهمترین نكاتی است كه در مدیریت منابع آب موجود مهم و اثر گذار است.
این مقام مسئول ضمن تاكید به شهروندان در خصوص جدی گرفتن هشدارهای بحران كم آبی در هرمزگان ، گفت: شهروندان و كشاورزان باید به منظور پیشگیری از هر گونه جیره بندی آب در فصلهای گرم ، تمام تلاش خویش را در صرفه جویی مصرف آب داشته باشند.
وی خاطرنشان كرد: به دلیل محدود بودن منابع آبی در هرمزگان به خصوص آبهای با كیفیت مناسب ، آبخوان های آبرفتی موجود استان به شدت مورد بهره برداری بی رویه قرارگرفته و در حال تخلیه شدن هستند.
مدیرعامل شركت آب منطقه ای هرمزگان گفت: به دلیل برداشت های بی رویه در گذشته، در حال حاضر سالیانه افزون بر 210 میلیون مترمكعب كسری در منابع آب زیرزمینی داریم و با توجه به برداشت های فعلی صدمات جبران ناپذیری به مخازن و منابع آب زیرزمینی وارد می گردد.
ملایی تصریح كرد: برداشت های بی رویه از منابع آب زیرزمینی به گونه ای فاجعه آمیز به بافت زمین آسیب رسانده كه نتایج و پیامدهای ناگوار آن شور شدن ، تغییر كیفیت آب ، فرونشست زمین و تحمیل خسارت های جبران ناپذیر به زیرساخت ها و در نهایت تخلیه مناطق روستایی و مهاجرت به سوی شهرها به دلیل كمبود آب خواهد بود.
مدیرعامل آب منطقه ای هرمزگان با اشاره به وضعیت دشتهای استان افزود : دشتهای استان متأثر از تداوم دوره خشكسالی حاكم بر استان در وضعیت ممنوعه و ممنوعه بحرانی قرار دارند.
وی تاكید كرد: موفقیت در اجرای طرح ها و برنامه های احیای منابع آبی در استان و پیشگیری از بروز هرگونه بحران كم آبی، علاوه بر تلاش و هماهنگی دستگاه های مربوطه نیازمند مشاركت جدی مردم نیز می باشد.
ملایی ابراز داشت: كمبودهای آبی استان علاوه بر اجرای طرح های مختلف ، باید با صرفه جویی و مدیریت مصرف آب نیز جبران شود و در نتیجه ضروری است مشتركان فرهنگ صرفه جویی را جزء الزامات زندگی خود قرار دهند.
** تامین آب در روستاهای هرمزگان سخت تر شده است
بحران آب رفته رفته دامنگیر حیات مردم در روستاها نیز شده و هم اكنون بیش از یكصد روستای هرمزگان شبكه آب لوله كشی نداشته و با تانكر آب رسانی می شود كه این مساله زندگی در این مناطق را به شدت سخت كرده است.
در این شرایط به اعتقاد بسیاری از كارشناسان استفاده از ظرفیت شیرین سازی آب دریا تنها راه نجات استان هرمزگان از كم آبی است كه مدیرعامل شركت آب و فاضلاب روستایی هرمزگان دراین زمینه می گوید: 11 دستگاه آب شیرین كن با اعتبار 300 میلیارد ریال در روستاهای استان برای رفع كمبود آب آشامیدنی 150 روستا ساخته می شود.
عبدالحمید حمزه پوردرگفت وگوبا ایرنا افزود: از این تعداد هفت دستگاه امسال در دست ساخت است و چهار دستگاه نیز تا سال آینده به بهره برداری می رسد كه با راه اندازی این آب شیرین كن ها ، كمبود آب آشامیدنی روستاها در هرمزگان برطرف می شود.
وی ادامه داد: هم اكنون برای روستاهای غرب بندرعباس نیز آب شیرین كن یك میلیون متر مكعبی در دست ساخت است كه تا سال آینده به بهره برداری می رسد.
این مقام مسئول خاطرنشان كرد: روستاهای شهرستان های بندرعباس ، سیریك ، بشاگرد ، قشم و بندرخمیر بیشتر با مشكل كم آبی مواجه هستند.
حمزه پور بیان داشت: با وجود مشكلات بسیار و كمبود اعتبار، با توجه ویژه دولت یازدهم موفق شدیم پارسال از چهار آب شیرین كن در قشم ، جاسك و بندرعباس با ظرفیت 15 هزار مترمكعب بهره برداری كنیم كه با این اقدام مشكل كمبود آب 70 روستای هرمزگان برطرف شد.
مدیرعامل آب وفاضلاب شهری هرمزگان نیز در خصوص آب شیرین كن ها، گفت: در حال حاضر استان هرمزگان با احداث 15 سایت آبشیرین كن فعال توسط بخش خصوصی در سطح شهرها و جزایر از استان های پیشرو در بهره مندی از سیستم شیرین سازی آب دریا از طریق سرمایه گذاری بخش خصوصی است.
امین قصمی افزود: 225 هزار مشترك زیر پوشش آب و فاضلاب استان هستند كه 85 درصد مشتركان در بخش خانگی بوده و 65 درصد كل مصرف آب را به خود اختصاص دادند.
وی با بیان اینكه هر سال تعداد مشتركین 17 تا 20 درصد افزایش می یابد ، تصریح كرد: با توجه به شرایط اقلیمی استان و كاهش منابع آبی در سال های اخیر، مصرف بهینه آب و رعایت الگوی مصرف از سوی شهروندان هرمزگانی یك ضرورت است كه می تواند ما را در تولید و حفظ منابع آبی پایدار استان یاری كند.
قصمی در خصوص بحران كم آبی در استان اظهار داشت: میزان ذخیره آب در هرمزگان مناسب نیست و در این شرایط همه باید خود را مالك آب بدانیم و در صرفه جویی و مصرف بهینه این سرمایه حیاتی تلاش كنیم.
وی یكی از اقدامات انجام شده برای رفع مشكل كم آبی در بندرعباس و بندرخمیر را احداث آب شیرین كن یكصد هزار مترمكعبی عنوان كرد و گفت: مرحله نخست این پروژه پیشرفت 68درصدی دارد و پروژه ای مهم و تاثیرگذاردر افزایش كمی و كیفی آب این شهر است.
وی ادامه داد: در حال حاضر نیاز آبی شهر بندرعباس ، بندر خمیر و صنایع غرب بندرعباس ، حدود 3 هزار لیتر بر ثانیه است كه این میزان با اعمال مدیریت فشار، توزیع و مصرف ، كاهش سهم صنایع و محدود كردن آن به مجتمع های مسكونی صنایع به 2 هزار و 400 لیتر بر ثانیه كاهش یافته است.
قصمی اظهار كرد: این درحالیست كه میزان تولید فعلی این شهر از منابع سد استقلال و چاه های حاشیه آن و چاه های سد شمیل و نیان در مجموع حدود دو هزار لیتر بر ثانیه است كه 400 لیتر بر ثانیه كمبود آب داریم و از همین رو در تلاش برای بهره برداری از آب شیرین كن یكصد هزار مترمكعبی این شهر هستیم.
قصمی افزود:در حال حاضر 75 درصد تجهیزات این آب شیرین كن خریداری شده و مابقی نیز قبل از شروع عملیات نصب ، در محل سایت قرار خواهد گرفت.
وی تصریح كرد: با وجود مشكلات اعتباری و اقتصادی این پروژه، تلاش می كنیم در چند ماه آینده مرحله نخست آن با ظرفیت 20 هزار متر مكعب به بهره برداری برسد .
مدیرعامل شركت آب وفاضلاب شهری هرمزگان اظهارداشت: تا پایان سال 96 نیز ، 30 هزار متر مكعب دیگر (در مجموع 50 )هزار مترمكعب در شبانه روز وارد مدار بهره برداری خواهد شد.
***خشكسالی و تاثیر آن بر كیفیت آب
اما بحران خشكسالی و كاهش نزولات جوی در هرمزگان تنها منجر به كمبود آب از نظر كمی نشده ، بلكه بر كیفیت آب نیز تاثیر گذاشته و موجب اعتراض مردم و بیان این مساله از تریبون نماز جمعه از سوی نماینده ولی فقیه در هرمزگان شده است.
آیت الله نعیم آبادی در خطبه های نماز جمعه در تیرماه امسال همواره به مقوله بی كیفیتی آب بندرعباس اشاره داشته و گفته آب از نظر بهداشتی سالم است اما از كیفیت خوبی برخوردار نیست و در برخی مناطق مزه خاك می دهد.
مدیرعامل شركت آب و فاضلاب هرمزگان با اشاره به تغییرات ایجاد شده در طعم و مزه آب شرب شهر بندرعباس، گفت: این مساله ناشی از شكوفایی جلبك ها در سد استقلال میناب می باشد كه به دلیل افزایش دما رخ داده است.
امین قصمی بیان داشت: طعم و مزه دار بودن آب شهر بندرعباس در فصل گرما اتفاق تازه ای نیست و هر ساله با آغاز این فصل بویژه با توجه به افزایش دما در تابستان ، این مساله شدت بیشتری می یابد.
وی ادامه داد: تغییر بوی آب شرب شبكه شهر بندرعباس ، بدلیل افزایش میزان مصرف آب در نتیجه گرمای بالای 40 درجه در فصل تابستان است كه سبب شده بخش بیشتری از آب لایه میانی مخزن سد استقلال میناب مورد استفاده قرار گیرد.
قصمی افزود: چون تراكم و شكوفایی جلبك ها (بر اثر افزایش دما) در این لایه نسبت به سطح ابتدایی مخزن به مراتب بیشتر بوده، باعث افزایش طعم و بوی آب شده است.
وی تاكید كرد: حجم قابل توجهی از این جلبك ها در فرآیند تصفیه اولیه آب در تصفیه خانه میناب از آب جدا شده و بخش دیگر آن نیز در فرآیند تصفیه ثانویه آب در تصفیه خانه بندرعباس، حذف می شود اما این روند سبب حذف بوی ایجاد شده توسط جلبك ها نمی شود.
مدیرعامل آبفا هرمزگان گفت: به منظور كاهش و رفع طعم و بوی آب ، باید میزان بیشتری ازمنابع آب زیرزمینی (چاه ها) را جایگزین آب سد كنیم كه هماهنگی های لازم در این خصوص با شركت آب منطقه ای استان انجام شده است.
وی اضافه كرد: همچنین امسال با افزایش میزان مصرف آب از سوی مشتركین، ناگزیر بخش بیشتری ا حجم آب سد وارد مدار شده و با توجه به امكانات تصفیه خانه آب بندرعباس، امكان ازن زنی همه حجم ورودی (از سد) وجود ندارد كه تلاش می كنیم با رفع مشكل فنی این سیستم ، طعم و بوی آب را تا حد امكان كاهش دهیم.
این مقام مسئول خاطرنشان كرد: براساس پایش مستمر و بی وقفه از سوی كارشناسان شركت آبفا هرمزگان، كیفیت آب آشامیدنی شبكه لوله كشی بندرعباس از سلامت كامل برخوردار بوده و این موضوع از سوی مراكز و مراجع بهداشتی استان (مركز بهداشت و دانشگاه علوم پزشكی هرمزگان) نیز مورد تایید است.
**اصلاح تعرفه ها ازمهمترین ابزارها در كنترل كاهش مصرف آب
معاون امور مشتركان شركت آب و فاضلاب هرمزگان گفت: اصلاح تعرفه ها از مهمترین ابزارها در كنترل میزان مصرف آب و كاهش مصارف غیرضروری خانوارها در این بخش است.
علی رضایی سردره درگفت و گو با با خبرنگار ایرنا افزود: تأثیرگذاری بهای آب در سبد خانوار موجب كنترل مصرف و پرهیز از مصارف غیرضروری می شود.
وی ادامه داد: به نظر می رسد كارایی سیاست قیمت گذاری صحیح از سایر روشهای مدیریت مصرف مانند ابزارهای فنی،فرهنگی و قانونی بیشتر بوده و تأثیر قابل توجهی در نهادینه شدن فرهنگ صرفه جویی خواهد داشت.
رضایی سردره با بیان اینكه فقط 31 درصد از قیمت واقعی آب توسط مشتركین بخش خانگی پرداخت می شود، گفت: واقعی نبودن قیمت آب و تمایل نداشتن مصرف كنندگان به استفاده از تجهیزات كاهنده مصرف به دلیل عدم توجیه اقتصادی سرمایه گذاری در خرید اینگونه لوازم ،موجب ناكارآمد شدن این راهكار در جهت مدیریت مصرف وكنترل بحران آب می شود.
وی خاطرنشان كرد: راهكار استفاده از ابزارهای فرهنگی و آموزشی نیز با توجه به قیمت بسیار پایین آب و تاثیر ناچیز آن در سبد هزینه خانوار ، دامنه اثر بسیار محدودی داشته و نقش مهمی در كنترل بحران آب ایفا نمی كند.
معاون امور مشتركین آبفای هرمزگان گفت: در حال حاضر 19درصد مشتركان ما در سطح استان جزء مشتركان پرمصرف هستند كه با میانگین مصرف 30 متر مكعب در ماه ، بالای الگوی استاندارد قرار دارند.
با توجه به اینكه آب نقش بسیار مهم و حیاتی در توسعه دارد ، نبود مشكلی در تامین آب چه در بخش شرب و چه در بخش كشاورزی ، می تواند راهگشای افزایش تولید، خودكفایی و تحقق اهداف برنامه اقتصاد مقاومتی باشد و باید با اتخاذ تدابیر و راهكارهای ویژه در مدیریت مصرف آب، جلوی بروز بحران كم آبی به خصوص در فصل تابستان را گرفت.
اجرا و نظارت دقیق بر روش های آبیاری و الگوی كشت یكی از بخش های مهم مدیریت مصرف آب است كه مسئولان مربوطه باید راهبردهای عملیاتی مشخصی برای آن داشته باشند و با جدیت آن را پی بگیرند.
در این میان رفع مشكل بحران آب استان هرمزگان به عنوان دروازه طلایی اقتصاد ایران از اهمیت ویژه ای برخوردار است كه امیدواریم در آینده ای نزدیك و با وجود مشكلات بسیار شاهد رفع آن باشیم.
هرمزگان دارای جمعیتی افزون بر یك میلیون و 600 هزار نفر است كه شركت آب و فاضلاب این استان 37 شهر با جمعیتی حدود یك میلیون و 100هزار نفر را تحت پوشش خدمات خود دارد.
خشكسالی و كم آبی در هرمزگان موجب خشك شدن 365حلقه چاه آب آشامیدنی، 18دهنه چشمه و قنات ، 100 حلقه چاه و كاهش آب 135حلقه چاه بین30 تا 70 درصد شده است.
از 74 دشت موجود در هرمزگان تمامی آنها دارای بیلان منفی هستند و 38 دشت ممنوعه بوده و مابقی دشت ها نیز شور است.
7198/6048/1484
خبرنگار: فاطمه حسینی **انتشاردهنده: اصغر رضاخانی
بندرعباس -ایرنا- اقصی نقاط ایران با توجه به موقعیت جغرافیایی و اقلیمی، سالهای بسیاری شاهد كاهش بارندگی، افت منابع آب زیرزمینی و خشكسالی است و هرچه جلوتر آمده ایم منابع آبی كمتر و درمقابل مصرف بیشتر شده كه از نظر تعادل منابع آبی، این یك تهدید به شمار می آید.
