عملیات والفجر3، فروپاشی دفاع استراتژیك عراق با10هزاركشته وزخمی

عملیات والفجر 3 در ساعت 11 شب 7 مرداد ماه سال 1362 با رمز مقدس (یاالله، یاالله، یاالله) در جبهه غرب واقع در منطقه عمومی مهران با هدف كلی تامین امنیت شهر مهران توسط 32 گردان پیاده، زرهی و مكانیزه و چهار گردان توپخانه رزمندگان اسلام آغاز و به مدت دو هفته انجام شد.
این در حالی بود كه ارتش بعث عراق پس از شكست در عملیات بیت المقدس و عقب نشینی سراسری خود، ارتفاعات مهم و سركوب مرزی را در اختیار داشت و به این ترتیب چند شهر مرزی همچون مهران زیر دید و تیر دشمن بود.
ارتش عراق با استقرار نیروهای خودی روی ارتفاعات مرزی مهران، علاوه بر ایجاد تسلط بر این شهر، موفق شده بود با نیروی كمتری از منطقه بدره پدافند كند. حال آن كه عقب راندن دشمن از روی ارتفاعات مرزی، پدافند در دشت را به او تحمیل می كرد و در نتیجه نیروی بیشتری زمین گیر می شد.

***اهداف عملیات
بر همین اساس، طرح تأمین شهر مرزی مهران به عنوان دومین عملیات محدود در شرایط جدید در دستور كار قرار فرماندهی جنگ جمهوری اسلامی ایران گرفت.
عملیات والفجر3 با اهداف عمده زیر صورت گرفت:
- آزادسازی شهر مهران از زیر دید و تیر دشمن.
- ایجاد سهولت در برقراری ارتباط شهرهای دهلران به مهران و نیز ایلام به مهران.
- تحمیل خطوط پدافند به دشمن و كشاندن او از ارتفاعات به دشت.

***موقعیت منطقه
در منطقه دشت مهران، دو رشته ارتفاعات وجود دارد: در شمال، ارتفاعات زالوآب و كانی سخت و نمه كلان بو واقع است كه قسمت عمده آن در خاك ایران قرار دارد. در جنوب نیز ارتفاعات قلاویزان واقع است كه مرز ایران و عراق را مشخص می سازد. بین دو ارتفاع یاد شده، دشت مهران و دشت ورمهراز و زرباطیه عراق قرار دارد.
در قسمتی از ارتفاعات زالوآب و كانی سخت، مرز مشترك ایران و عراق است كه در سمت غربی آن، ارتفاعات نمه كلان بو با قللی بیش از 200 متر و كمتر از 400 متر ارتفاع واقع است. هم چنین، ارتفاعات زالوآب، كه دارای تپه هایی به ارتفاع 340، 325، 343 و 310 می باشد، در سمت شرق نمه كلان بو قرار دارد و مهم ترین قله آن معروف به كله قندی دارای 363 متر ارتفاع است.
تنگه كناپنجم در امتداد جاده مهران به ایلام و در شمال شرقی مهران واقع است كه به منزله گلوگاه ورود به دشت مهران از طرف ایلام ، محسوب می شود و ارتفاعات كله قندی بر این تنگه تسلط كامل دارد.

***شرح عملیات
در محور شمالی عملیات، ارتفاعات نمه كلان بو به غیر از ارتفاع 270 معروف به كله قندی تصرف و تأمین شد و ارتفاعات زالوآب به همراه ارتفاع 270 به محاصره درآمد.
در محور میانی (دشت مهران)، رزمندگان خودی با پشت سر گذاردن جاده مهران به ایلام، از پاسگاه دوراجی تا فرخ آباد را تأمین كردند.
در محور جنوبی، به رغم موفقیت های چشمگیر اولیه، از آن جا كه فرصت لازم برای احداث خاكریز از یال قلاویزان به سمت فیروزآباد و از آن جا به فرخ آباد به دست نیامد، تصرف اهداف این محور در مرحله اول عملیات كامل نگردید؛ لیكن در مرحله بعد این نقیصه مرتفع شد.
به این ترتیب، تنها محوری كه تصرف اهداف موجود در آن ناتمام مانده بود، محور شمالی بود كه نیروهای دشمن كه در ارتفاعات زالوآب و كله قندی در محاصره بودند، 11 شبانه روز مقاومت كردند، دشمن تلاش فراوانی می كرد تا به هر نحو ممكن این ارتفاعات بویژه كله قندی را از محاصره خارج كند.
مضاف به اینكه می كوشید خط پدافندی رزمندگان اسلام را در دوراجی شكسته و سپس با جناح چپ خود الحاق كند.اگرچه نیروهای خودی با مقاومت بسیار تلاش دشمن را در دوراجی و نمه كلان بو خنثی كردند، لیكن نیروهای عراقی همچنان در ارتفاعات زالوآب و كله قندی مستقر بودند كه نهایتً در سحرگاه روز 18مرداد ماه، سردارشهید حاج ابراهیم همت فرمانده وقت لشكر 27 محمد رسول الله (ص) با یك گردان وارد عمل شد و مقاومت نیروهای عراقی مستقر درارتفاع مذكور را درهم شكست.
بازپس گیری ارتفاعات و عوارض حساس زالوآب كه به این وسیله دید دشمن نسبت به تنگه كنجاپنجم ، حوالی سد كناپنجم و دشت مهران كور گردید.
آزادسازی ارتفاعات «نمه كلان بو» و قسمتی از ارتفاعات قلاویزان كه دشمن را از تسلط كامل بر شهر مهران محروم كرد و متقابلاً شهر بدره و عقبه دشمن به زیر دید قوای جمهوری اسلامی درمی آمد.

***استعداد دشمن
- تیپ های 506، 417، 420، 502، 424، 18، 38، 48 و 503 پیاده.
- تیپ های 37 و 70 زرهی.
- تیپ 4 گارد مرزی.
- تیپ 4 پیاده كوهستانی.
- گردان های كماندویی المثنی، مدلول، بلال و حدیبه.
- گردان 9 مكانیزه تابع لشكر 2 پیاده كوهستانی.
- گردان 7 تانك تابع لشكر 2 پیاده كوهستانی.
- گردان 1 موشك ضد تانك.
- گردان های 53، 240 و 639 توپخانه و آتشبار خمپاره 120 .
***سازمان رزم خودی
فرماندهی عملیات را قرارگاه نجف اشرف برعهده داشت و یگان های تحت امر این قرارگاه نیز عبارت بودند از:
الف) سپاه پاسداران
- لشكر 41 ثارالله با استعداد 6 گردان.
- لشكر 5 نر با استعداد 7 گردان پیاده.
- لشكر 27 محمد رسول الله (ص) با استعداد 1 گردان پیاده.
- لشكر 17 علی ابن ابیطالب(ع) با استعداد 3 گردان پیاده.
- تیپ مستقل 21 امام رضا(ع) با استعداد 5 گردان پیاده.
- تیپ مستقل 11 امیرالمؤمنین(ع) با استعداد 2 گردان پیاده.
- تیپ مستقل 5 رمضان با استعداد 1 گردان تانك و 1 گردان مكانیزه.
ب) ارتش جمهوری اسلامی:
- تیپ 4 زرهی از لشكر 21 حمزه.
- تیپ 40 سراب (پیاده).
- تیپ 84 خرم آباد با استعداد دو گروهان پیاده + یك گروهان تانك.
در عملیات توپخانه نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران نیز نیروهای سپاه با 4 آتشبار و نیروهای ارتش با 9 آتشبار رزمندگان اسلام را حمایت عملیاتی كردند.

*** نقش هوانیروز درعملیات
در این عملیات علاوه بر یگان هایی كه به آنها اشاره شده است هوانیروز و گروههای توپخانه از نیروی زمینی ارتش و خلبانان شجاع نیروی هوایی نقش بسیار مؤثری را جهت نیل به پیروزی ایفا كردند.
برابر امریه ابلاغی ستاد هوانیروز به پایگاه های رزمی كرمانشاه و مسجد سلیمان مبنی بر پشتیبانی از یگان های رزمی قرارگاه مشترك نجف درعملیات والفجر 3 در منطقه مهران، پایگاه رزمی كرمانشاه با 17 فروند از انواع بالگرد و پایگاه رزمی مسجد سلیمان با 13 فروند انواع بالگرد در این عملیات شركت داشتند.
هوانیروز با تشكیل 2 قرارگاه تاكتیكی به ترتیب در منطقه صالح آباد و چنگوله در جنوب و جنوب شرق ایلام، نیروها و تجهیزات خود را مستقر نمود. پس از آغاز عملیات پروازهای تاكتیكی هوانیروز بنا به درخواست نیروهای زمینی با اعزام تیم آتش به منظور درهم شكستن مقاومت سرسختانه دشمن و دفع پاتك ها و انهدام ادوات زرهی دشمن شروع گردید.
تیم های هلی برن (اعزام سریع هوایی با بالگرد) و تخلیه مجروح و تداركات با انجام عملیات متحرك هوایی، نیروهای رزمنده را در سریع ترین زمان ممكن به منطقه جلو جبهه انتقال می دادند و در برگشت مجروحین را به بیمارستان های پشت خط منتقل می كردند. در این عملیات هوانیروز موفق گردید در پشتیبانی از نیروهای زمینی، در مجموع با انجام 452 ساعت پرواز، 900 نفر از رزمندگان را به منطقه نبرد هلی برن كند و 715 رزمنده مجروح را به بیمارستان های منطقه منتقل نماید.
همچنین 25 تن بار شامل مهمات و سایر اقلام مورد نیاز رزمندگان نیز به وسیله هوانیروز به منطقه نبرد حمل گردید.

*** نجات خلبان جنگنده نیروی هوایی كشورمان
از موارد به یاد ماندنی در این عملیات، نجات یكی از خلبانان قهرمان نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران بود. این خلبان درحین اجرای عملیات و بمباران نیروهای دشمن مورد اصابت پدافند هوایی نیروهای عراق قرار گرفت و در جنوب شهر مهران مجبور به پرش از هواپیما و فرود باچتر نجات شد. در حین پایین آمدن خلبان به سمت زمین، نیروهای عراقی از راه زمین به سرعت به سمت خلبان شروع به حركت نمودند تا بتوانند خلبان را اسیر نمایند.
در این هنگام بالگرد هوانیروز در یك عملیات برق آسا بلافاصله به سمت خلبان پرواز نمود و قبل از رسیدن نیروهای دشمن به منطقه وی را نجات داد و نیروهای دشمن سرخورده به عقب برگشتند.

*** نتایج عملیات
- آزادسازی دو جاده ایلام ، مهران ، دهلران.
- آزادسازی ارتفاعات زالوآب و نمه كلان بو.
- آزادسازی دشت مهران.
- برقراری ارتباط جبهه های میانی و جنوبی از طریق دو جاده نام برده شده در بالا.
- كشته و زخمی شدن بیش از10 هزار تن از نیروهای دشمن.
- به اسارت درآمدن 509 تن از نیروهای دشمن.
- ساقط شدن 6 هلی كوپتر دشمن.
- انهدام بیش از 200 تانك و نفربر.
- انهدام بیش از 200 خودرو حامل نفرات و یا مهمات.
- انهدام بیش از 20 انبار مهمات.
- انهدام بیش از 100 خودرو حامل نفرات و یا مهمات.
- انهدام بیش از 20 انبار مهمات.
در عملیات والفجر3 رزمندگان اسلام به طور كامل به اهداف مدنظر رسیدند و در كارنامه هشت ساله جنگ این عملیات غرور آفرین 100 درصد از سوی كارشناسان دفاع و دوران مقدس عملیاتی موفق به حساب می‌آید.
اجتمام / 1095 ** 1418
گزارش : رضا رضائی مجد ** انتشار : مریم برزآبادی