به گزارش خبرنگار ايرنا ، آئين هاي عزاداري ماه محرم در نقاط مختلف استان مازندران تا حدودي مشابه است و در هر منطقه اين آئين ها در تلفيق با فرهنگ بومي و محلي رنگ و بوي خاصي به خود مي گيرد.
برپايي پرچم عزاي حسيني در سر درب منازل و خيابان ها و كوچه ها، مراسم روضه خواني و عزاداري ، دسته روي ها و برپايي عزاي حسيني و اطعام دهي از جمله نقاط مشترك عزاي حسيني در جاي جاي اين ديار سرسبز است.
آيين هاي سنتي و بومي عزاداري امام حسين (ع) و يارانش سابقه طولاني در مناطق مختلف استان مازندران دارد كه نسل به نسل از گذشتگان به جوانان و نوجوانان زمان فعلي منتقل شده است و با شور و گداز خاص در قالب هيات هاي مذهبي و هيات هاي عزاداري در مساجد و حسينيه ها برگزار مي شود.
گرچه امروزه برخي از آئين ها و سنت هاي قديمي همچون چاووشي خواني ، تعزيه خواني ، جوشي خواني ، جارزدن و بر طبل كوبيدن تا حدودي در مناطق شهري از بين رفته است ، اما در نقاط روستايي با اندكي تغيير نسبت به گذشته ، همچنان زنده است و برگزار مي شود.
روضه خواني ها ، اطعام دهي ، علم گرداني ، علم بندان ، پخش نذورات ، كرپ زني و تشت گذاري از جمله آئين هاي ويژه تاسوعا و عاشورا در مازندران است كه به صورت گسترده و همراه با شور و شعور حسيني در تمامي مناطق مازندران برپا مي شود.
** تشت گذاري
آئين تشت گذاري هم از جمله سنت هائي است كه در ميان آذري زبانان مقيم استان مازندران رواج دارد . اين آئين در آستانه ماه محرم در نقاط مختلفي كه آذري زبانان سكونت دارند با برنامه ريزي و سوز و گداز خاصي برگزار مي شود.
اگر چه به طور كلي سنت تشت گذاري آذري ها قدمتي 600 ساله دارد ، اما در مازندران قدمت آن در مناطق مختلف متفاوت است به گونه اي كه در قائمشهر به حدود نيم قرن و در بهشهر حدود يكصد سال پيشينه دارد.
فلسفه برگزاري آئين تشت گذاري به واقعه كربلا باز مي گردد ، به زماني كه كاروان امام حسين (ع) با كاروان يزيد بن معاويه به فرماندهي حربن يزيد رياحي برخورد مي كند به دليل اينكه لشكر حر از لشكر امام حسين(ع) تقاضاي آب مي كنند ، امام دستور مي دهند تا در تشت هاي مختلف آب بريزند تا لشكريان و اسب هاي دشمن سيراب شوند و آذري هاي مازندران با برگزاري اين آيين به ياد وفاداري اين امام بزرگوار افتاده و عزاداري حسيني را به طور رسمي چند روز پيش از ماه محرم آغاز مي كنند.
** اطعام عزاداران
طعام دادن به عزاداران حسيني رسمي مشترك در سراسر ايران است ولي اين سنت در برخي از مناطق مازندران مانند روستاي شهيد آباد بهشهر داراي آداب و رنگ و بوي خاصي است .
در اين روستا كه بيش از 50 شهيد تقديم نظام اسلامي كرد و نامش هم به همين خاطر از ' تروجن ' به ' شهيدآباد ' تغيير يافت ، اهالي به دو دسته ' بالامحله ' و ' پائين محله ' تقسيم مي شوند و در روزهاي تاسوعا و عاشورا با طي كردن مسير در محله عزاداي و سينه زني و زنجيرزني مي كنند و سپس اطعام مي شوند.
همچنين در روزهاي تاسوعا و عاشورا در برخي از روستاهاي مازندران ، اهالي درب منازلشان را بر روي عزاداران حسيني باز مي گذارند و پذيراي ميهماناني از اقصي نقاط منطقه اعم از روستاها و شهرهاي ديگر و حتي خارج از استان مي شوند.
يكي از سنت هاي برجاي مانده در اين روزها ، رقابت روستائيان براي پذيرائي از ميهمانان و عزاداران بيشتر است و بر اين اعتقادند كه از اين طريق ثواب بيشتري هم مي برند و براي اين منظور نيز سفره هاي رنگارنگي تدارك مي بينند. برخي از خانوارها در روزهاي تاسوعا و عاشورا گاهي براي يكصد ميهمان غذا تدارك مي بينند.
** مجمه گذاري
مجمعه گذاري نيز از آئين هاي محرم در مازندرن است كه قدمتش درشرق اين استان به 200 سال مي رسد . اين آئين بيشتر در روستاهاي مناطق كوهستاني و ييلاقي مازندران برگزار مي شود ولي جا افتاده ترين شيوه مجمه گذاري كه در اين استان شهرت دارد مربوط به روستاي ' كوهستان ' از توابع شهرستان بهشهر است .
در اين آئين ، كدبانوهاي روستائي غذاهاي مختلفي براي پذيرائي از عزاداران حسيني در روزهاي تاسوعا و عاشورا تدارك مي بينند و غذاها را داخل سيني بزرگي كه مجمه ناميده مي شود قرار مي دهند و به حسينيه و محل عزاداري مي برند تا از عزاداران پذيرايي كنند.
مجمه هاي حاوي غذا ابتدا در آشپزخانه حسينيه يا مسجد جمع آوري مي شود و پس از عزاداري و اقامه نماز ظهر ، هر مجمه جلوي 2 تا چهار نفر از عزاداران قرار داده مي شود تا از خودشان پذيرائي كنند.
در برخي از روستاهاي مازندران اين رسم در تمامي شب هاي ماه محرم و روز تاسوعا و عاشورا برگزار مي شود.
** علم گرداني
علم گرداني ، يكي ديگر از آئين هاي چند صد ساله در مازندران است كه به رغم قدمت زياد ، هنوز منسوخ نشده و همچنان با قوت در نقاط مختلف شهري و روستايي برگزار مي شود. علم گرداني روز هفتم ماه محرم برگزار مي شود.
سنتي ترين شيوه علم گرداني در سال هاي اخير در بخش يانسر شهرستان بهشهر ، چهاردانگه ساري ، هزارجريب نكا و ديگر مناطق ييلاقي و كوهستاني مناطق مركز مازندران برگزار مي شود .
مهدي محمدي، يكي از اهالي بخش يانسر بهشهر در مورد اين آيين سنتي و قديمي به خبرنگار ايرنا گفت: علم گرداني از سنت هاي قديمي و با شكوهي است كه همه ساله در ايام ماه محرم برگزار مي شود .
وي افزود : در اين آئين تعداد زيادي از مردان، جوانان و پيران، با راه اندازي دسته سينه زني پشت علم به راه افتاده و معمولا پيرغلامان و مداحان اشعاري را همچون ' اين علم از كيست كه بي صاحب است' زمزمه مي كنند و افراد با صداي بلند اين اشعار را تكرار مي كنند و به درب منازل مي روند.
او ادامه داد : از جمله آيين هاي مهم در علم گرداني، قرباني كردن گوسفند توسط افرادي است كه از سال گذشته براي اين علم نذر كرده اند و اكنون حاجت روا شده اند و همچنين اطعام دهي و پذيرايي در منازل و همچنين هديه كردن پول ، پوشاك و حتي مواد غذائي و برنج به علم است .
محمدي گفت : علم وقتي به جلوي هر منزلي مي رسد ، با دود كردن اسپند و كلپر مورد استقبال قرار مي گرد و برخي از خانواده ها با آوردن آب ، تنديس سرو علم را شست و شو داده و آب آن را در اطراف منزل و داخل اتاق ها مي پاشند و معتقدند كه متبرك است و بركت مي آورد و بلاها را دور مي كند.
وي افزود : البته در گذشته هاي دور برخي از افراد از اين آب مي نوشيدند كه در سال هاي اخير با توجه به هشدارهاي بهداشتي ديگر اين كار را انجام نمي دهند.
** علم بندان
علم بندي ، آئيني است كه به طور معمول در برخي از مناطق مازندران يك روز پيش از فرا رسيدن ماه محرم و در بعضي مناطق ديگر پيش از روز هفته انجام مي شود.
در اين آئين تنديس سرو علم بر روي آن قرار داده مي شود و اطرافش با پارچه هاي نذري مشكي و سبز تزئين مي شود. هنگام برگزاري آئين علم بندان ، مراسم نوحه خواني و سينه زني جريان دارد و پس از آن هم عزادارن با چاي و شربت پذيرائي مي شوند.
** جوشي خواني
جوشي خواني از جمله آئين هاي مناطق روستايي است كه عمدتا در روز و شب تاسوعا و عاشورا برگزار مي شود. عزاداران حسيني در اين دو روز به صورت حلقه اي گرد هم مي آيند و مداحان نيز مرثيه هائي را با لحن تند كه به آن ' جوشي ' مي گويند ، مي خوانند و بقيه سينه مي زنند . سينه زني هم در اين آئين روش خاصي دارد ، يعني عزاداران در حالي كه به سينه مي زنند يك پاي خود را جلو و پاي ديگر را به عقب مي برند و سپس پاي راست را بلند كرده و همزمان با سينه زني آن را بر زمين مي زنند.
** كرپ زني
كرپ زني از جمله عزاداري اصيل و سنتي مردم مازندران است كه با وجود اينكه در بسياري از مناطق اين استان پهناور، منسوخ شده است ، اما هنوز در مسجد گرجي بهشهر با قوت انجام مي شود.
كرپ، تكه چوبي تراشيده شده است كه در كف دست جاي مي گيرد و داراي سطح بيروني صاف و در پشت آن بندي قرار دارد كه به پشت دست مي افتد و با ضرب هاي خاصي در كف دو دست به هم نواخته مي شود و فرد كرپ زن با زدن دو تكه كرپ در دو كف دست خود، كرپ زدن را از زمين آغاز و به سمت آسمان به بالا مي برد.
' بر سر شط فرات تشنه برانداختند ، دو دست عباس را ز پيكر انداختند ' و اشعار مختلف ديگر از جمله اشعار خوانده شده در اين آيين كرپ زني در بهشهر است.
** تعزيه خواني
اجراي هنر تعزيه خواني يكي از سنت هاي عزاداري در ترسيم و بازسازي واقعه كربلا و بيان ابعاد نهضت امام حسين(ع) است كه سابقه اي ديرينه در استان مازندران دارد.
اين آيين از ديرباز در نقاط مختلف شهري و روستايي و بيشتر در روستاها انجام مي شد و اكنون هم با حضور اهالي فرهنگ و هنر و همكاري و همراهي مسوولان با قوت، در جاي جاي اين استان برگزار است.
يكي از ويژگي هاي آئين تعزيه خواني اين است كه علاوه بر دهه اول محرم ، در ساير روزهاي اين ماه و دهه اول صفر هم برگزار مي شود.
** آمدن قوم بني اسد
عزاداري ' قوم بني اسد ' از آئين هاي شهرستان گلوگاه در شرق مازندران است كه بعد از شهادت امام حسين (ع) و يارانش برپا مي شود .
اصغر كلبادي ، پژوهشگر مازندراني در اين باره به خبرنگار ايرنا گفت: در اين مراسم افراد با پوشش هاي خاص بر سر زنان و سينه زنان به خيابان ها و حسينه مي آيند و با ناله و زاري مي گويند كه براي دفن شهداي كربلا آمده اند و ارادت خود را به اهل بيت(ع) و يارانشان اعلام مي كنند.
وي افزود : اين آئين ، برگرفته از اين واقعه تاريخي است كه قوم بني اسد پس از شهادت امام حسين (ع) و يارانشان ، خود را به صحراي كربلا رساندند و اجساد شهدا را دفن كردند .
آئين هاي خاص ماه محرم در مازندران بسيار گسترده است و پرداختن به همه آنها در يك گزارش امكان پذير نيست ، سنت هائي چون برپائي نماز ظهر عاشورا و مراسم عزاداري روز يازدهم محرم نيز همچنان در مناطق مختلف مازندران با قوت برگزار مي شود.
محرم در كنار همه عزاداري ها و سياه پوشيدن و اقامه عزاي حسيني، فرصتي مناسب براي صيقل دادن روح و تبليغ دين و اسلام است تا با بهره مندي از اين ماه در تعظيم و بزرگداشت شعائر ديني و فلسفه قيام اباعبدالله الحسين(ع) در طول ماههاي ديگر موفق عمل كنيم.
خبرنگار : مريم نظري ** انتشار دهنده : حسن فلاحتي
7332/1654
ساري- ايرنا- مازندران به عنوان خاستگاه اولين حكومت علوي، مردمي دلداده و شيدا نسبت به اهل بيت (ع) دارد و مردم اين استان هر ساله در عزاداري امام حسين (ع) و ياران با وفايش ، در ماه محرم آئين هاي خاصي برگزار مي كنند كه كرپ زني و جوشي خواني از جمله آنهاست.
