ساماندهی معضل زباله مازندران در وقت اضافه

بر اساس آمارهای رسمی ، مازندرانی ها روزانه بیش از سه هزار و 100 تن زباله تولید می كنند و این میزان با احتساب زباله تولیدی گردشگران در برخی از فصول سال تا 2 برابر افزایش می یابد.
مازندران 22 شهرستان ، 58 نقطه شهری و حدود چهار هزار روستا دارد كه علاوه بر جمعیت حدود سه میلیون و 300 هزار نفری استان ، از 40 تا 45 میلیون نفر شب گردشگر هم در سال میزبانی می كند.
زباله های تولیدی این تعداد جمعیت در حال حاضر در 27 نقطه دفن یا انباشت می شود ، روش هایی كه با توجه به محیط زیست شكننده مازندران به مثابه روشن نگه داشتن آتش كنار انبار ذخیره بنزین است .
با این وجود ، هم اكنون تنها در 2 شهر مازندران كارخانه كمپوست وجود دارد كه دست برقضا هنگام نگارش این گزارش تنها یك كارخانه در شهرستان بابل با 10 درصد ظرفیت فعال است و كارخانه دیگر كه قرار بود سه شهر شرقی مازندران را پوشش دهد ، برای آنچه كه
' تعمیرات ضروری ' خوانده می شود ، در تعطیلی به سر می برد.
در توصیف وضعیت بی سرانجام مشكل زباله در مازندران همین بس كه هم اكنون هیچ جای خالی مورد تائید محیط زیست برای دپو یا دفن زباله وجود ندارد ، در مكان های قبلی بیشتر از ظرفیت و طولانی تر از زمان در نظر گرفته شده زباله دفن یا دپو شده به گونه ای كه محیط زیست حاضر به انعطاف بیشتر نیست ، عمارت های ساخته شده از زباله در بعضی از شهرها در حال فروپاشی است كه به معنای آلوده سازی مناطق بیشتر است و مهم تر از همه این كه شیرابه های زباله هم در تمامی این مناطق راهی رودخانه و دریا و زمین های كشاورزی شده است ، مشكلی كه در صورت دامن گستر شدن ، بحران چند وجهی ایجاد خواهد كرد.
** تكمیل ظرفیت محل های انباشت زباله
دبیركمیته پسماند محیط زیست مازندران در مورد وضعیت معضل زباله در این استان به خبرنگار ایرنا گفت : ظرفیت تمامی 27 مركز دفع ، دفن و انباشت زباله های استان در مناطق دشت ، ساحل و ارتفاعات جنگلی و كوهستانی از سه سال پیش تكمیل شده و هم اكنون در مرحله سرریز قرار دارد.
فربد فخاری هشدار داد: با توجه به عدم بهره گیری از روش های استاندارد و مورد تائید سازمان حفاظت محیط زیست در این مراكز و عدم كنترل و تصفیه شیرابه های تولیدی و استفاده از روش های سنتی و غیر بهداشتی ، شرایط انتشار و نفوذ شیرابه ها به منابع پذیرنده آب ، خاك و هوا ی مناطق اطراف آن فراهم شده است.
وی گفت : امروز به دلیل تكمیل ظرفیت مكان های دفن زباله در استان ، ما شاهد بالا رفتن بیش از حد ارتفاع زباله های انباشت شده در این مناطق و سر ریز شدن آن به مناطق پائین دست هستیم و این نگرانی را در مجموعه حفاظت محیط زیست تشدید كرده كه انتشار شیرابه زباله ها و جذب آنها در منابع پذیرنده شدت گیرد .
فخار مهم ترین اولویت محیط زیست را جلوگیری از انتشار شیرابه ها در منابع پذیرنده دانست و افزود : متاسفانه بیشتر این مناطق كه سال ها زباله در آنجا انباشته شده ، در زیباترین مناطق جنگلی ،كوهستانی و حتی ساحلی واقع شده است و فاقد ارزیابی زیست محیطی هستند ، برای این كه در زمان خودش صرفا بر حسب ضرورت و از روی ناچاری در كوتاهترین زمان ممكن انتخاب شده بودند تا معضل زباله از داخل شهرها و روستاها به بیرون برده شود.
** چیرگی زباله مازندران بر قانون برنامه پنج ساله
حاد شدن معضل زباله در مازندران تا آنجا پیش رفته است كه حتی قانون برنامه پنج ساله را هم دور زده است .
بر اساس ماده 193 قانون برنامه پنجم توسعه ، تا پایان سال چهارم اجرای این برنامه یعنی سال 94 باید دفن پسماند در شهرهای ساحلی و شمالی با جمعیت بیش از 200 هزار نفر باید ممنوع می شد ، موضوعی كه در استان مازندران به خاطر نبود راهكار جایگزین نادیده گرفته شده است .
در بند الف این ماده تصریح شده است : ' شهرداری شهرهای بالای دویست هزار نفر جمعیت و شهرهای ساحلی و شهرهای حاشیه تالابهای داخلی در راستای مدیریت پسماند شهری موظفند تا پایان سال چهارم برنامه ، پسماندهای خود را با روشهای نوین و فناوری های جدید با اولویت روشهای آلی (ارگانیك) از قبیل كرم پوسال ( ورمی كمپوست ) بازیافت كنند. از سال پایانی برنامه،
هرگونه دفن پسماندها در این گونه شهرها مطلقاً ممنوع است.'
با این صراحت قانونی ، اما دبیر كمیته پسماند محیط زیست مازندران گفت كه همچنان برخی مدیران اجرایی پسماند همچنان بر استفاده از روش دفن اصرار ورزیده و حتی برخی از آنان به دنبال جایگزینی مكان های جدید دفن و انتقال زباله هستند.
** نبود سیتسم تصفیه ، مشكل مضاعف
دوری محل دفن و دپوی زباله از عوامل پذیرنده اثرگذار بر زندگی ، فراهم آوری زیرساخت های لازم مانند حصاركشی و تعبیه سیتسم تصفیه شیرابه ، نظارت بر ورود و خروج به محل و نصب سیستم های هشدار دهنده ، حداقل های لازم برای دفن یا دپوی زباله در یك محل است ، حداقل هائی كه در مازندران به خاطر شرایط اضطرار حاكم بر سرریز شدن معضل زباله در شهرها و روستاها همواره نادیده گرفته شده است .
مسئول پسماند اداره كل حفاظت محیط زیست مازندران در این مورد گفت : هیچ یك از مراكز دفن زباله استان به جز مركز دفن زباله ساری ، دارای سیستم تصفیه نیست .
وی افزود : البته سامانه نصب شده در ساری هم به دلیل برخی مشكلات ساختاری و مدیریتی هنوز به تائید اداره كل محیط زیست استان نرسید.
فخار توضیح داد : در شهرهای بابل و تنكابن در حال احداث سامانه تصفیه شیرابه زباله هستند ولی در سایر مناطق هنوز اقدامی صورت نگرفته است .
به اعتقاد كارشناسان محیط زیست ، اگر چه بهره گیری از روش های نوین مدیریت پسماند به جای دفن و تلنبار كردن زباله ها اولویت دارد و باید جدی گرفته شود ، ولی در شرایط كنونی احداث سیستم های مناسب تصفیه شیرابه جهت كنترل و كاهش آلاینده های موجود در آن و انجام اقدامات اولیه از قبیل آهك پاشی ، خاكپاشی، محصور سازی مراكز و رعایت سایر الزامات زیست محیطی باید از اولویت های اصلی مدیران اجرایی پسماند بویژه شهرداران و دهیاران و بخشداران در مناطق مختلف باشد تا آسیب وارد عناصر پذیرنده نشود.
گزارش های خبرنگاران ایرنا از مناطق مختلف انباشت و دپوی زباله در مازندران حاكیست كه شیرابه ها از مدت ها قبل جاری شده و در حال آلوده سازی مناطق ساحلی ، جنگلی و كشاورزی و همچنین رودخانه هاست.
دبیر كمیته پسماند محیط زیست مازندران در این باره گفت : به طور یقین تا زمان عملیاتی شدن اقدامات مهار كننده شیرایه مانند نصب سیستم های تصیفه ، همچنان شاهد جاری شدن شیرابه ها و نفوذ آن به لایه های خاك ، سفره آب های زیر زمینی ،جاری شدن در آب های سطحی ، رودخانه ها و در نهایت به دریای خزر هستیم.
وی وضعیت منابع پذیرنده آب ، خاك و هوای مازندران را به لحاظ مشكلات زیست محیطی ناشی از دفن غیر اصولی وغیر بهداشتی زباله ها نامناسب و بحرانی اعلام كرد و افزود : در شرایط فعلی شیرابه های تولید شده در مراكز دفن زباله های استان به شدت به منابع پذیرنده آسیب می رساند و در این خصوص باید تمهیدات لازم با ضرب الاجل اندیشیده شود.
** یكسویه نگری در حل معضل زباله
یكی از مهم ترین معایب برنامه های ریخته شده برای حل معضل زباله در مازندران ، یكسویه نگری مسئولان در رده ها و دستگاههای مختلف بوده است و همه تاكنون بر حل این معضل پس از جمع آوری متمركز بوده اند.
معضل زباله تنها با اندیشیدن و یافتن راه حل در دفع آن خلاصه نمی شود و در تمام كشورهای جهان برای حل ریشه ای آن راه حل های چند بعدی اندیشیدند تا آنجا كه امروز زباله در بسیاری از این كشورها به ' طلای كثیف ' شهرت یافته است .
دستكم در مازندران تاكنون هیچ برنامه منسجمی برای اثرگذاری و فرهنگ سازی تولید كنندگان زباله و همچنین چگونگی برخورد با زباله اندیشیده و اجرایی نشده است .
دبیركمیته پسماند محیط زیست مازندران با تائید وجود مشكل در این زمینه ، بر ضرورت تغییر الگوی مصرف كنونی در میان خانواده ها كه سرانه تولید زباله درآن ها بالاست ، تاكید كرد.
وی گفت : همكاری مردم و گردشگران به عنوان مهم ترین تولید كننده های زباله های عادی استان در كاهش تولید زباله با برنامه ریزی مدون در خصوص میزان مصرف ، استفاده از وسایل با كیفیت و بادوام ، مراقبت و نگهداری صحیح وسایل ، خرید مواد غذایی به میزان مصرف و توجه به زمان انقضای آن ، نگهداری در شرایط مناسب ، تفكیك زباله از مبداء نیز ضروری است.
فخار افزود : مازندران در شرائطی زباله را تولید و دفن می كند كه با توجه به ماده 4 آیین نامه اجرایی قانون مدیریت پسماندها ، باید تا پایان سال 90 ، پسماندهای عادی در تمامی مراكز استان ها و شهرهای با جمعیت بیش از یك میلیون نفر و تا پایان سال 92 تمامی شهرها و روستاهای كشور به صورت تفكیكی شده جمع آوری می شد.
وی توضیح داد : این موضوع ، باید با توجه به شرایط ویژه استان مازندران در اولویت كاری تمامی مدیران اجرایی پسماند قرار می گرفت ، در حالی كه به جز برخی مناطق و شهرها ی استان ، این ماده قانونی عملیاتی نشده است .
او توضیح داد : در این خصوص اداره كل حفاظت محیط زیست استان پیگیری های متعددی داشته و تازه در سال جاری ما شاهد فعالیت گسترده ای در این حوزه هستیم.
فخار ابراز امیدواری كرد كه این مهم در تمام مناطق استان مازندران عملیاتی و خدمات پشتیبانی برای دریافت و انتقال آن به مراكز بازیافت به صورت كامل فراهم شود.
تفكیك زباله در مبدا ، به اعتقاد كارشناسان ؛ علاوه بر صرفه اقتصادی ناشی از كاهش هزینه های حمل و نقل و هزینه های دفن و همچنین جداسازی مواد ارزشمند در مراحل اولیه ، آلودگی كمتری را متوجه محیط زیست می كند.
** مدیریت پسماند مازندران در 9 منطقه
گستردگی معضل زباله در مازندران سبب شده است تا مدیریت پسماند در این استان منطقه بندی شود تا برنامه ریزی برای حل آن با سرعت و كیفیت بهتری صورت گیرد.
هم اكنون این استان در مدیریت زباله و پسماند به 9 منطقه تقسیم شده است و این تقسیم بندی هم مبتنی بر راه حل های اندیشیده شده برای حل معضل است .
دبیر كمیته پسماند محیط زیست مازندران گفت : مشكل پسماند مازندران قرار است با ایجاد 2 نیروگاه زباله سوز در شهرهای ساری و نوشهر و احداث كارخانه كمپوست و زباله سوز در هفت منطقه دیگر حل شود.
وی افزود : با چنین برنامه ریزی ، مقر شد تا سه هزار و 100 تن زباله روزانه تولیدی مازندران با استفاده از امكانات و تجهیزات پیشرفته ، مدیریت شود.
فخاری در باره وضعیت كنونی برنامه های 9گانه پیش بینی شده هم گفت : نیروگاه زباله سوز ساری و نوشهر در مرحله نصب تجهیزات قرار دارند كه امیدواریم نیروگاه نوشهر با رفیت 200 تن در روز تا پایان بهمن امسال به بهره برداری برسد و نیروگاه ساری هم كه 450 تن ظرفیت در روز دارد تا نیمه اول سال 97 آماده بهره برداری شود.
وی افزود : كارخانه كمپوست بابل به خاطر فرسودگی تجیهزات تنها با 10 درصد ظرفیت كار می كند كه قرار است این كارخانه با ظرفیت 250 تن نوسازی و بهسازی شود و كارخانه كمپوست بهشهر نیز در حال حاضر به خاطر نقص فنی فعالیت ندارد كه قرار است با رفع نقایص ، دوباره فعالیتش را از سر بگیرد.
فخار یكی از مشكلات ساخت كارخانه كمپوست را در باقی ماندن بخشی از زباله ها دانست و گفت : فقط نیمی از زباله ها در فرایند كمپوست تبدیل و فرآوری می شود و بقیه باید با ایجاد و نصب چند دستكاه دیگر امحاء و بازیافت شود كه در هر 2 مكان كارخانه كمپوست استان مازندران فعلا چنین شرائطی وجود ندارد و امیدواریم پس از راه اندازی نیروگاههای ساری و نوشهر ، برگشتی های كارخانه های كمپوست كه معمولا ارزش حرارتی بالایی خواهد داشت به این نیروگاه ها منتقل شود.
وی پنج منطقه دیگر مدیریت پسماند مازندران را شامل تنكابن ، نور ، قائمشهر ، آمل و بابلسر اعلام كرد و توضیح اد : در تنكاین كارخانه كمپوست در دست ساخت است ، در شهرهای نور و قائمشهر نیز در حال برگزاری مناقصه جهت انتخاب پیمانكاران واجد شرایط هستیم و در شهرهای بابلسر و آمل نیز در خصوص انتخاب روش مورد نظر برای مدیریت پسماندها ، جلساتی برگزار شده اما نهایی نشده است.
معضل زباله و پسماند در مازندران آنقدر جدی شده است كه به اعتقاد كارشناسان محیط زیست حتی یك روز زودتر به نتیجه رسیدن هم ارزش هزینه كردن های فراوان را دارد چون این معضل در حال آلوده كردن سلامتی انسان هاست و اگر دیر جنبیده شود ، تاریخ با بی رحمی تمام در باره قصور كنندگان قضاوت خواهد كرد.
حل معضل زباله در مازندران دستكم 30 سال زمان از دست داده است ، سال هایی كه بخشی از آن به خاطر وفور درآمدهای نفتی می توانست ' فرصت طلائی ' محسوب شود ، ولی مسئولان وقت فقط در حد شعار و انجام سفرهای خارجی برای بازدید از شیوه های دفع زباله از آن بهره بردند و عایدی دیگری جز مرتفع تر شدن كوه زباله در سواحل دریا و داخل جنگل ها و كنار رودخانه ها برای استان در پی نداشت .
خبرنگار : سید رضا هاشمی كروئی ** انتشار دهنده : حسن فلاحتی
6990/1654