مشكلات هپكو و آذرآب؛ از سوء مدیریت تا رقبای خارجی

به گزارش خبرنگار اقتصادی ایرنا، شركت هپكو در سال 53 در زمینی 90 هكتاری در اراك با هدف مونتاژ ماشین‌آلات راه‌ سازی تاسیس شد و از سال 54 با همكاری شركت‌های آمریكایی، فرانسوی، ژاپنی، سوئدی و فنلاندی بطور رسمی شروع به فعالیت كرد.
پس از انقلاب نیز با همكاری شركت «لیبهر» آلمان طرح توسعه هپكو با مجموعه‌ای از مدرن ‌ترین ماشین‌آلات، با ظرفیت تقریبی سه هزار دستگاه در سال 63 آغاز شد. این كارخانه با فراز و نشیب به كار خود ادامه داد تا در سال 85، به بخش خصوصی واگذار شد و البته یكی از بیشترین انتقادها به شیوه خصوصی‌سازی را از آنِ خود كرد.
مجموعه مدیریت استان مركزی از دی ماه پارسال به دنبال بازگرداندن این كارخانه به سازمان خصوصی سازی ایران بودند تا اینكه پیشنهاد واگذاری این كارخانه به شركت «هیدرو اطلس» ساوه عنوان شد و بهمن ماه سال گذشته این مهم قطعی شد.
همچنین شركت صنایع آذرآب اراك در سال 1363 تاسیس اما فعالیت رسمی این شركت از سال 68 آغاز شد و اكنون به عنوان یكی از بزرگترین شركت‌های پیمانكاری عمومی در ایران شناخته می‌شود. این شركت مادر تخصصی در حوزه طراحی، ساخت و نصب انواع بویلرهای نیروگاهی و صنعتی، مخازن تحت فشار، مبدل های حرارتی و تجهیزات نفت، گاز، پتروشیمی، فولاد، صنایع قند، شكر و سیمان فعالیت دارد.
این دو شركت بزرگ صنعتی كه در مدت زمانی نه چندان دور فعالیتی افتخارآمیز داشته اند، این روزها اما روزگار سختی را می گذرانند و كارگران آنها در هفته های گذشته با برگزاری تجمعاتی خواستار حمایت مسوولان برای رفع مشكلات صنفی و دریافت مطالبات صنفی خود شدند. پرداخت حقوق، مطالبات و معوقات و ساماندهی وضعیت مدیریت این واحدهای صنعتی، از مهمترین خواسته های صنفی این كارگران بود.
مسوولان استانی به دفعات با حضور در جمع كارگران مراتب حمایت مجموعه استان را از حقوق كارگران اعلام كرده اند؛ با این وجود بخش مهمی از مشكلات و تنگناهای موجود به نبود مدیریت اجرایی صحیح باز می گردد كه نیازمند اصلاح است.
«سید مهدی مقدسی» یكی از نمایندگان اراك در مجلس در این زمینه می گوید: با وجود پیگیری و نشست های مختلف با حضور وزیر صنعت، معدن و تجارت، استاندار مركزی، مدیرعامل بورس، شركت كارگزاری كشاورزی، مدیران بانك كشاورزی و سهامداران تنگناهای آذرآب و هپكو همچنان ادامه دارد كه این مهم نیازمند توجه ویژه دولت است.
این عضو كمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی ادامه داد: از كارگران شركت های آذرآب و هپكو نیز انتظار می رود از طریق نمایندگان كارگری با قوت در كنار مسوولان استان مسائلشان را رصد و به پیش ببرند.
دامنه اعتراضات به حدی رسید كه «علی ربیعی» وزیر تعاون، كار و رفاه اجتماعی در نامه ای به معاون روابط كار خود با اشاره به حوادث و مشكلات اخیر كارگری شهرستان اراك و حوادث ناخوشایند پیش آمده و به منظور مدیریت مطلوب شرایط، خواستار استقرار وی در آن استان و بررسی دقیق موضوع از جوانب مختلف شد.

** ریشه یابی مشكل
در همین پیوند، «ناصر بیگی»، عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی استان مركزی در گفت وگوی اختصاصی با خبرنگار اقتصادی ایرنا با یادآوری اینكه سهام شركت های هپكو و آذرآب در دهه 80 خورشیدی به بخش خصوصی واگذار شد، افزود: از زمان آغاز واگذاری سهام شركت های دولتی به بخش خصوصی در كشور، این دو شركت نیز همچون دیگر شركت ها روند مناسبی در واگذاری تجربه نكردند.
به گفته وی، امروز شاهدیم افرادی كه شایستگی ندارند، در این شركت ها به عنوان مالك فعالیت می كنند و هیچ كس سر جای خود نیست.
این فعال اقتصادی اظهار داشت: امروز شركت هپكو با تولیدی كمتر از 10 درصد سال های رونق، از بازدهی لازم برخوردار نیست كه محصول حضور مدیرانی است كه به ناحق در واگذاری ها در این شركت ورود كرده اند.
وی تصریح كرد: امروز شاهدیم معوقات بانكی سر رسید شده شركت هپكو بیش از 2 برابر سرمایه گذاری این شركت شده و با این وضعیت نمی توان برای تولید و بهبود فضای كسب و كار تلاش كرد.
بیگی ادامه داد: بر این اساس، فشار اصلی بر كارگران وارد می شود كه شاید بیشتر از حق و حقوق و معوقاتشان، مساله بیمه تامین اجتماعی و آینده خود و خانواده ها برایشان مهم باشد.
نماینده اتاق استان مركزی در اتاق ایران در ادامه خاطرنشان كرد: طی نشست روزهای گذشته نمایندگان مجلس با وزیر صنعت، معدن و تجارت و رایزنی های انجام شده، قرار است معوقات كارگران پرداخت و مشكلات حل شود.
وی با بیان اینكه امروز وضعیت بسیار بهتر از روزها و هفته های گذشته شده است، تاكید كرد: به هرحال باید معوقه های كارگران پرداخت و خواسته های برحق آنان تامین شود.
بیگی با اشاره به زمزمه های تعویض استاندار در این استان، بیان داشت: همه مردم منتظرند كه ببینند چه تحولی در استانداری ایجاد خواهد شد، زیرا استاندار به عنوان نماینده عالی دولت در استان می تواند نقش اساسی در تامین مطالبات مردمی داشته باشد.
عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی استان مركزی گفت: وقتی كارگران شاهد هستند نمایندگان مجلس به دنبال سوال از وزیر كشور هستند و وزیر تعاون، كار و رفاه اجتماعی نیز نسبت به موضوع حساس شده و پیگیر موضوع است، احساس دلگرمی می كنند.

** سوء مدیریت، پرداخت سود مبالغ كلان بابت اصل و سود وام‌های دریافتی و كالاهای رقیب وارداتی
اما جست و جو در ریشه‌های مشكلات امروز شركت هپكو نشان می‌دهد كه سرنخ ماجرا به میانه‌های دهه 80 باز می گردد.
برپایه گزارش روزنامه ایران، «علی اصغر عطاریان» سهامدار 61 درصدی شركت هپكو بود كه بنا به اظهار «حسن بیگی»، معاون سیاسی استاندار استان مركزی با 70 میلیارد تومان به ارزش 20 درصد از كل كارخانه، هپكو را خریداری كرد.
عطاریان، اواخر سال 87 اظهاراتی داشت كه خبر از بحران این روزهای كارخانه می‌داد. عطاریان سال 85 سهام هپكو را به قیمت هر سهم 550 تومان خریده و 25 اسفندماه دو سال بعد خبرگزاری فارس صحبت‌های او را چنین منتشر كرده بود: «بعد از بازدید از شركت هپكو در سال 85 اقدام به خرید بلوك مدیریتی این شركت به سه برابر قیمت تابلوی بورس آن كردم اما به‌دلیل نبود حمایت از صنعت ماشین‌آلات و ورود ماشین‌آلات دست دوم و چینی با تعرفه پنج درصد، با كاهش یك سومی سرمایه مواجه شده‌ام. در حالی هپكو توان تولید بیش از پنج هزار دستگاه در 30 نوع محصولات را داراست كه امكان تولید هر نوع از این ماشین‌آلات در یك كارخانه وجود دارد. پس از این اقدام با اصلاحاتی ظرف دو سال تولید هزار و 480 دستگاهی هپكو به سه هزار دستگاه در سال رسید و قرار بود سال آینده این رقم به چهار هزار دستگاه برسد اما براساس قانون ورود مجاز ماشین ‌آلات دست دوم به كشور كه در هیچ جای جهان مرسوم نیست، چنین هدفی محقق نشد.»
400 میلیارد تومان، ارزش كل شركت و كارخانه هپكو است؛ این درحالی است كه به روایت زمانی قمی استاندار استان مركزی، بدهی هپكو به بانك‌ها به 800 میلیارد تومان می‌رسد. امروز هپكو، یكی از بدهكاران بزرگ بانكی است كه در كنار هم، بحران مطالبات معوق 100 هزار میلیارد تومانی بانك‌ها را رقم زده‌اند. اما از طرفی دیگر، همین مطالبات بانكی و بهره بالای آن‌ها، یكی از اصلی‌ترین دلایلی است كه اوضاع امروز را رقم زده و دود آن بیشتر از همه چشم كارگران را سوزانده است.

** نشستی برای رفع مشكلات
در همین راستا طی روزهای گذشته نشستی ویژه برای بررسی مشكلات كارگران دو شركت هپكو و آذرآب با حضور وزیر صنعت، معدن و تجارت، وزیر اقتصاد و دارایی، وزیر تعاون، كار و رفاه اجتماعی، رئیس كل بانك مركزی، روسای سازمان های امور مالیاتی كشور، سازمان تامین اجتماعی كشور، رئیس خصوصی سازی، مدیرعامل بانك های ملی و صنعت و معدن، معاون امنیتی وزیر كشور، استاندار مركزی، مدیركل صنعت، معدن و تجارت این استان، نمایندگان مردم اراك، كمیجان و خنداب در مجلس شورای اسلامی و نمایندگان كارگران این 2 شركت برگزار شد.
«محمدرضا حاجی پور» رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان مركزی روز یكشنبه در تشریح این نشست افزود: مجمع عمومی سهامداران كارخانه آذرآب اراك تا پایان این هفته برگزار می شود.
وی با بیان اینكه بخش عمده ای از مشكلات شركت صنایع آذرآب مدیریتی است، بیان كرد: مجمع آذرآب در استانداری مركزی با حضور نماینده بورس و سهامداران از این شركت انجام می شود.
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان مركزی بیان كرد: پس از برگزاری مجمع و تعیین مدیر عامل جدید جدید آذرآب، اقداماتی در راستای تقسیط بدهی به تامین اجتماعی، امور مالیاتی و صدور گواهی ماده 186 انجام و هماهنگی برای ترخیص مواد اولیه این شركت در گمرك بدون ارائه ضمانت نامه بانكی انجام می شود.
وی اظهار كرد: جلوگیری از واردات كالاهای خارجی، ارائه تسهیلات 500 میلیارد ریالی مصوبه كارگروه ملی ستاد تسهیل و رفع موانع تولید از سوی بانك ملی بدون در نظر گرفتن چك های برگشتی كارخانه های آذرآب و هپكو و پیگیری قراردادهای شركت آذراب با كارفرمایان و جلوگیری از لغو و فسخ قراردادها از مهمترین مصوبات نشست با وزرای اقتصاد، صنعت، معدن تجارت و تعاون كار و رفاه اجتماعی بود.
حاجی پور افزود: در خصوص كارخانه هپكو اراك نیز سازمان خصوصی سازی مكلف شد در چند روز آینده نسبت به پرداخت معوقات این شركت به كارگران اقدام كرده و نظارت كاملی نیز بر عملكرد سهامدار جدید هپكو انجام دهد.
وی گفت: همچنین مقرر شد از واردات و ثبت سفارش محصولات تولیدی هپكو از خارج از كشور جلوگیری شود و قرارداد شركت هپكو با سازمان همیاری شهرداری ها برای ساخت ماشین آلات راه سازی نیز تمدید شود.
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان مركزی، انعقاد قرارداد ساخت سه هزار دستگاه ماشین آلات توسط شركت هپكو و تحویل به سازمان مدیریت بحران كشور و همكاری تامین اجتماعی نسبت به ارائه خدمات و تمدید اعتبار دفترچه های كارگران هپكو از دیگر مصوبات این نشست بود.

** پرداخت تسهیلات 500 میلیارد ریالی به هر یك از شركت ها
«علی اكبر كریمی»، نماینده مردم اراك، كمیجان و خنداب در مجلس شورای اسلامی در گفت و گو با ایرنا نیز با تشریح برنامه دولت برای رفع مشكل این شركت ها گفت: پرداخت 500 میلیارد ریال تسهیلات به هر یك از شركت های آذرآب و هپكو سال گذشته در ستاد تسهیل تصویب شده بود كه به دلیل موانع بانكی، این تسهیلات در اختیار این شركت ها قرار نگرفته بود.
وی ادامه داد: در این نشست مقرر شد در نخستین فرصت این تسهیلات در اختیار شركت های آذرآب و هپكو قرار گیرد.
كریمی گفت: با توجه به اینكه «تغییر مدیریت» شركت آذرآب یكی از خواسته های مهم كارگران این شركت است، با پیگیری نمایندگان مجلس و تصمیماتی كه در این نشست اتخاذ شد امید است در نخستین فرصت مدیریت این شركت مورد بازنگری قرار گیرد و مدیری كارآمد و با صلاحیت تعیین شود تا با انگیزه و دلسوزی لازم منافع صنعت، شركت و كارگران را پیگیری و برای رفع این مشكلات تلاش كند.
این نماینده مجلس افزود: تقسیط بدهی های شركت های آذر آب و هپكوی اراك به سازمان تامین اجتماعی و رفع موانع اخذ خدمات بیمه ای كارگران این شركت ها، تعیین و تكلیف حقوق معوقه كارگران، تقسیط مجدد بدهی های مالیاتی آنها، ترخیص بخشی از مواد اولیه شركت آذرآب از گمرك برای رفع مشكلات این شركت از دیگر تصمیمات اتخاذ شده در این نشست بود.
وی ادامه داد: همچنین در این نشست تصمیم گیری های محلی برای رفع مشكلات شركت های هپكو و آذر آب به استانداری استان مركزی واگذار شد.
نماینده مردم اراك، كمیجان و خنداب در مجلس شورای اسلامی گفت: تنگناهای پیش روی كارگران شركت های هپكو و آذر آب در روزهای اخیر، لزوم حمایت از مجاهدان سنگر تولید ملی را دو چندان كرد و مسوولان همواره در كنار كارگران بوده و خواهند بود.
وی افزود: كارگران در چارچوب قانون و منطق حق دارند تا مطالبات صنفی و انتقادات خود را به گوش مسوولان برسانند.

** جلوگیری از واردات كالاهای خارجی
همچنین «سید مهدی مقدسی» دیگر نماینده مردم اراك، كمیجان و خنداب در مجلس شورای اسلامی اظهار كرد: در این نشست بحث ها و تصمیم های خوبی برای جلوگیری از واردات كالاهای خارجی انجام شد و پیگیری جدی قراردادهای دو شركت برای جلوگیری از لغو و فسخ آنها به تصویب رسید.
وی گفت: بر اساس مصوبات این نشست دفترچه های بیمه كارگران شركت هپكو نیز به زودی تمدید و ارایه خدمات لازم برای آنها صورت می گیرد.
مقدسی گفت: انتظار است كارگران این دو شركت كه تاكنون در خط تولید تلاش های ارزشمندی داشته اند، برای حل مشكلات خود همكاری و صبوری ویژه داشته باشند.

** برگزاری مجمع شركت آذرآب و قرارداد ساخت 3 هزار دستگاه ماشین آلات توسط شركت هپكو
همچنین «محمود زمانی قمی» استاندار استان مركزی، برگزاری مجمع عمومی شركت صنایع آذرآب را یكی از مهمترین مصوبات این نشست عنوان كرد و افزود: پس از برگزاری مجمع و تعیین تكلیف مدیریت شركت آذرآب، اقدامات و تلاش هایی به منظور تقسیط بدهی به تامین اجتماعی، امور مالیاتی و صدور گواهی ماده 186 انجام و هماهنگی برای ترخیص مواد اولیه این شركت بدون نیاز به ضمانت نامه بانكی در گمرك انجام شود.
استاندار مركزی ادامه داد: همچنین مقرر شد تسهیلات مصوبه كارگروه ملی توسط بانك ملی پرداخت و شركت های هپكو و آذرآب مشمول بخشنامه طرح رونق تولید مبنی بر مشمول نشدن چك های برگشتی این 2 شركت قرار گیرند.
وی گفت: پیگیری قراردادهای منعقد شده شركت آذرآب با كارفرمایان و تلاش برای جلوگیری از لغو و فسخ قراردادهای این شركت نیز از دیگر مصوبات این نشست بود.
زمانی قمی در خصوص شركت هپكو نیز گفت: در توافق سازمان خصوصی سازی با سهامدار جدید از وی به طور جدی خواسته شده است كه در چند روز آینده با كارگران تسویه حساب كرده و برای انجام این مهم رئیس سازمان خصوصی سازی نظارت كامل بر عملكرد سهامدار هپكو داشته باشد.
وی ادامه داد: در این نشست وزارت كشور مكلف به پیگیری برای اخذ مجوز ترك تشریفات از دولت برای شركت هپكو شد.
زمانی قمی اضافه كرد: همچنین در این نشست مقرر شد قرارداد ساخت سه هزار دستگاه ماشین آلات توسط شركت هپكو و تحویل به وزارت راه وشهرسازی و سازمان مدیریت بحران كشور انجام شود.
وی توضیح داد: همچنین مقرر شد در راستای حمایت از تولید داخلی ثبت هرگونه سفارش واردات كالای تولیدی در داخل از خارج كشور متوقف شود و ورود همه ماشین آلات دست دوم از خارج از كشور نیز كماكان ممنوع خواهد بود.
استاندار مركزی تاكید كرد: كارگران بدانند كه دولت و استانداری مركزی تا رفع مشكلات واحدهای تولیدی و تنگناهای كارگران صنایع استان در كنار آنها خواهد بود و از حقوق آنها دفاع خواهد كرد.

** ظرفیت های هپكو
«محمدرضا حاجی پور» رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان مركزی درباره ظرفیت های تولید و اشتغال در هپكو می گوید: در این كارخانه ظرفیت های ارزشمندی وجود دارد كه در صورت تغییر و تحولات كارشناسی می توان به زودی جایگاه این واحد تولیدی را در عرصه بازار صنعتی احیا كرد.
حاجی پور بیان كرد: كارخانه هپكو برای تجدید قوا نیازمند حمایت دولت در جلوگیری از واردات ماشین آلات راهسازی دست دوم و ماشین آلات چینی است كه این مهم باید جدی گرفته شود.
وی گفت: قرارداد ساخت سه هزار دستگاه ماشین آلات راهسازی در راستای تامین تجهیزات ستاد مدیریت بحران كشور با هپكو اراك یكی از مصوبات سفر هیات دولت به استان مركزی قطعی شده و در حال سیر مسیر قانونی است.
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان مركزی بیان كرد: این قرارداد به مدت پنج سال برنامه ریزی شده كه كارخانه هپكو باید به صورت دوره ای و سالیانه ماشین آلات را به ستاد مدیریت بحران كشور تحویل دهد.
وی در خصوص تامین اعتبارات این قرارداد نیز گفت: اعتبار دو هزار و 400 دستگاه از سوی منابع ملی و 600 دستگاه نیز از منابع داخلی ستاد مدیریت بحران كشور تامین می شود.
حاجی پور ادامه داد: با توجه به اشراف و تعامل مدیریت جدید كارخانه هپكو در اروپا و كشورهای آسیای جنوب شرقی، پیش بینی می شود مراودات این كارخانه با شركت های «لیپهر» آلمان و «كوماتسو ژاپن» از سر گرفته شود و این كارخانه بتواند سهمی از بازارهای جهانی ماشین آلات راهسازی را نیز در سبد فروش خود داشته باشد.
وی یادآوری كرد: كارخانه هپكو برای به روز رسانی عوامل تولید و تامین تجهیزات مورد نیاز خود نیازمند 450 میلیارد ریال تسهیلات سرمایه در گردش است كه این مهم نیز در حال پیگیری و به زودی پرداخت می شود.
به گزارش ایرنا، امروز (چهارشنبه) علی ربیعی وزیر تعاون، كار و رفاه اجتماعی به نمایندگی از دولت به استان مركزی سفر كرده است تا تصمیم های امیدواركننده دولت برای خروج این دو شركت از بحران را برای مردم بازگو كند؛ وی گفته است كه تا رفع كامل مشكلات و تنگناهای 2 كارخانه هپكو و آذرآب از هیچ تلاشی فروگذار نخواهد كرد.
داستان هپكو و آذرآب نمونه بارز خصوصی سازی نادرست و صوری در دهه هشتاد خورشیدی است كه دو شركت توانمند و صاحب نام را به دلیل سوء مدیریت، از چرخه تولید و اشتغال در كشور بازداشت و اكنون نیاز است با بازنگری در نگرش ها و روش ها از تكرار آن برای دیگر صنایع كشور جلوگیری شود.
برای آگاهی از آخرین اخبار اقتصادی ایران و جهان با كانال اقتصادی ایرنا در تلگرام همراه شوید:
IRNAeco@
اقتصام* 3065*2025گزارش: محمد ملك دار* انتشار: لیلا جودی