جعفر طاهري روز سه شنبه در گفت و گو با خبرنگار ايرنا علت اصلي اين فرونشستها را برداشت بي رويه و بيش از حد آب از منابع زيرزميني و كسري سفره هاي آب زيرزميني در اثر تداوم بلندمدت پديده خشكسالي ذكر كرد.
وي ادامه داد: برداشتهاي بي رويه از منابع آبهاي زيرزسطحي كه طي سالهاي اخير، امروز تاثيرات منفي خود را بر روي زيرساختها، جاده ها، دشتها و خطوط انتقال انرژي نشان مي دهد.
مديركل زمين شناسي و اكتشافات معدني منطقه شمال شرق گفت: اكنون به دليل انتقال آب از سد دوستي به دشت مشهد فرونشست زمين در قسمت مركزي اين دشت متوقف شده اما قسمتهاي غرب و شمال غرب همين دشت در معرض خطر است.
وي در خصوص مكان وقوع فرونشستها و علت بروز آنها ادامه داد: مكان وقوع اين فرونشستها به همراه عوارض سطحي بيشتر در دشتهاي كشاورزي واقع در اطراف شهرها و روستاها و معمولا در حاشيه دشتها است.
طاهري افزود: در برخي نقاط نيز مسير عبور قناتهاي باير به صورت شكاف طولي مشاهده مي شود اما نشست يكنواخت بدون عوارض سطحي در مركز دشتها اتفاق افتاده كه شواهد آن با بيرون زدن لوله جدار چاههاي بهره برداري آب نمايان است.
* ميزان خسارتها
مديركل زمين شناسي و اكتشافات معدني شمال شرق گفت: معمولا رقم دقيقي را نمي توان براي خسارت ناشي از فرونشستها تعيين كرد زيرا عمده خسارت پنهان است. هم اينك پديده فرونشست خسارتهايي براي زيرساختهاي اصلي مانند خطوط ريلي و جاده اي، مخابرات، نفت، گاز و برق در دشتهاي نيشابور و خواف و براي مناطق مسكوني در دشتهاي بردسكن، جوين و مشهد داشته است.
طاهري افزود: از جمله مهمترين موارد پرخطر فرونشست را در خراسان مي توان ايجاد شكاف عمود بر مسير خط آهن مشهد - تهران در محل روستاي بشرو در شهرستان نيشابور و جاده خواف - سلامي نام برد.
* عواقب مخرب فرونشستها بر زيرساختها
وي ادامه داد: پديده فرونشست مي تواند در درازمدت سبب ايجاد خسارتهايي در زيرساختهاي اصلي مانند خطوط انتقال ريلي، جاده اي و انتقال انرژي شود.
مديركل زمين شناسي و اكتشافات معدني منطقه شمال شرق گفت: وقوع شكست، كژي و ريزش ناگهاني در مسير هريك از اين زيرساختها علاوه بر خسارتهاي مالي فراوان تلفات انساني و عواقب اجتماعي بسيار خطرناك در پي دارد. از سوي ديگر با گسترش نشستها عملا ايجاد هرنوع زيرساخت جديد غيرممكن و يا با هزينه هاي زياد بهسازي همراه خواهد بود.
* اقدامات در خصوص فرونشستها در خراسان رضوي
وي افزود: تاكنون هيچگونه مطالعه نظام مند و فراگير بر روي دشتهاي بحراني و مستعد فرونشست به جز تعدادي از فعاليتها و پژوهشهاي دانشجويي انجام نشده است.
طاهري ادامه داد: مبناي شناسايي دشتهاي بحراني كنوني در خراسان رضوي گزارشهاي مسئولان شهرستانها بوده كه در موارد زيادي عوارض سطحي ناشي از نشست نمايان و اعلام شده است.
وي گفت: به محض اعلام گزارشهاي فرمانداريها و بخشداريها مبني بر ايجاد ترك يا فروچاله در بخشهايي از دشتهاي بحراني خراسان رضوي به اداره كل بحران استانداري، اداره مديريت بحران و پدافند غيرعامل و يا اداره كل راه و شهرسازي استان و تهيه گزارش در اين خصوص، كارشناسان اداره مخاطرات زمين شناختي به محل اعزام مي شوند.
مديركل زمين شناسي و اكتشافات معدني منطقه شمال شرق افزود: اين كارشناسان ضمن بررسي ميداني عوارض به وجود آمده، جمع آوري اطلاعات آبهاي زيرزميني و سوابق قبلي فرونشست در اين مكانها گزارشي تهيه و در اختيار مسئولان ذيربط قرار مي دهند.
وي ادامه داد: از اين رو انجام مطالعات جامع و نظام مند در راستاي برآورد ميزان فرونشست و پايش وضعيت دشتها ضروري به نظر مي رسد كه متأسفانه اين مطالعات انجام نگرفته است.
طاهري گفت: در همين رابطه و طبق مصوبه كارگروه مخاطرات زلزله و لغزش لايه اي زمين پارسال، اين اداره كل ملزم به تهيه طرح پيشنهادي پايش فرونشست در دشتهاي خراسان رضوي شد.
وي افزود: تهيه طرح بلافاصله در دستور كار گروه فني در اين اداره كل قرار گرفت و در كمترين زمان ممكن اين طرح تهيه و براي كار به صورت پايلوت در پنج دشت نيشابور، مشهد، خواف و تربت حيدريه و بردسكن به مسئولان مربوطه ارسال شد اما تاكنون هيچ اقدامي در اين خصوص انجام نشده است.
مديركل زمين شناسي و اكتشافات معدني منطقه شمال شرق ادامه داد: در اين طرح ابتدا پنج دشت بحراني در مدت زمان 6 ماه با روش پردازش داده هاي راداري از لحاظ ميزان نشست ساليانه مورد ارزيابي قرار گرفت و سپس پهنه بندي مناطق پرخطر براي اعمال تدابير پيشگيرانه در اختيار شركت آب منطقه اي و سازمان جهاد كشاورزي قرار داده مي شود.
وي گفت: در مرحله بعد همه دشتهاي خراسان رضوي پهنه بندي و در مرحله تكميلي طرح نيز طي يك برنامه پنج ساله همه دشتهاي استان به سامانه جي.پي.اس سه فركانسه براي پايش دائمي فرونشست مجهز مي شوند.
* راهكارهاي جلوگيري از افزايش فرونشستها
مديركل زمين شناسي و اكتشافات معدني منطقه شمال شرق گفت: از مهمترين اقداماتي كه بايد به صورت فوري در دستور كار قرار گيرد انجام مطالعات سريع در زمينه بررسي وضعيت همه دشتهاي استان از لحاظ نشست و پهنه بندي دشتها با توجه به ميزان نشست، وجود سازه هاي حياتي، سكونتگاههاي انساني و زيرساختها است.
طاهري افزود: اين پهنه بندي مي تواند مبناي اقدامات پيشگيرانه در گسترش فرونشستها از طريق مديريت برداشت آب در نقاط بحراني و ايجاد سازه هاي جديد در مناطق كم خطر باشد. اگر در سالهاي گذشته ميزان نشست بررسي و پايش مي شد اقدامات كنترلي چه بسا خيلي زودتر در دستور كار قرار مي گرفت و تاخير در اتخاذ حمايت از طرح پايش فرونشست دشتها به معني مرگ تدريجي آبخوانها و تداوم اجتناب ناپذير خطرات به زيرساختها مي باشد.
اداره كل زمين شناسي و اكتشافات معدني منطقه شمال شرق كشور به مركزيت مشهد بررسيهاي زمين شناسي و اكتشافات معدني استانهاي خراسان رضوي، خراسان شمالي و خراسان جنوبي را بر عهده دارد.
خبرنگار: ميترا عبداللهي **انتشار: حسين كريم زاده
7489/1858
مشهد- ايرنا- مديركل زمين شناسي و اكتشافات معدني منطقه شمال شرق گفت: شواهد و بررسيهاي ميداني كارشناسان اين اداره كل نشان مي دهد پديده فرونشست زمين در دشتهاي هفت شهرستان نيشابور، مشهد، بردسكن، خواف، كاشمر ،سبزوار و جوين در اين استان ايجاد شده است.
