شورای رقابت:مواد پایه تولید قیر در پالایشگاهها با نرخ ارز آزاد در بورس كالا عرضه می شود

به گزارش روز چهارشنبه خبرنگار اقتصادی ایرنا، در جلسه اخیر شورای رقابت، شكایت های انجمن صنفی كارفرمایی صنایع قیر و بسته بندی از شركت پالایش نفت اصفهان بررسی و مقرر شد، مركز ملی رقابت در مدت یك ماه برای برقراری شرایط همسان در عرضه «وكیوم باتوم» توسط همه پالایشگاه های كشور از طریق بورس كالا، دستورالعمل پیشنهادی تنظیم بازار این كالا را تهیه كند.
این دستورالعمل باید با رعایت اصول افزایش شفافیت، رفع تبعیض و بهبود رقابت‌پذیری، تدوین قراردادهای طولانی مدت و با لحاظ نرخ ارز سامانه سنا بانك مركزی در محاسبات قیمت وكیوم باتوم تهیه و برای تصویب به شورای رقابت ارایه شود.
بررسی های شورای رقابت از فرآیند تولید وكیوم باتوم نشان می‌دهد واحدهای قیرسازی در امتداد زنجیره پالایش نفت قرار دارند. به همین دلیل قیمت وكیوم باتوم در بازار جهانی چندان مورد استناد نیست و در عمل این قیمت از روی كالاهای نهایی مانند قیر و نفت سفید بدست می‌آید.
در صنایعی كه به صورت زنجیره عمودی قرار دارند و هم در بالادست و هم در پایین‌دست وضعیت انحصاری وجود داشته باشد، قراردادهای عمودی و یا ادغام عمودی موجب افزایش رفاه اجتماعی و حداكثر شدن كارآیی می‌شود.
با وجود این، قراردادهای عمودی در زنجیره تولید در موارد خاصی كه در بالادست وضعیت انحصاری و در پایین‌دست وضعیت رقابتی است، می‌تواند بسیار پرهزینه باشد و سبب ورشكستگی برخی از فعالان پایین دست را فراهم كند كه وضعیت حاكم بر بازار وكیوم باتوم، بویژه در استان اصفهان مصداقی از بروز چنین حالتی است.
براساس اعلام شورای رقابت، تولید وكیوم باتوم مستلزم وجود برج‌های تقطیر است و پالایشگاه‌های كشور با توجه به برخورداری از این زیرساخت‌ها، عرضه كنندگان انحصاری این محصول هستند. علاوه بر این، حمل این محصول مستلزم وسایل خاص گرم كننده است و از این رو این هزینه حمل بالایی دارد.
بنابراین می‌توان استدلال كرد، پالایشگاه‌های مختلف در عمل دارای انحصار جغرافیایی اند. از این رو تولیدكنندگان قیر در مناطق مختلف كشور برای تامین وكیوم باتوم با عرضه كنندگان انحصاری این محصول (پالایشگاه‌های مختلف) مواجه هستند.
یك عامل تعیین‌كننده در بازار وكیوم باتوم و قیر در كشور، خرید تكلیفی وزارت نفت است. با توجه به اینكه تولید قیر در كشور بیش از پنج میلیون تن تخمین زده می‌شود، خرید تكلیفی چهار میلیون تن مواد اولیه قیر توسط شركت ملی نفت و توزیع رایگان این مواد به استناد قانون بودجه سال 1396 كل كشور، بخش بزرگی از بازار این كالا را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
بررسی های شورای رقابت نشان می دهد انگیزه مهم تولیدكنندگان قیر در كشور «صادرات» است؛ برآوردها در این رابطه از صادرات نزدیك به سه میلیون تن قیر در كشور خبر می دهد.
با توجه به آنكه در فرآیند تبدیل وكیوم باتوم به قیر، سرمایه مورد نیاز نسبت به میزان فروش كم است، لذا ورود به این صنعت به سادگی مقدور بوده و بستن و تاسیس مجدد نیز كم‌هزینه خواهد بود. در عین حال خرید وكیوم باتوم با احتساب نرخ ارز مبادله‌ای و فروش قیر به نرخ ارز آزاد و صادرات آن برای واحدهایی كه مشمول خوراك وكیوم باتوم می‌شوند، امتیاز بالایی ایجاد می‌كند كه منجر به تقاضای كاذب و اخلال در تقاضا و رقابت می‌شود.
با توجه به این گزارش، ارزیابی شورای رقابت نشان از انحصاری بودن این بازار است.
IRNAeco@
اقتصام*2025*** 2023 ** خبرنگار: لیلا جودی ** انتشار: لطیف نكوئی