فرهنگ وقف از سنتهاي حسنه اسلامي است كه درباره ثواب و فضيلتهاي آن بطور مكرر در روايات و منابع فقهي ذكر شده اما نياز است اين صدقه جاريه و كمك به همنوع در مسير جديدي قرار گيرد تا تامين كننده نيازهاي كنوني جامعه باشد.
به نظر مي رسد با توجه به نيازهاي جديد حوزه اقتصادي به ويژه در بخش علم و فناوري آن بتوان بخش عمده اي از خلاءهاي حمايتي را با وقف پر كرد زيرا پيشرفت علم و نياز روزافزون بشر به توسعه فناوري و اقدامات نوآورانه امري اجتناب ناپذير در عصر كنوني است و همسو با آن مي طلبد كه واقفين، رويكرد خيرانديشانه خود را قدري معطوف به اين بخش كنند.
خراسان رضوي سابقه ديرينه اي در حوزه وقف دارد و واقفان بزرگي با نيت خدمت نسبت به وقف اموال و بسياري از داراييهاي خود گام بلندي براي توسعه بسياري از بخشها و تامين نيازهاي مردم برداشته اند.
تاكنون ساختمانهاي زيادي از سوي واقفان براي مراكز درماني و مراكز آموزشي وقف شده اند بطوري كه 65 مدرسه علميه در مشهد وقفي است و همچنين 176 موقوفه در خراسان رضوي به مراكز درماني و دارويي اختصاص دارد.
اما آنچه از ديدگاه كارشناسان در شرايط فعلي ايجاد وقف علم و فناوري در حوزه نرم افزاري و به نوعي پشتوانه مالي براي دانشمندان و پروژه هاي علمي و فناورانه ضروري است تا بتوان سياستهاي اقتصاد مقاومتي و رسيدن ايران به اهداف سند چشم انداز 1404 در توليد علم را محقق كرد كه اين حمايت مي تواند ابعاد مختلفي را در برگيرد.
رئيس بنياد نخبگان خراسان رضوي در اين باره به خبرنگار ايرنا گفت: هزار و 300 نخبه علمي زيرپوشش بنياد در استان قرار دارند كه از اين تعداد680 نفر دانشجو بوده و از جوايز اين بنياد بهره مي گيرند.
سعيد رضا احمدي زاده افزود: 75 درصد از بودجه سالانه بنياد صرف تامين جوايز و حمايتهاي پانزده گانه از نخبگان مي شود و فقط 25 درصد از بودجه به هزينه هاي جاري اختصاص مي يابد.
وي ادامه داد: برخي حمايتهاي بنياد ملي نخبگان در خراسان رضوي جز در موارد مالي مربوط به پايان نامه، سفرهاي خارجي، پروژه، ارتباطات فرهنگي، بورسيه تحصيلي، جذب در دانشگاهها و هيات علمي، جذب در نهادهاي فناور و موارد مشابه مي شود كه به دليل محدود بودن منابع دولتي قادر به پوشش همه اين حمايتها به حد مطلوب بويژه در بخش جوايز نيستيم.
رئيس بنياد نخبگان خراسان رضوي گفت: هم اينك بودجه بنياد نخبگان خراسان رضوي به اعطاي جوايز به يك دهم درصد جامعه نخبه دانشجويي اختصاص مي يابد كه اگر اين ميزان به 2 دهم درصد برسد مطلوب مي باشد.
وي افزود: اكنون واقفان در برخي استانها هزينه جوايز را تقبل كرده و جوايز به نام آنان به نخبگان زير پوشش بنياد نخبگان اعطا مي شود اما هنوز اين مهم در خراسان رضوي اجرا نشده است.
احمدي زاده ادامه داد: عمده موارد وقفي در حوزه علمي در خراسان رضوي مربوط به بخشهاي فيزيكي مي شود در حالي كه مي توان در حوزه نرم افزاري و حمايت از ايده هاي علمي و فناورانه نخبگان وقفهايي را به ثبت رساند تا آثار آن تا سالها باقي بماند و افراد زيادي از آن منتفع شوند.
وي گفت: دولت دچار نقص قانوني و نقص منابع مالي است و براي جلوگيري از فرار مغزها لازم است واقفان اين خطر را پذيرفته و از ايده ها و انديشه ها حمايت كنند. يكي از ايرادات حمايتهاي دولتي از طرحهاي فناورانه و علمي اين است كه خطرپذيري پژوهش يا تحقيق فرد نخبه پذيرفته نمي شود و تنها در صورتي كه ايده تبديل به محصول شود اين حمايت صورت مي گيرد. اما واقفان با حمايتهاي خيرانه خود مي توانند ريسك پژوهش را پذيرفته و از ايده ها در صورتي كه به نتيجه مطلوب نرسد نيز حمايت كنند.
رئيس بنياد نخبگان خراسان رضوي افزود: واقفان مي توانند با تشكيل صندوقهاي خرد بخشي از سرمايه خود را در اختيار نخبگان قرار دهند كه حداقل ايده هاي آنها به اجرا درآيد. خواه اين ايده ها به نتيجه مطلوب برسد يا به نتيجه نرسد.
* شركتهاي دانش بنيان و وقف
رئيس پارك علم و فناوري خراسان نيز در اين باره به خبرنگار ايرنا گفت: هم اكنون 164 شركت دانش بنيان و 255 شركت فناور در خراسان رضوي وجود دارد كه 350 محصول جديد توليد مي كنند و شركتهاي دانش بنيان نوپا نيازمند حمايت هستند.
سيدحسن علم الهدايي افزود: وقف علم و فناوري اقدام خوب و جديدي است كه واقفان مي توانند در كنار ساخت مدرسه و بيمارستان از شركتهاي دانش بنيان و فناور نيز به طرق مختلف براي توسعه علمي و فناوري كشور حمايت كنند.
وي بر اين نكته كه تاكنون وقفي در خصوص شركتهاي دانش بنيان در خراسان به ثبت نرسيده تاكيد و بيان كرد: شركتهاي دانش بنيان نوپا نيازمند حمايت مالي هستند و واقفان مي توانند از طريق پذيرش ضمانت آنان، شريك شدن در محصول اين شركتها يا روشهاي ديگر از آنها حمايت نمايند.
رئيس پارك علم و فناوري خراسان به بالا بودن بيكاري و لزوم توسعه علمي كشور با توجه به سرعت بالاي رشد و توسعه در ساير كشورهاي دنيا اشاره و بيان كرد: لازم است در مورد كسب و كارهاي كوچك از شركتهاي دانش بنيان نوپا و جديد حمايتهاي مردمي در قالب وقف انجام گيرد زيرا آنها توان كشيدن همه بار را ندارند.
وي ادامه داد: زيرساخت مهم براي شركتهاي دانش بنيان ضمانت و تسهيلات است و اين پارك با محدوديت بودجه مواجه بوده و نياز است واقفان از اين شركتها حمايت كنند.
* سابقه وقف در مراكز علمي
مدير توسعه و انتقال فناوري دانشگاه فردوسي مشهد نيز در اين باره به خبرنگار ايرنا گفت: وقف علمي در مراكز علمي و دانشگاهي سابقه طولاني دارد و واقفان تاكنون تمركز خود را معطوف به ايجاد خوابگاهها و مراكز آموزشي براي بهره برداري دانشجويان و دانش آموزان كرده اند.
امير ملك زاده افزود: با توجه به نياز روز ضروري به نظر مي رسد دامنه وقف به حوزه هاي ديگر مانند تجهيز آزمايشگاهها، مشاركت در طرحهاي فناورانه، طرحهاي كارآفريني و تكميل دانش فني نيز گسترش يابد. آنچه امروز بخش علمي نيازمند كمك واقفان است مربوط به زيرساختهاي حوزه پژوهشي و فناورانه و طرحهاي كارآفريني مي باشد تا بتوان كمبودهاي اقتصادي را جبران كرده،و بيكاري را كاهش داد و به توسعه كشور كمك نمود.
وي ادامه داد: طرحهاي زيادي توسط دانشجويان دانشگاه فردوسي مشهد تدوين شده كه به لحاظ پژوهشي و علمي در اولويت قرار دارند و نيازمند سرمايه گذار هستند كه در اين خصوص واقفان مي توانند كمك بزرگي به جامعه علمي استان نمايند.
مدير توسعه و انتقال فناوري دانشگاه فردوسي گفت: تاكنون مجموعه خيران كمكهاي زيادي در جهت تامين زيرساختهاي فناوري در دانشگاه داشته اند و توافقات خوبي نيز در اين زمينه انجام گرفته اما اميد است جامعه واقفان نيز براي توسعه علمي و فناوري كه نياز امروز جامعه است حمايت بيشتري از جامعه دانشگاهي داشته باشند.
*خراسان رضوي استاني برجسته در عرصه وقف
معاون فرهنگي اجتماعي اداره كل اوقاف و امور خيريه خراسان رضوي به خبرنگار ايرنا گفت: وقف يك اقدام بسيار ارزشمند و يك كار انساني و اسلامي است كه آثار و بركات آن انكارناپذير است و كسي را نمي توان در اين جامعه يافت كه از بركات وقف بهره مند نشده باشد.
حجت الاسلام جمال ايزدي افزود: در خراسان رضوي 24 هزار و 218 مورد موقوفه وجود دارد و يكي از استانهاي نامدار و برجسته كشور در تعداد موقوفات و واقفان سرشناس است.
وي ادامه داد: در گذشته واقفان با توجه به نياز آن روز جامعه وقفهايي را انجام مي دادند كه در زمان خود اقدام شايسته اي به شمار مي رفت اما وقف ابعاد گسترده اي را دربر مي گيرد كه هم راستا با شرايط زماني و مكاني مي تواند ابعاد جديد بيابد. جامعه كنوني كشور نيازهاي جديدي دارد كه وقف مي تواند پاسخگوي بسياري از اين نيازها باشد. در همين راستا زمينه وقفهاي مشاركتي براي مشاركت بيشتر مردم در امر وقف متناسب با وسع مالي آنان فراهم شده تا از اين حسن جاويد بهره مند شوند.
معاون اداره كل اوقاف و امور خيريه خراسان رضوي گفت: خراسان نخستين استاني بود كه مركز مشاوره وقف را سال 1390 ايجاد كرد تا زمينه وقفهاي مشاركتي فراهم شود. از جمله آنها وقف مشاركتي 'قرآن، عترت و نماز' با همكاري اداره كل آموزش و پرورش، وقف مشاركتي مهرفاطمي و ساخت مجتمعي به نام حضرت فاطمه الزهرا(س) و وقف مشاركتي علم و فناوري هستند.
وي افزود: وقفهاي علمي زيادي در استان ثبت شده كه شامل مدارس علميه، مدارس آموزش و پرورش، كتابخانه ها، مراكز دانشگاهي و مراكز درماني است اما از آنجا كه علم بايد محصولي داشته باشد و فناوري نيز محصول علم است لذا بايد وقفهايي در حوزه محصول علم و رسيدن به فناوري نيز بوجود آيد.
حجت الاسلام ايزدي ادامه داد: اگر بتوان با بهره گيري از وقف به توسعه فناوري دست يافت مي توان در كاهش هزينه ها، استفاده از فرصتها، ايجاد اشتغال و رونق اقتصادي بهره گرفت و بخشي از نيازهاي جامعه را بدون وابستگي به خارج از كشور تامين كرد.
وي گفت: اكنون در حوزه هاي اقتصادي متعددي از جمله بخش توليد، انرژيهاي تجديدپذير، محيط زيست و تامين امنيت غذايي، تامين آب و سلامت نيازمند سرمايه و ارتقا فناوري هستيم كه واقفان مي توانند در اين زمينه ياريگر باشند. موضوع علم و فناوري از اولويتها و تاكيدات موكد رهبر معظم انقلاب است و با توجه به نياز كنوني كشور به توسعه علمي و فناوري لازم است رسانه ها نسبت به آگاه سازي خيرين و مردم براي مشاركت در اين نوع وقف اهتمام بيشتري داشته باشند.
* جريان سازي وقف علم و فناوري
مسئول امور كميته ياوران وقف علم و فناوري خراسان رضوي نيز به خبرنگار ايرنا گفت: فناوري يك ابزار قدرتمند در پاسخ به خدمات در حوزه هاي مختلف اجتماعي، فرهنگي و اقتصادي است كه ملت به آن نياز دارند.
جعفر زارع افزود: علم و فناوري در تمام شئون زندگي انسان نقش دارد و از همان ابتداي خلقت در قالب يك محصول يا خدمت خود را نشان داده است. علم، جستجوي قوانين موضوعي حاكم بر پديده هاي طبيعي بدون توجه به كاربردهاي اقتصادي است اما فناوري كاربرد اصول و قوانين حاكم بر پديده هاي طبيعي در زندگي انسان در قالب يك فرآيند توليد است.
وي ادامه داد: فناوري در جامعه كنوني براي جبران نقايص در بسياري از حوزه ها كاربرد مهمي دارد و اولويتهاي كشور در اين حوزه شامل ايجاد فناوري براي جبران كمبود آب، حفظ محيط زيست، تامين امنيت، مهندسي پزشكي، علوم شناختي و سلامت است. در بحث علم و فناوري و راه اندازي كميته ياوران وقف در اين بخش به دنبال گفتمانسازي يا جريان سازي در سطح كشور هستيم تا بتوان به ظرف وقف به جز حوزه هاي مذهبي، حوزه هاي علمي و فناورانه را نيز اضافه كرد.
مسئول امور كميته ياوران وقف علم و فناوري خراسان رضوي گفت: بطور قطع وقف در جهت توسعه دانش و فناوري به تحقق عدالت اجتماعي، رشد و توسعه اقتصادي كشور، پيشرفتهاي علمي و رضايت مندي محققان، ايجاد و افزايش سطح اشتغال دانش بنيان موثر خواهد بود.
وي افزود: كميته ياوران وقف علم و فناوري خراسان رضوي در قالب تفاهمنامه دفتر همكاري علمي امور نخبگان شهيد فهميده منطقه شمال شرق با اداره كل اوقاف و امور خيريه خراسان رضوي با حضور اشخاص حقوقي و حقيقي از جمله روساي دانشگاه فردوسي، پارك علم و فناوري خراسان، سازمان صنعت، معدن و تجارت، اتاق اصناف، استانداري خراسان رضوي و دو نفر از خيران شكل گرفته است.
زارع ادامه داد: در بخش بهره برداري و هدايت واقفان تعدادي از موقوفات خراسان رضوي به اين سمت جهت دهي و همچنين
زيرساخت نرم افزاري براي وقف مشاركتي در بخش علم و فناوري طراحي شده است. در وقف مشاركتي علم و فناوري سهام به مبلغ 100 هزار ريال ارائه شده كه تاكنون 170 نفر در اين امر مشاركت كرده و از اين محل حدود 350 ميليون ريال جمع آوري شده است.
وي گفت: اصحاب رسانه مي توانند جريان سازي كنند و وقف علم و فناوري را توسعه دهند تا بتوان در حوزه استفاده از فناوري و تجاري سازي فناوري از واقفان بهره گرفت.
گزارشگر: ميترا عبداللهي **انتشار: حسين كريم زاده
مشهد- ايرنا- وقف يكي از ارزشمندترين سنتهاي ديني و از زيرساختهاي اقتصادي جهان اسلام به شمار مي رود و از ديدگاه بسياري از كارشناسان امروزه نياز به اين حُسن جاويد در حوزه علم و فناوري نجاتبخش كشور از فقر و وابستگي و رسيدن به توسعه فناورانه است.
