' نقش جهان ' قدیمی ترین میدان چوگان جهان

این میدان در دوره شاه عباس بزرگ و جانشینان او در روزهایی كه جشن‌ های سلطنتی برپا بود، محل بازی چوگان بوده است.
دو دروازه سنگی چوگان از آن دوره هنوز در میدان باقی است كه از انجام ورزش چوگان در آن دوره حكایت می‌كند و قدیمی‌ترین دروازه چوگان دنیاست. طرح این میدان تا جایی در نحوه اجرای بازی چوگان تأثیر داشته‌ است كه زمین‌های ورزشی هارلینگام و سایر زمین‌های چوگان معروف، كم و بیش از روی این میدان ساخته شده‌ اند.
میدان نقش جهان اصفهان و بناهای پیرامون آن به عنوان مجموعه عظیم تاریخی درسال 1358 خورشیدی به عنوان میراث بشری به ثبت جهانی رسید.

** نقش جهان، سندی برای اثبات چوگان به عنوان ورزش اصیل ایرانیان**
میدان نقش جهان یكی از استانداردترین و تاریخی ترین مكان های انجام این بازی است كه همچون نگینی سبز در مجموعه تاریخی نقش جهان اصفهان قرار دارد.
این میدان از زمان تیموریان برای انجام بازی چوگان مورد استفاده قرار می گرفته و در زمان صفویان بازسازی شده است.
صفویان با بازسازی میدان چوگان نقش جهان اقدام به احداث مسجد، بازار و كاخ سلطنتی دورتادور این میدان كردند و از آن بعنوان مجموعه ای سیاسی، مذهبی، اقتصادی، فرهنگی و ورزشی بهره گرفتند.
در كتب تاریخی آمده است كه روزهای تعطیل، بازی چوگان در میدان نقش جهان برگزار می شد و پادشاهان صفوی با حضور در ایوان كاخ عالی قاپو، نظاره گر این بازی می شدند.
اصفهان مهد چوگان ایران و جهان شناخته می شود و همین عامل موجب شد تا مسئولان سازمان میراث فرهنگی، فعالیت خود را برای ثبت جهانی بازی چوگان به نام ایران از این شهر تاریخی آغاز كنند.
گرچه پیش از این جمهوری آذربایجان تلاش هایی را برای ثبت این ورزش اصیل ایرانی به نام خود انجام داده است اما حساسیت ملی در باره این اقدام در دیدار مسئولان جمهوری اسلامی ایران با مقامات جمهوری آذربایجان و یونسكو در آذر سال 92 به طرف های مقابل گوشزد شد.
پیش از اینكه سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری كشورمان به موضوع ثبت جهانی چوگان به نام ایران فعالیت های خود را آغاز كند، دو كشور جمهوری آذربایجان و قطر فعالیت هایی را برای ثبت این ورزش اصیل ایرانی به نام خود آغاز كردند و مدعی بودند كه زادگاه این ورزش ، در كشورهای یاد شده است.
در سال 92 فعالیت جدی كشورمان برای ثبت این ورزش اصیل به نام ایران از میدان نقش جهان اصفهان آغاز شد.
25 اسفند سال 92، ' مسعود سلطانی فر ' معاون رئیس جمهور و رئیس وقت سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری با پرتاب گوی در میدان تاریخی نقش جهان اصفهان و انجام بازی نمادین چوگان در این میدان تاریخی، تلاش برای تشكیل پرونده ثبت جهانی ورزش چوگان به نام ایران در یونسكو را اعلام كرد.
در این بازی نمادین، سواركاران با لباس محلی در میدان نقش جهان رقابت كردند تا با برگزاری این بازی، تلاش برای ثبت جهانی این بازی در یونسكو همزمان با دومین روز برگزاری برنامه موسوم به 'نوروزگاه' در اصفهان آغاز شود.

*** پیشینه بازی چوگان در ایران به قبل از میلاد مسیح باز می گردد
یك محقق و استاد دانشكده های معماری معتقد است كه سابقه بازی چوگان در ایران به قبل از میلاد مسیح می رسید.
دكتر حسین یقینی 16 اسفند سال 1391 در گفت وگو با ایرنا تصریح كرد: ' ˈهرودوت ' تاریخ نویس برجسته یونانی به انجام بازی چوگان توسط ایرانیان قبل میلاد مسیح اشاره كرده است.
وی افزود: هرودوت این موضوع را در كتاب ' تاریخ ایران باستان ' كه توسط استاد ' پیرنیا ' معروف به ' مشیرالدین 'تدوین شده، آورده است.
وی افزود: هرودوت در باره حمله ' اسكندر ' به ایران آورده است پیش از آنكه حمله مقدونیان(یونانیان) به ایران آغاز شود ، ' داریوش سوم ' یك گوی و چوب چوگان برای اسكندر فرستاد و گفت بهتر است به جای جنگ با ایرانیان با این گوی و چوب بازی كنی.
یقینی با بیان اینكه ورزش چوگان را ایرانیان راه اندازی كرده اند، گفت: به نوشته هرودوت ارسال گوی و چوب چوگان از سوی داریوش سوم برای اسكندر 332 سال قبل از میلاد مسیح اتفاق افتاده و این مهمترین سند تاریخی برای ورزش چوگان است.
وی با بیان اینكه تاریخ ورزش چوگان در ایران به زمان هخامنشیان بازمی گردد، تصریح كرد:با این وجود سند مهم، تاریخ هرودوت است كه چوگان را متعلق به ایرانیان دانسته است.
این كارشناس معماری و آثار باستانی افزود: چوگان پس از ایران به كشور هند رفت و از آنجا به انگلیس و كشورهای اروپایی و سپس در كشورهای آمریكایی رواج یافت.
استاد سابق دانشكده معماری دانشگاه آزاد واحد خوراسگان اصفهان از مسئولان ورزش كشور و سازمان میراث فرهنگی خواسته بود با جمع آوری اسناد و مدارك تاریخی كه حتی برخی از آنها توسط اروپایی ها به رشته تحریر درآمده است، از ثبت ورزش چوگان به نام جمهوری آذربایجان و قطر در سازمان آموزشی،علمی فرهنگی سازمان ملل متحد(یونسكو) جلوگیری كنند.

** اعتراف رئیس آمریكایی فدراسیون بین المللی چوگان به اشتباه یونسكو
در همین حال، رئیس آمریكایی فدراسیون بین المللی چوگان در سفر خود به اصفهان كه به منظور دیدن ' نقش جهان ' به عنوان قدیمی ترین میدان چوگان جهان به اصفهان سفر كرده بود، اعتراف كرد كه از اقدام سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد ( یونسكو ) برای ثبت این رشته ورزشی به نام جمهوری آذربایجان بسیار متاسف شده است.
« ریچارد تاماس خلیل» 20 خرداد 1393 در گفت وگوی اختصاصی با ایرنا تصریح كرد: یونسكو در اینخصوص اشتباه بزرگی را مرتكب شده است.
وی گفت: در نامه ای به یونسكو ضمن اعتراض به این اقدام، توضیح دادم كه بازی چوگان با ابتكار ایرانیان بوجود آمده است.
رئیس آمریكایی فدراسیون بین المللی چوگان افزود: ثبت چوگان به نام جمهوری آذربایجان باعث تاسف است زیرا ایران مهد چوگان می باشد و پرداختن به بازی چوگان در ایران به چند هزار سال قبل باز می گردد.
وی تاكید كرد: هیچ شكی نیست كه ایران مهد چوگان در جهان است و چوگان ایران، مورد حمایت ما قراردارد زیرا همه می دانند كه گذشته این بازی به ایران باز می گردد.
ریچارد تاماس خلیل، افزود: پرونده ثبت جهانی چوگان به نام ایران كه خاستگاه اصلی این بازی است باید باز و این رشته به نام ایران ثبت جهانی شود.

*** چوگان به عنوان آثار ناملموس ایران در فهرست میراث جهانی قرار گرفت
دو پرونده ایران صبح امروز ( پنج شنبه 16 آذر ماه 1396 ) در ساعت 11 به وقت كره جنوبی و حدودا 5:30 به وقت تهران مطرح و هر دو به اتفاق آرا در فهرست میراث جهانی ناملموس ثبت شد.
' محمد حسن طالبیان ' معاون میراث فرهنگی با اعلام این خبر اضافه كرد: با ثبت « چوگان‌ بازی سوار بر اسب همراه با روایتگری و موسیقی» و «هنر ساختن و نواختن كمانچه »، در دوازدهمین نشست كمیته بین دول یونسكو تعداد آثار ناملموس ایران در فهرست میراث جهانی به 13 رسید.
معاون میراث فرهنگی كشور پرونده چوگان را یكی از پرونده های برجسته و شاخص این دوره عنوان كرد كه مورد توجه جهانیان قرار گرفت.
به گفته وی چوگان از منظر جنبه های گوناگون هنری، موسیقیایی، نمایش تا بازی همبسته اسب و انسان نشان دهنده شكل گیری یك فرهنگ با سابقه طولانی در سرزمین ایران از دوره ساسانی تا كنون است. اهمیت چوگان از آن جهت مهم است كه بنظر می رسد اولین بازی تیمی جهان است وبه احتمال زیاد، گوی چوگان اولین توپی است كه بشر ابداع كرده است.
طالبیان چوگان را بازی مشترك اسب و انسان و بی نظیر در نوع خود دانست كه هماهنگی بین دو موجود زنده را برجسته می كند.
وی افزود: در فرهنگ ایرانی چوگان سمبل معرفت، مردانگی و هنر خلاق انسان ویكی از موارد مهم میراث نامملوس ایران است كه پشتوانه فرهنگی بسیار ارزشمندی در ادبیات، مینیاتور، نقاشی، روایتگری، شعر و عرفان و اثر گذاری منحصر در سایر جنیه های فرهنگی دارد. منظومه گوی و چوگان عارفی هروی قرن هفتم هجری از نمونه های بارز به جای مانده از منظومه های عرفان ایرانی است.
2093 ** گزارش و انتشار: اصغر دواتگر