نهضت سوادآموزی و رسالتی به وسعت ایران

نهضت سواد آموزی با فرمان تاریخی امام خمینی (ره) در هفتم دی 1358 خورشیدی مبنی بر ریشه كنی بی سوادی در كشور شكل گرفت. فعالیت 38 ساله این نهاد، در افزایش دانایی و سواد جامعه بسیار نقش آفرین بوده است.

برای مرور تاریخچه خدمات و فعالیت هایی كه این سازمان در سال های پس از پیروزی انقلاب اسلامی و بر پایه منویات امام خمینی (ره) به جامعه ارایه كرده است، با «علی باقرزاده» رییس سازمان نهضت سوادآموزی و معاون وزیر آموزش و پرورش به گفت وگو پرداختیم.

**اهمیت پیام تاریخی امام(ره) در شكل گیری نهضت سواد آموزی
در تقویم روزشمار جمهوری اسلامی ایران هفتم دی ماه هرسال به نام فرمان تاریخی امام خمینی(ره) در ارتباط با نهضت سوادآموزی ثبت شده است؛ جریانی كه باید برای آموزش و توانمند سازی آحاد جامعه حركت كند.

امام خمینی (ره) پیامی را صادر كردند كه با گذشت بیش از 37 سال از آن، هنوز به وسیله اندیشكده ها و پژوهشكده های مختلف، از آن به عنوان یافته طلایی یاد می شود و آن پیام این بود كه «از جمله حوایج هر ملتی در ردیف بهداشت و مسكن و حتی مهم تر، آموزش برای همگان است.»

بنابراین آموزش همگانی در سال های اخیر به عنوان یكی از شاخص های اصلی توسعه انسانی همواره مد نظر بوده است و شعار جهانی «آموزش برای همه» بر پایه همین پیام امام خمینی (ره) مورد استفاده همگان قرار گرفت. امام (ره) با برتری آموزش نسبت به بهداشت و مسكن بر اهمیت آن تاكید كردند، سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد(یونسكو) نیز با الهام از همین فرموده امام (ره) در سال های گذشته اعلام كرد كه برای رسیدن به سلامت و رفاه پایدار، باید آموزش مردم و شهروندان در اولویت باشد تا بتوان آنها را در مواجهه با پدیده های مختلف، توانمند ساخت.

بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، به فلسفه سواد آموزی به خوبی اشاره كردند و فرمودند: «تعلیم و تربیت عبادتی است كه خدای تعالی ما را به آن دعوت كرد.»

ایشان همچنین به هدف گذاری ها نیز اشاره فرمودند كه باید شرایطی فراهم شود تا در كوتاه مدت، افراد خواندن و نوشتن را بیاموزند، در میان مدت استقلال فرهنگی و خود كفایی فرهنگی حاصل شود و در دراز مدت جامعه یادگیرنده و یادگیری مادام العمر فراهم شود و در همین راستا تاكید كردند كه «ایران را به شكل مدرسه دربیاوریم» تا جامعه برای طی كردن مسیر تعالی و پیشرفت، به طور مدام در حال یادگیری و یاد دادن باشد.

امام (ره) به روش شناسی هم به درستی اشاره كردند و فرمودند كه باید بدون تشریفات، بدون از دست دادن فرصت و به طور ضربتی، همه افراد باسواد، برای ریشه كنی بیسوادی، بسیج عمومی تشكیل دهند و حتی در خانواده ها افراد با سواد به بی سوادها آموزش دهند، آموزش و پرورش با تمام امكانات بشتابد و امام های جماعت نیز از شهرها و روستاها در این كار همراهی كنند.

نتیجه این پیام تاریخی در طول 37 سال گذشته، تلاش بیش از 700 هزار تن برای یاد دادن و تقدیم 177 شهید والا مقام در این راه بوده است. همچنین بهبود نرخ باسوادی از حدود 48 درصد در سال 1356 خورشیدی به بالاتر از 94.7 درصد در سال 1395 خورشیدی رسید و این راه همچنان ادامه دارد.

**رویكردهای اصلی نهضت سواد آموزی
در این سازمان سه رویكرد به عنوان رویكردهای اصلی، دنبال می شود و همه فعالیت ها بر مبنای آن پیش می رود.
1-حداكثر انعطاف: آموزش بزرگسالان یك آموزش غیر رسمی و منعطف است، برای هر شخص بی سواد با هر شرایطی و در هر مكان و زمانی، باید آموزش متناسب با شرایط و ویژگی های او ارایه شود. هنگام صبح یا شب، در مدرسه، حسینیه، منزل، مغازه و هر جای دیگری كه امكان آموزش وجود داشته باشد باید در همان مكان و زمان به شخص آموزش داده شود و نیز امكان یادگیری همراه، از طریق موبایل، تبلت، تلویزیون، رادیو و یا از راه سایر شبكه های مختلفی كه امروزه وجود دارد برای آنها فراهم آید.

در پنج سال گذشته تلاش شد تا 12 چرخش در سوادآموزی ایجاد شود و روش های سنتی تاریخ گذشته به سمت استفاده از فناوری های نوین و روش های نو تغییر كند.

آموزش با تلفن همراه كه كارهای پژوهشی و تجربی آن پشت سر گذاشته شد، در سال آینده در پنج استان به شكل آزمایشی اجرا خواهد شد. نرم افزار آن 100 درصد بومی با زبان فارسی معیار و با تصاویر و لوگوهایی كه همه ایرانی هستند تهیه شده است كه با فرهنگ و ویژگی های بزرگسالان مطابقت دارد.

آموزش از طریق تلویزیون كه برنامه 150 قسمتی «لوح و قلم» در همین راستا تهیه شده است و تا كنون دو مرحله از صدا و سیما پخش شد.

آموزش از طریق تبلت اینك در پنج استان با رویكرد كتابخوانی در حال پخش و آموزش تلفیقی سواد خواندن و نوشتن و سواد فن آوری با همكاری بنیاد ICDL در همه استان ها به شكل آزمایشی و گسترده در حال انجام است.

2- حداكثر مشاركت: تمام عناصر موثر باید در كنار یكدیگر قرار گیرند تا خروجی مناسب وجود داشته باشد، به همین خاطر بیش از 33 تفاهم نامه همكاری با بخش های مختلف به امضا رسیده است و سالیانه بیش از 570 بخش غیر دولتی، برای انجام دادن فعالیت های سوادآموزی، طرف قرارداد سازمان می شوند.

3- حداكثر سودمندی: این رویكرد بسیار اثرگذار است و بسیاری از برنامه ها و فعالیت های سازمان را تصحیح می كند. آموزش برای بزرگسالان باید سودمند باشد و دانش، اطلاعات و مهارت ها به شخص كمك كند تا زندگی و روابط بهتری داشته باشد، مشكلات خود را راحت تر بتواند حل كند، با رسانه های پیرامونی ارتباط موثرتری برقرار سازد، در پیشرفت تحصیلی فرزند خود مداخله و در اداره امور محیط اطراف مشاركت كند، اصول مراقبت از خود را در حوزه سلامت انتخاب كند و توانایی انتخاب رژیم غذایی و سبك زندگی درست را داشته باشد.

بنابراین مساله آموزش و توانمند سازی با این زاویه بررسی می شود، اگر برنامه ای توانست این هدف را محقق كند، با كیفیت و سودمند است و باید برای آن هزینه كرد، در غیر این صورت باید از فهرست اولویت ها خارج شود.

**طرح های متنوع سواد آموزی برای طیف های گوناگون
طرح های متعدد دیگری هم تولید شد و در مرحله اجرا قرار دارد كه از آن جمله می توان به سوادآموزی اولیا بی سواد دانش آموزان، سواد آموزی گروه سنی 10 تا 19 سال، آموزش بیش از 20 هزار تن از اتباع خارجی در هر سال و نیز سواد آموزی زندانیان اشاره كرد. سالانه بیش از 80 هزار تن در زندان ها با همكاری نزدیك و موثر سازمان زندان ها، آموزش می بینند. همچنین آموزش سربازان بی سواد نیز مانند گذشته با جدیت دنبال می شود.
طرح های خواندنی متعدد مثل خواندن با خانواده، حلقه های كتابخوانی، مسابقه های كتابخوانی و انشا نویسی نیز دنبال می شود.

**آموزش گروه های سنی
آموزش گروه های سنی مختلف، بر پایه شاخص های ملی و نیز شاخص های جهانی است.
در گروه سنی 10 تا 14 سال درصد باسوادی به بالای 98.7 درصد رسید و در این گروه، كمتر از 75 هزار تن بیسواد وجود دارد. البته بخش قابل توجهی از این تعداد را تبعه خارجی و یا افراد آموزش ناپذیر مانند افراد با معلولیت های چند گانه تشكیل می دهند.

در گروه سنی 10 تا 19 سال درصد باسوادی به 98.2 درصد رسید كه به نسبت پنج سال گذشته از رشد خوبی برخوردار شد.

در گروه سنی 10 تا 29 سال درصد باسوادی به 97.3 دهم رسید كه هنوز حدود 670 هزار نفر بیسواد در این گروه وجود دارد.

در گروه سنی 10 تا 49 سال هم كه اولویت اصلی سازمان محسوب می شود، در صد باسوادی به بیش از 94.7 درصد رسید، یعنی حدود 2میلیون و 690 هزار تن به عنوان بیسواد مطلق ثبت شدند.

این نتایج حاصل سرشماری و ناشی از خود اظهاری شهروندان است. همواره میان چیزی كه فرد اظهار می كند و آنچه كه در واقعیت وجود دارد تعارض هست. در گذشته سواد خواندن و نوشتن در حد ابتدایی باسوادی محسوب می شد در حالی كه امروزه مردم سواد در حد خواندن و نوشتن را سواد نمی دانند و ممكن است در آمارگیری ها خود را بیسواد معرفی كنند. به هرحال تلاشی در حال انجام است تا این اطلاعات پایش و تلخیص شود تا امكان خطا كاهش یابد.

در سازمان نهضت سواد آموزی، پایگاه اطلاعاتی برای ثبت نام وجود دارد كه صحت ثبت نام ها به مقدار قابل توجهی افزایش پیدا كرده است. بنابراین تا اطمینان حاصل نشود كه فردی بیسواد مطلق است، كار آموزش برای او دنبال نمی شود چرا كه منابع اندك را نمی توان هدر داد.

*گروه اطلاع رسانی
خبرنگار: عشرت كراری**انتشار دهنده: شهربانو جمعه
پژوهشم**9428**9131
ایرنا پژوهش، كانالی برای انعكاس تازه ترین تحلیل ها، گزارش ها و مطالب پژوهشی ایران وجهان، با ما https://t.me/Irnaresearch همراه شوید.