نگاهی به تحولات اوكراین در سال 2017

اوكراین سال 2017 در راستای اجرای سیاست فاصله گیری از روسیه و همگرایی با غرب شامل اتحادیه اروپا و آمریكا، اقدامات خود را تنظیم و برنامه های خود را به اجرا درآورد.
در ادامه نگاهی كوتاه به مهمترین رویدادهای اوكراین خواهیم داشت.
اوكراین كشوری در شرق اروپاست كه از شرق با روسیه، در شمال با بلاروس، از غرب با لهستان، اسلوواكی و مجارستان و از جنوب غربی با رومانی و مولداوی هم‌مرز است و بیش از 46 میلیون جمعیت دارد.

** آغاز اعتراض های ضد فساد مالی
اواخر مهرماه سال جاری برابر با اكتبر 2017، در پی شكل گیری اعتراضات «ضدفساد مالی» در سطوح حكومتی اوكراین و برپایی تظاهرات در كی یف، شماری از مخالفان مقابل پارلمان این كشور چادر برپا و تحصن كردند.
مخالفان دولت اوكراین هدف از تحصن را لغو مصونیت قضایی نمایندگان پارلمان، تصویب قانون جدید انتخابات و تشكیل دادگاه رسیدگی به فساد مالی در این كشور اعلام كردند.
یوری لوتسنكو دادستان كل اوكراین در آن زمان اعلام كرد كه ماموران امنیتی اجازه جمع آوری چادرهای تحصن كنندگان و برخورد خشن با آنها را ندارند.
وی در فیس بوك خود نوشت: اجازه برگزاری اجتماعات آرام از دستاوردهای انقلاب اوكراین (موسوم به میدان) است.
تظاهرات ضددولتی را حزب «جنبش نیروی جدید» به رهبری میخاییل ساآكاشویلی رییس جمهوری سابق گرجستان و «باتكویفشینا» به رهبری یولیا تیموشنكو و حزب «موضع اجتماعی» آغاز كردند.
شركت كنندگان در تظاهرات با شعارهای ضدفساد، لغو مصونیت قضایی نمایندگان پارلمان و اصلاح قانون انتخابات را خواستار شدند و همچنین تشكیل دادگاه ویژه محاكمه مفسدان مالی در سطوح مختلف حكومتی را خواستار شدند.
با ادامه اعتراض ها و كشیده شدن آن به روزهای پایانی سال 2017، ساآكاشویلی رئیس جمهوری سابق گرجستان، فرماندار اسبق استان اودسا (در جنوب اوكراین) و حالا رهبر حزب مخالف «روح نیروهای جدید» تصمیم به بازگشت به اوكراین و هدایت اعتراضات از نزدیك گرفت.
این اقدام او، خشم دولت اوكراین را برانگیخت تا جایی كه اعلام شد او تابعیت اوكراینی خود را از داست داده است و در صورت حضور در اوكراین روانه زندان خواهد شد.
پس از ادامه اعتراض ها و تشدید آن از سوی ساآكاشویلی در كی یف، دولت اوكراین در نهایت تصمیم به بازداشت او گرفت، اما با افزایش اعتراض ها، وی خیلی زود آزاد شد و در مقابل از پترو پروشنكو رئیس جمهوری اوكراین خواست به صورت داوطلبانه از قدرت كناره گیری كند.
ساآكاشویلی در نامه ای سرگشاده كه در حساب كاربری خود در فیس بوك منتشر كرد، خطاب به رئیس جمهوری اوكراین نوشت: «شما باید نزد خود و ملت اوكراین اعتراف كنید كه شما و هم قطارانتان قادر نبوده و نمی خواهید كشور به سمت بهبود اوضاع تغییر كند؛ استعفای داوطلبانه شما، آخرین شانس برای ممانعت از بروز یك بحران سیاسی در كشور است و در غیراین صورت اوضاع تنها وخیم تر خواهد شد.
ساآكاشویلی رهبری انقلاب گل سرخ گرجستان در سال 2003 معروف به انقلاب بدون خونریزی را هم برعهده داشت كه باعث بركناری ادوارد شواردنادزه و رئیس جمهور شدن او در گرجستان شد.

** برقراری نظام بدون روادید با اتحادیه اروپا
اوكراین و اتحادیه اروپا از 21 خرداد ماه پارسال با لغو متقابل الزام دریافت روادید، اجرای نظام سفر آزاد شهروندان دو طرف را آغاز كردند.
اجرای این طرح توسط پترو پوروشنكو رئیس جمهوری اوكراین بطور رسمی اعلام شد.
اوكراین و اتحادیه اروپا حدود یك ماه پیش از آن، موافقتنامه لغو نظام روادید را امضا كرده بودند و بروكسل شرایط ویژه ای را برای سفر اتباع اوكراین اعمال كرد.
خبرگزاری دولتی اونیان اوكراین نیز به نقل از هیوگ مینگارلی نماینده اتحادیه اروپا نوشت: شرایط ویژه ای (محدود كننده) برای سفر اتباع اوكراین به كشورهای اروپایی حوزه شینگن تعیین شده است كه باید رعایت شود.
به گفته نماینده اتحادیه اروپا در اوكراین، شهروندان این كشور هنگام ورود بدون روادید به كشورهای اروپایی باید به پرسش های ماموران مرزبانی پاسخ دهند و مقررات كنترل مرزی را اجرا كنند.
وی افزود: اتباع اوكراینی هنگام سفر باید مداركی داشته باشند كه ثابت كند مبلغ كافی برای مدت حضور خود در كشورهای اروپایی دارند.
براساس مقررات اعلام شده، افزون بر این موارد اتباع اوكراینی باید گذرنامه دارای تراشه الكترونیكی داشته باشند و گذرنامه های معمولی پذیرفته نخواهد شد.

** آغاز اجرای قرارداد همكاری اتحادیه اروپا و اوكراین
اتحادیه اروپا روز بیستم تیر ماه قرارداد همكاری با اوكراین را به طور رسمی تصویب كرد و این سند همكاری اعتبار اجرایی یافت.
انتظار می رود كه این قرارداد موجب افزایش ارتباطات اقتصادی بین اتحادیه اروپا و اوكراین شود.
مقام‌های اوكراین و اتحادیه اروپا در بیانیه‌ای مشترك اعلام كردند كه قرارداد همكاری در واقع برای اعلام حمایت اوكراین از برقراری و ادامه روابط با اتحادیه اروپا است.
مقام‌های اتحادیه اروپا گفتند كه برای تسهیل نقل‌ و‌ انتقالات محصولات تجاری و انجام آسان‌تر قراردادهای اقتصادی تا پایان سال جاری میلادی، تعرفه‌های گمركی را برای اوكراین حذف می‌كنند.
در مقابل نیز روسیه اعلام كرد كه توافقنامه اتحادیه اروپا و اوكراین، ناقض توافقنامه های امضا شده میان اوكراین و جمهوری های شوروی سابق در چارچوب جامعه كشورهای مستقل مشترك المنافع یا CIS است.
مسكو برای جلوگیری از ورود بی رویه و بدون تعرفه گمركی كالاهای اروپایی از طریق اوكراین، تدابیر محدود كننده تجاری با این كشور وضع كرد.

** تبادل اسرا در منطقه دونباس
تبادل اسرا میان نمایندگان كی یف و منطقه دونباس در شرق اوكراین روز ششم دی ماه انجام شد و در طول چند ساعت، 245 شبه نظامی یا ساكنان منطقه دونباس با 73 نظامی اوكراینی مبادله شدند.
مبادله اسرا بین نمایندگان دولت اوكراین و جدایی طلبان منطقه دونباس، عمده ترین تبادل اسرای دو طرف از آغاز مناقشه در سال 2014 بود.
اسیران دو طرف در منطقه گورلوفكی در خط حائل میان نیروهای اوكراینی و شبه نظامیان دونباس در استان دونتسك مبادله شدند.
اسرای اوكراینی را نمایندگان جمهوری های خودخوانده دونتسك و لوهانسك و نیز كمیته بین المللی صلیب سرخ، همراهی می كردند.
گروه ناظران سازمان امنیت و همكاری اروپا نیز بر مراحل مبادله اسرا در منطقه گورلوفكی نظارت و گروهی از ماموران امنیتی مسلح نیز مسئولیت حفظ نظم در هنگام مبادله اسیران را برعهده داشتند.

** دریافت تسلیحات آمریكایی
تحویل تسلیحات آمریكایی به اوكراین كه از دو سال پیش در راستای تلاش های واشنگتن برای تجهیز ارتش اوكراین انجام می گیرد، در سال 2017 نیز ادامه داشت.
این تسلیحات به صورت سری به اوكراین تحویل داده می شود و برهمین اساس هر ساله دهها میلیون دلار سلاح از كشورهای اروپا و آمریكا به اوكراین انتقال می یابد.
رسانه های روسی روز 28 آبان ماه از پیشنهاد شورای امنیت ملی آمریكا برای كمك تسلیحاتی 47 میلیون دلاری به اوكراین خبر دادند كه صرف خرید سلاح های آمریكایی برای ارتش این كشور می شود.
پاول كلیمكین وزیر خارجه اوكراین در این باره گفته كه كی یف تلاش خواهد كرد تا كمك تسلیحاتی آمریكا به كشورش در آینده افزایش یافته و سلاح های بیشتری را شامل شود.
در بودجه سال 2018 آمریكا نیز 350 میلیون دلار كمك تسلیحاتی به اوكراین پیش بینی شده است.

** تعیین نماینده ویژه آمریكا در امور اوكراین
آمریكا «كرت ولكر» سفیر سابق این كشور در سازمان پیمان آتلانتیك شمالی (ناتو) را به عنوان نماینده ویژه این كشور در امور اوكراین منصوب كرد.
«ركس تیلرسون» وزیر امور خارجه آمریكا اعلام كرد كه وی به درخواست «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهوری روسیه، ولكر دیپلمات ارشد این كشور را برای هدایت دیپلماسی آمریكا در بحران اوكراین انتخاب كرده است.
وزارت امور خارجه آمریكا در این زمینه اعلام كرد: ولكر دیپلمات با سابقه آمریكایی مسئول پیشبرد منافع آمریكا مطابق با توافق مینسك در سال 2015 در مهار درگیری ها در منطقه دونباس اوكراین خواهد بود.
«پترو پروشنكو» رئیس جمهوری اوكراین در پیامی توئیتری ضمن استقبال از این تصمیم آمریكا نوشت: این اقدام به پایان دادن به آنچه كه وی تهاجم روسیه و بازگرداندن كریمه به اوكراین خواند، كمك خواهد كرد.
وی توئیت كرد: «اقدام به موقع و مهم به نفع پایان دادن به تهاجم روسیه و احیای تمامیت ارضی اوكراین از جمله كریمه».

** توقف فعالیت كارخانه هواپیماسازی آنتونف
آنتونف تنها شركت هواپیماسازی مسافری و باری اوكراین برجای مانده از دوران شوروی سابق پس از 65 سال فعالیت به دلیل ادامه اختلاف های روسیه و اوكراین، اواخر شهریور ماه مجبور شد تولید خود را متوقف كند.
آندره خائوستف معاون اداره طراحی آنتونف به خبرنگاران گفت كه این شركت امسال به دلیل قطع همكاری با روسیه هیچ نوع هواپیمایی را تولید نمی كند، اگر آنتونف بخواهد باز هم هواپیما تولید كند، باید جایگزینی برای هزاران قطعه و تجهیزاتی بیابد كه تاكنون از روسیه خریداری می شد.
وی افزود: برای ساخت هواپیماهای آن-148 و آن-158 باید برای حدود 5400 قطعه و تجهیزات روسی جایگزین یافت شود كه می تواند در اوكراین ساخته یا از كشورهای دیگر خریداری شود.
شركت اوكراینی كه تجربه بسیار خوبی در ساخت هواپیماهای باری قدرتمند دارد و همچنین در بخش مسافری از جمله تولید آنتونف 140 فعالیت داشت، سال 2015 فقط دو فروند هواپیمای آن-148 و آن-158 تولید كرد.
خائوستف گفت: دو هواپیمای تولید شده نیز از قطعات و تجهیزات انبارها (خریدهای قبلی از روسیه) ساخته شده است و دیگر قطعاتی برای ساخت هواپیماهای جدید وجود ندارد.
مقام شركت آنتونف ادامه داد: اصلی ترین تجهیزات وارداتی از روسیه، بخش مخابراتی و الكترونیكی كابین هواپیماهاست.
آنتونف به عنوان شركت فناوری هوافضا و صنایع جنگ افزاری اوكراین سپتامبر سال گذشته با بخشنامه دولت این كشور به مشاركت در مركز مشترك هواپیماسازی با روسیه به نام «او.ای.كا-آنتونف» پایان داد و زیرمجموعه شركت تسلیحاتی دولتی «اوكرابارون پروم» شد.
این شركت سال 1951 از سوی اولگ آنتونوف یكی از پیشگامان ارشد علم و صنعت هوانوردی اوكراین كه یكی از جمهوری های اتحاد جماهیر شوروی بود، بنیان گذاشته شد.
آنتونف تاكنون 'آن-124' یا روسلان از پرتوان ترین هواپیماهای باری و همچنین «آن-225» معروف به مریا بزرگ ترین هواپیمای ترابری جهان را ساخته است كه توان حمل تا 200 تن بار را دارد، ولی به تازگی امتیاز ساخت آن را به چین واگذار كرده و تنها در ساخت آن مشاركت می كند.

** قتل نماینده سابق دومای روسیه در كی یف
دنیس ورونینكوف نماینده سابق دومای روسیه كه از این كشور به اوكراین فرار كرده بود روز سوم فروردین ماه در كی یف پایتخت این كشور ترور شد.
افراد مهاجم به سوی گروهی در مركز كی یف نزدیك هتل پریمر پالاس تیراندازی كردند كه بر اثر آن ورونینكوف كشته شد.
ورونینكوف عضو حزب كمونیست روسیه و نماینده دوما پاییز گذشته همراه همسر خود كه وی نیز نماینده پارلمان روسیه بود به كی یف فرار كرد و از دولت این كشور تابعیت گرفت.

** برگزاری جشن كریسمس به سبك غربی
اوكراین در روزهای پایانی سال 2017 برای نخستین بار علاوه بر جشن گرفتن كریسمس بر اساس تقویم ارتدوكس (07 ژانویه)، مطابق تقویم غربی (گریگوریان) 25 دسامبر را به عنوان سالروز تولد حضرت مسیح (ع) جشن گرفت.
اوكراین كه كشوری ارتدوكس است برای نخستین بار در تاریخ خود، به سبك كاتولیك ها یا پروتستان ها در غرب، 25 دسامبر را برای برپایی جشن به صورت رسمی تعطیل كرد.
پترو پوروشنكو رئیس جمهوری اوكراین در پیامی این روز را به مسیحیان تبریك گفت و اعلام كرد كه از امسال جشن كریسمس را دو بار در سال برگزار خواهیم كرد.
بر اساس تقویم گریگوریان (غربی) روز میلاد حضرت مسیح (ع) 25 ماه دسامبر جشن گرفته می شود و كلیسای ارتدوكس نیز مطابق تقویم خود موسوم به تقویم یولیان روز هفتم ماه ژانویه (17 دی) را جشن می گیرد.
قانون برگزاری كریسمس بر اساس تقویم گریگوریان در ماه نوامبر در مجلس رادا پارلمان اوكراین تصویب و روز سوم ماه دسامبر اعتبار اجرایی یافت كه مطابق آن روز 25 دسامبر در تقویم این كشور تعطیل رسمی شد.
به این ترتیب در اوكراین روزهای 25 دسامبر و هفتم ژانویه به عنوان كریسمس تعطیل رسمی است.
دولت اوكراین اعلام كرد كه تعطیل رسمی روز 25 دسامبر به عنوان جشن كریسمس، برای تامین حقوق كاتولیك ها و پروتستان ها در این كشور تعیین شده است.
بسیاری از كارشناسان بر این باورند كه قانون جدید درباره كریسمس در اوكراین ماهیت سیاسی دارد و فاصله انداختن میان دو ملت ارتدوكس مذهب روسیه و اوكراین را هدف قرار داده است.
آندره پاروبی رئیس مجلس اوكراین دراین باره گفته بود: با برگزاری این روز به عنوان كریسمس، اوكراین از یوغ روحیه روسی رهایی می یابد و به خانواده ملت های آزاد وارد می شود.
آلكساندر تورچینوف دبیر شورای امنیت ملی و دفاعی اوكراین نیز گفت كه اوكراین امكان یافته است این روز را با جهان متمدن برگزار كند و فرصت برای جدا شدن از تقویم روسی و استانداردهای امپریالیستی روسیه فراهم شده است.
روسلان بورتنیك رئیس انستیتو ارزیابی و مدیریت سیاسی اوكراین نیز اعلام كرد: بسیاری در اوكراین، قانون جدید كریسمس را دارای انگیزه سیاسی می دانند كه با وضع آن تلاش شده تا به وحدت دینی روسها و اوكراینی ها ضربه وارد شود.
كلیسای ارتدوكس اوكراین به دو بخش كلیسای ارتدوكس وابسته به كلیسای ارتدوكس روس و كلیسای ارتدوكس اوكراین تقسیم شده است كه شمار پیروان آنها بترتیب 32 درصد و 25درصد جمعیت این كشور را تشكیل می دهد.
در استان های غربی اوكراین نیز اكثرا كاتولیك ها زندگی می كنند كه 8.8 درصد جمعیت اوكراین را شامل می شوند و یك درصد هم پروتستان ها هستند.
اروپام*391*1346**1275
رحمت الله خدادادی* مجید جعفری