جدایی نرگس شیراز از ادبیات، شاید وقتی دیگر

این بازدید با پیگیری شورای شهر شیراز برای اولین بار با تدابیری ویژه صورت گرفت و خبرنگاران و عكاسان خبری توانستند به همراه چهارتن از اعضای این شورا از برخی نقاط كارخانه روغن نباتی نرگس شیراز بازدید كنند.
در جلسه بعد از این بازدید كه در محل این كارخانه با حضور اعضای شورای شهر و مدیران كارخانه برگزار شد از حضور خبرنگاران جلوگیری شد و مشخص نشد پشت درهای بسته چه تصمیمی در زمینه جابه جایی این كارخانه گرفته شده است.
صبح پنجشنبه 28 دی 96 بر اساس اعلام قبلی خبرنگاران وعكاس های خبری از مجموعه روغن نباتی نرگس شیراز راس ساعت 10 صبح مقابل این كارخانه حضور پیدا كردند كه با ممانعت مسئولان كارخانه برای ورود مواجه شدند.
پادرمیانی سخنگوی شورای شهر موجب شد برای اولین بار در طول عمر 63 ساله كارخانه روغن نباتی نرگس شیراز اجازه ورود اصحاب رسانه به این مكان داده شد با تاكید بر اینكه تنها از برخی نقاط كارخانه می توانند بازدید كنند.

** یك شب آتش در نرگس فتاد
این رویكرد یعنی اجازه ندادن برای ورود خبرنگاران به كارخانه روغن نباتی نرگس، موضوع آتش سوزی یكم آذر سال 1392 در این كارخانه را تداعی می كرد كه شباهنگام رخ داد و آن زمان هم از ورود خبرنگاران و عكاسان به این محل جلوگیری شد.
رمضان امینی معاون وقت اجرایی شهرداری شیراز درباره این حادثه گفته بود:در این آتش سوزی سه نفر جراحات سطحی برداشتند كه به صورت سرپایی مداوا شدند.
همان موقع جواد زرین كلاه فرماندار وقت شهرستان شیراز نیز به خبرنگاران گفت: علت حادثه در دست بررسی است.
بعدها برخی مسئولان كارخانه، علت حادثه را بروز مشكل در واحد تصفیه این واحد تولیدی بیان كردند.
در بازدید 28 دی 96 بقایای آتش سوزی سال 92 بعد از گذشت بیش از چهار سال كاملا به چشم می خورد و دیدن این منظره در كنار استفاده از تجهیزات و ماشین آلات كهنه به همراه سیستم تاسیسات مستهلك و غیرایمن در جای جای این كارخانه كه به وفور دیده می شد این تصور را تداعی می كرد كه در صورت بروز حریق و حادثه با توجه به قرار گرفتن این مجموعه در دل شهر می تواند به فاجعه ای هولناك منجر شود.

** همسایه ادبیات، نزدیك حافظ
شركت روغن نباتی شیراز در سال 1333خورشیدی در ابتدا با عنوان كارخانه پنبه پاك كنی در مكانی كه در آن زمان حومه شهر شیراز محسوب می شد و به گود خزینه اشتهار داشت و هم اكنون به بولوار چهل مقام مشهور است، در زمینی به مساحت 93 هزار و 750 مترمربع احداث شد.
این كارخانه به مرور زمان در بافت مسكونی و فرهنگی شهر قرار گرفته است و اینك همسایه دیوار به دیوار دانشكده ادبیات است و با اندكی فاصله نزدیك آرامگاه حافظ قرار دارد.

** حرف و حرف برای انتقال
حدود 20 سال است كه تذكرات از جانب كارشناسان و برخی مسئولان شهر شیراز داده می شود و در این مدت مدیران كارخانه روغن نباتی نرگس نیز تلاش هایی برای كاهش آلاینده ها و كم كردن بوی نامطبوع نظیر نصب فیلتر و استفاده از تجهیزات خاص را در دستور كار قرار دادند اما به گفته كارشناسان شاید این اقدامات مقطعی جوابگوی برخی مشكلات باشد اما راه حل نهایی نیست و باید این كارخانه از دل كلانشهر شیراز به مكان دیگری خارج از منطقه مسكونی انتقال داده شود.
با تصویب قانون شهرداری ها و بر اساس بند 20 ماده 55 آن، مقرر شده كه همه صنایع آلاینده درون شهر باید به خارج از شهر منتقل شوند.
هفتم آذر ماه 94 علی همتی رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت فارس اظهار كرد:سهامداران این كارخانه به نقدینگی در حدود 2 هزار و 500 میلیارد ریال نیاز دارند تا بتوانند این كارخانه را به خارج از حریم شهر شیراز منتقل كنند.
وی گفت: زمین مورد نظر برای جابه جایی این كارخانه نیز مشخص شده اما تنگناهای مالی فراروی فرآیند انتقال این واحد صنعتی از شهر شیراز است.
مدیركل مدیریت بحران استانداری فارس هم در تاریخ یاد شده و با یادآوری آتش سوزی یكم آذرماه 92 در كارخانه روغن نباتی شیراز، بیان داشت: وجود كارخانه روغن نباتی نرگس شیراز در نقطه كنونی آن یك تهدید هم برای شهروندان و هم برای محیط زیست و سلامت جامعه است.
حسن فیاض پور در مصاحبه با ایرنا افزود:متاسفانه با وجود خطرناك بودن تجهیزاتی كه در این كارخانه قرار دارد از جمله مخزن آمونیاك، سامانه ایمنی و روند مهارحریق كارخانه بسیار ضعیف است.
سخنگوی شورای شهر شیراز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت:پیرو جلساتی كه در كمیسیون بند 20 ماده 55 برای مشاغل آلاینده برگزار شد 28 دی ماه 96 با تعدادی از اعضای شورای شهر شیراز به همراه اصحاب رسانه بازدیدی از كارخانه روغن نباتی نرگس شیراز صورت گرفت.
علی ناصری افزود:این رویداد كه اصحاب رسانه در این كارخانه حضور یافتند و از آن بازدید كردند برای اولین بار رخ داد ،این كارخانه در طول عمر 63 خود فراز و نشیب های بسیاری را پشت سر گذاشته و در چند سال گذشته نیز با حادثه آتش سوزی در این محل مواجه شد.
وی ادامه داد: در كارخانه های روغن نباتی از دانه های روغنی روغن كشی و در مرحله بعدی فرایند تصفیه و جامد سازی انجام می شود ، اما متاسفانه در حال حاضر روغن كشی در كارخانه نرگس وجود ندارد و بیشتر تصفیه و بسته بندی انجام می شود.
وی با اشاره به اینكه كارخانه و تجهیزات آن عمر مفیدی دارد اضافه كرد: كارخانه ای كه 63 سال دایراست و ادوات و تجهیزات آن نیز مربوط به شش دهه گذشته است قطعا دچار فرسودگی تجهیزات شده و این امر می تواند بسیار حادثه ساز باشد.
سخنگوی شورای شهر شیراز اضافه كرد: طبق صورتجلسه كارگروه آلودگی هوای شیراز كه الزام قانونی است سه ماه پیش این كارخانه با حفظ امنیت شغلی كارگران باید تعطیل و پلمب می شد كه وضعیت سلامت اهالی این منطقه نیز به خطر مواجه نباشد كه تاكنون سه ماه ملاحظه صورت گرفته و تلاش شده با تعامل این مشكل حل شود.
ناصری اظهار كرد:به گفته مسئولان كارخانه در این واحد تولیدی كمتر از 50 كارمند و كارگر رسمی و چند برابر این تعداد هم به صورت شركتی مشغول به كار هستند.
وی ضمن اشاره به اینكه شیراز ظرفیت عظیمی در حوزه گردشگری دارد گفت: مكان فعلی این كارخانه نزدیك تاسیسات دانشگاه شیراز، آرامگاه حافظ و اماكن تاریخی است كه می توان از زمین آن برای كمك به صنعت گردشگری بهره برد.
ناصری افزود:‌مدیریت این كارخانه در جلسه ای كه با برخی اعضا شورا داشت صراحتا اعلام كرد كه مكان جدیدی در منطقه ویژه اقتصادی شیراز برای انتقال این كارخانه در نظر گرفته شده كه تلاش می كنند كه كارخانه جدیدی با برند نرگس در محل جدید احداث و مكان فعلی نیز به منطقه تجاری و گردشگری تبدیل شود.
سخنگوی شورای اسلامی شهر شیراز افزود: با توجه به مواد قابل اشتعالی كه در این كارخانه است و همچنین آلودگی های زیست محیطی كه دارد امیدواریم بیش از این شاهد تاخیر در انتقال این كارخانه نباشیم و شورای شهر هم در رابطه با این انتقال همكاری لازم را خواهد داشت.
وی با تاكید بر اینكه وظیفه دولت و شهرداری نیست كه اعتبار جابجایی این كارخانه را تامین كنند بیان كرد: این كارخانه شخصی است و ملك این مجموعه نیز با توجه به وسعت آن و اینكه در مركز شهر و منطقه توریستی شیراز واقع شده بسیار قیمتی و ارزشمند است به گونه ای كه با این سرمایه می توان كارخانه را منتقل و همچنین امنیت شغلی كاركنان را تامین كرد و حتی این مجموعه را توسعه داد و افراد بیشتری را نیز در آینده به كار مشغول كرد.
ناصری گفت:متاسفانه این كارخانه در حال حاضر تولید ندارد و روغن آماده در این محل تصفیه سازی ، جامدسازی و بسته بندی می شود و جایی كه بحث سلامت مردم در میان است هرگز كوتاه نخواهیم آمد.

** پول بدهند ، می رویم
مدیرعامل كارخانه‌ روغن نباتی نرگس شیراز در حاشیه بازدید چهارتن از اعضای شورای شیراز به خبرنگار ایرنا گفت: برای انتقال این كارخانه به خارج از منطقه مسكونی شهر نیاز به حدود 200 تا 300 میلیارد تومان سرمایه ثابت شامل 23 میلیون یورو ارز برای خرید تجهیزات و ماشین آلات و 135 میلیارد تومان برای احداث ساختمان نیاز است و زمانی كه این مبلغ در اختیار مسئولان كارخانه قرار گیرد آمادگی جابه جایی این كارخانه را خواهیم داشت.
قدرت الله فرهنگ با این مثال كه آشپزی كردن در خانه و یا چلوكبابی ها سطح شهر نیز آلودگی ایجاد می كند افزود: شاید به واسطه تولید روغن در این كارخانه بویی مشمئزكننده ایجاد شود ولی این مجموعه آلودگی زیادی ایجاد نمی كند كه برای شهر مضر باشد و در كشور نیز سابقه وجود كارخانه های روغن نباتی در دل كلانشهرهایی نظیر تهران و اصفهان نیز وجود دارد.
وی ادامه داد:زمینی به وسعت 8.5 هكتار در منطقه ویژه اقتصادی شیراز برای انتقال این كارخانه پیش بینی شده و مطالعات اولیه در مورد تجهیزات فنی و دستگاه های مورد نیاز برای تولید روزانه 500 تن انواع روغن نیز انجام شده است.
فرهنگ با اشاره به اینكه برای راه اندازی كارخانه جدید جز اراضی مكان فعلی كارخانه كه زمینی به وسعت 100 هكتار است دارایی دیگری وجود ندارد و بنابر این باید طرحی كه توسط مشاور تهیه و تصویب و برای تصویب نهایی به دستگاههای ذیربط ارائه شده اجرایی و منابع مالی تامین شود.
او ادامه داد:‌این بسته سرمایه گذاری به ارزش بیش از سه هزار میلیارد تومان در قالب یك بسته و یا 22 بسته سرمایه گذاری جداگانه قابل ارائه به سرمایه گذار است.
وی ضمن اشاره به اینكه در حال حاضر حدود 300 نیرو بصورت رسمی و شركتی در این كارخانه مشغول كار هستند عنوان كرد: ظرفیت تولید 1500 تن روغن در ماه در این كارخانه وجود دارد ولی در حال حاضر با توجه به نیاز بازار این كار صورت می گیرد به عنوان مثال این كارخانه در ماه گذشته تنها 200 تن تولید داشته است.

** بمب ساعتی
رئیس آتش نشانی و خدمات ایمنی شیراز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با اشاره به اینكه واحدهای صنعتی نباید در محل مسكونی و درون شهر فعالیت كنند گفت: چهار كارخانه ای كه در درون شهر شیراز در حال فعالیت هستند مانند بمب ساعتی درون شهری عمل خواهند كرد و ضروری است كه به مرور زمان با برنامه ریزی صحیح به خارج از شهر منتقل شوند.
محمد فرخ زاده افزود: این كارخانه ها به جز آثار مخرب زیست محیطی با خطرات و سختی امداد و نجات در زمان وقوع حادثه نیز روبرو هستند كه حتما باید مدنظر قرار گیرد.
وی بیان كرد: طبق بازدید و ارزیابی هایی كه سال گذشته از كارخانه روغن نباتی نرگس شیراز بعمل آمد حدود 40 مورد ناایمن در این محل شناسایی شد كه اغلب این موارد ایمن سازی ودر حال حاضر به پنج مورد كاهش یافته است، این اقدامات مقطعی و كوتاه مدت برخی مشكلات این واحدها را كاهش می دهد ولی هرگز دلیلی بر عدم خروج این كارخانه ها از شهر نیست و لازم است كه تمام كارخانه های درون شهر شیراز به خارج از محل های مسكونی این شهر انتقال پیدا كنند.
چهار كارخانه در بافت شهری شیراز واقع شده اند كه هركدام تاكنون بارها برای خروج از شهر تذكر گرفته اند كه این واحدهای صنعتی شامل كارخانه روغن نباتی نرگس ،شركت پشم شیشه ایران، كارخانه سیمان و كارخانه ریشمك است كه به طور میانگین نزدیك به 40 سال است كه گفته می شود باید از شیراز خارج شوند.

** ضرورت تشكیل كمیته انتقال
رئیس شبكه زیست محیطی ایران در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت:پیشنهاد ما برای حل مشكل كارخانه های درون شهر شیراز این است كه كمیته ای شامل محیط زیست، منابع طبیعی ، شهرداری ، صنایع و معادن ، مسكن و شهرسازی و هماهنگ كننده نیز معاونت عمرانی استانداری باشد تشكیل شود و در قالب كاری مشترك و برنامه ای زمان بندی شده بر انتقال و مراحل آن نظارت كنند، این پیشنهاد در سال 86 نیز داده شد كه اگر اتفاق افتاده بود حداكثر تا سال 1390 این كارخانه ها از شیراز خارج شده بودند.
محمدرضا گل هیمشه بهار گفت:شیراز به عنوان یك شهر صنعتی تلقی نمی شود اما صنایع آلاینده زیادی در این شهر نظیر كارخانه آلاینده روغن نباتی، پشم شیشه، سیمان و ریشمك قرار دارند كه هر كدام به نحوی آلودگی ایجاد می كنند.
وی افزود: این كارخانه ها مخاطرات عدیده دیگری نیز مانند آتش سوزی دارند كه چندین بار در كارخانه روغن نباتی و ریشمك نیز سابقه دارد كه خوشبختانه حریق در این كارخانه ها كنترل و مهار شد وگرنه فاجعه ای عظیم رقم می خورد.
رئیس انجمن دوستداران محیط زیست فارس بیان كرد: در نیمه دوم سال 1383 نشستی بین شبكه زیست محیطی ایران با هیات مدیره كارخانه روغن نباتی نرگس شیراز و یاوران شورای این منطقه برگزار شد و مشكلات شهروندان ساكن این منطقه نظیر بیماری های ریوی و آسم در كودكان و سالمندی كه به دلیل اینكه در مجاورت كارخانه زندگی می كردند به این بیماری ها دچار شده بودند را به مدیران این كارخانه منتقل كردیم و همینطور بسیاری از مردم این منطقه كه حتی برخی از كارگران این كارخانه بودند همگی خواستار انتقال این كارخانه به دلیل عوارض ،خطرات و آلودگی های آن بودند.
وی با اشاره به اینكه وقتی شهروندان این منطقه به خاطر وجود این كارخانه دچار مشكلات فراوانی شده اند لازم است برای جابه جایی این كارخانه ها تمهیداتی اندیشیده شود اضافه كرد:در 30خرداد سال 86 نیز پیشنهاد دادیم كه منطقه ای برای انتقال كارخانه روغن نباتی در نظر گرفته شود كه پایداری و توسعه آنها نیز در آینده مدنظر قرار گیرد و برای اینگونه صنایع آلاینده مكان مخصوصی را جانمایی كنند كه كارخانه هایی مثل پشم شیشه، ریشمك و روغن نباتی در آنجا مستقر شوند كه كنترل و نظارت محیط زیست هم آسانتر و عملیاتی تر باشد.
وی ادامه داد: امروز كه در مورد انتقال كارخانه روغن نباتی یا پشم شیشه صحبت می شود مسئولان این كارخانه ها عنوان می كنند كه زمان نیاز دارند، در سال 83 هم مدیران این كارخانه ها با این دلیل كه انتقال كارخانه اگر انجام شود در رقابت بازار دچار مشكل خواهند شد برای جابه جایی فرصتی دو ساله طلب كردند و همچنین در سال 86 نیز مسولان این كارخانه ها عنوان می كردند كه نیاز به زمانی یكساله برای انتقال دارند تا شرایط رقابت پذیری در بازار و امورانتقال را انجام دهند ولی متاسفانه تاكنون هیچ اقدام مفیدی برای انتقال این كارخانه ها صورت نگرفته است.
رئیس شبكه زیست محیطی ایران اظهار كرد: پیشنهاد ما برای حل این مشكل این است كه كمیته ای شامل محیط زیست ، منابع طبیعی ، شهرداری ، صنایع و معادن ، مسكن و شهرسازی و هماهنگ كننده نیز معاونت عمرانی استانداری باشد تشكیل شود و در قالب كاری مشترك و برنامه ای زمان بندی شده بر انتقال و مراحل آن نظارت كنند، این پیشنهاد در سال 86 نیز داده شد كه اگر اتفاق افتاده بود حداكثر تا سال 1390 این كارخانه ها از شیراز خارج شده بودند.
وی اشاره كرد:در حال حاضر گفته می شود هوای شیراز پاك است كه این وضعیت به واسطه اقداماتی است كه طی ده سال پیش توسط سازمان محیط زیست انجام شده كه عملا امروز شیراز از 8 شهر آلوده كشور وضعیت بهتری دارد ،ولی این وضعیت ماندگار نخواهد بود و بسیار شكننده است، انتقال این كارخانه های آلوده كننده به پایداری هوای این شهر كمك خواهد كرد ضمن اینكه جانمایی این كارخانه ها نیز اهمیت بالایی دارد و حتما باید ارزیابی زیست محیطی داشته باشد.
گل همیشه بهار گفت:كارخانه روغن نباتی نرگس در گذشته كه خط روغن كشی آن نیز فعال بود آلودگی بیشتری تولید می كرد و در حال حاضر كه تنها عمل تصفیه سازی انجام می دهد كه آلودگی خاص خود را دارد ولی سطح آلودگی های این كارخانه از گذشته كمتر شده است هرچند كه تنها آلودگی ملاك نیست و مخاطرات دیگری نظیر آتش سوزی كه وجود این كارخانه در دل شهر بدنبال دارد نیز باید مدنظر قرار گیرد.
گویا گردشگرانی كه به آرامگاه حافظ می آیند باید همراه خاطرات خود بوی برخاسته از كارخانه روغن نباتی نرگس را به ذهن بسپارند همچنین وعده های انتقال این كارخانه را.
9873 / 1876
گزارش از: محمدامین افشارپور ** انتشار دهنده:‌غلامرضا مالك زاده