رسم پشت كردن به سرزمين مادري

يكي از موضوعاتي كه در سال هاي اخير ، در استان مازندران شاهد آن هستيم ، پديده فرار يا مهاجرت نخبگان مازندران به استان و يا كشور هاي ديگر است ، موضوعي كه زير سايه فقدان همكاري مسئولان امر با رسانه ها و آگاهي جامعه و نهاد ها از تهي شدن استان مازندران از نخبه ، روز به روز حادتر مي شود ، مسئولاني كه تعداد جلساتشان براي چاره انديشي در اين باره بيشتر از تعداد نخبگان گريخته از استان بوده است .
بر اساس آمارهاي رسمي هم اكنون يك و نيم ميليون مازندراني در تهران ساكن هستند كه عمده اين افراد را تحصيلكردگان دانشگاهي تشكيل مي دهند .
همچنين گزارش رسمي نخبگان مازندران نشان مي دهد كه هم اكنون حدود 12 هزار نخبه تحت پوشش اين بنياد قرار دارند كه هريك از آنها مي تواند پايه اي در يك رشته علم و فناوري شود .
نخبه پروري گامي مهم در توسعه يك منطقه است اما مهم تر از آن حفظ اين مغزها در سرزمين مادري است جايي كه اين مغزها در خاك آن ريشه دوانده اند.
** كم رنگ شدن نخبه پروري
اعلام رتبه تعداد نخبگان مازندران در حالي است كه در سال 89 و 90 رتبه نخست كشور از نظر اين آمار براي استان اعلام و در سال هاي بعد كم كم از اين تعداد كاسته شد و تا رتبه سوم كشوري نزول پيدا كرد .
به موازات با اين افت درجه ، بر تعداد مهاجرت نخبگان اين استان افزوده شد تا جايي كه معاون توسعه مديريت و منابع بنياد ملي نخبگان استان در سال 94 در جلسه هم انديشي نخبگان مازندران اعلام كرد اين استان بيشترين ميزان فرار نخبگان علمي را در ميان استان‌هاي كشور دارد .
اين روند منجر به خروج نخبگان فني و علمي استان و بيرون رفتن مغزها يا متفكراني از يك سرزمين مي شود كه آن سرزمين ، به وجود آنها نيازمند است، نيروي انساني بخصوص نيروي انساني خلاق و تحصيلكرده در زمينه هاي مختلف فعاليّت هاي اجتماعي ، اعم از اقتصادي ، فرهنگي ، سياسي و نظامي ، از ديرباز تأثير بسزايي در رشد و شكوفايي و بقا جوامع داشته است .
همچنين بسياري از نخبگان با فرار خود ، باعث خروج خانواده خود و مقدار قابل توجهي از سرمايه استاني و يا ملي مي شوند كه اين سرمايه ، براي ارتقاي رشد اقتصادي يك منطقه لازم است .
اينكه ايران جزو كشور هاي اصلي فرار مغز ها است از حوصله اين گزارش خارج مي باشد اما ، اينكه چرا استان با استعدادي مانند مازندران با ظرفيت هاي بي بديل و متنوع رفته رفته خالي از استعداد و نخبه مي شود و رد پاي اين نخبگان در استان هاي همجوار به خصوص تهران ديده مي شود جاي سئوال ، تفكر و اقدامي موثر دارد .
فرار نخبگان ، فراري است كه بيكاري هيزم آن است و بي برنامگي مسئولان جرقه اي كه اين آتش را شعله ور مي كند و مي رود تا اين آتش ذخيره فكري و انديشه استان كه بيش از هر زمان ديگر به آن نيازمند هستيم را دود هوا كند .
مهاجرت نخبگان از مازندران آنقدر زياد شده كه در استان هاي ديگر از جمله تهران ' انجمن نخبگان مازندراني هاي مقيم' را تشكيل داده اند تا مرهمي بر درد فراق از استان مادريشان باشد و گهگاهي بتوانند زبان وطنشان را به ياد بياورند .
** ما را نمي خواهند
هادي غلامي دانشجوي دكتراي مهندسي معدن در اين باره به خبرنگار ايرنا گفت : اگر همه نتايج و اتفاقات را كنار هم بگذاريم به اين نتيجه مي رسيم كه در مازندران نيازي به افرادي مانند من نيست .
وي با بيان اينكه اكنون در آهن فروشي دامادش در تهران كار مي كند ، افزود : چندين بار درخواست كار در شركت هاي متعدد و كارخانه ها و كاريابي هاي مازندران دادم تا كنار خانواده در استان مادري فعاليت كنم ، اما هيچ كدام نتيجه اي نداشت .
اين دانشجوي نخبه مازندراني گفت : در مازندران طوري با من و امثال من رفتار مي شود كه گويي ما را نمي خواهند و اين اصلي ترين دليل مهاجرت پر تعداد مازندراني ها بخصوص به تهران است .
غلامي بيان داشت : بسياري از همشهريان و همكلاسي هايم به هر طريقي شد به تهران مي آيند و حتي در محيط هايي كه به رشته آنها ربطي ندارد مشغول كار مي شوند .
وي گفت : مازندران داراي ظرفيت هاي بسياري است ، اما برنامه اي براي بهره مندي مناسب از آن وجود ندارد زيرا هنوز هم مازندران را متكي بر اقتصاد كشاورزي مي دانند در حالي كه اين روش جوابگوي نياز جوانان و نخبگان امروز اين استان نيست .
آمارهاي غيررسمي كه حتي مسئولان مازندران هم بر آن صحه گذاشته اند حاكي است كه دستكم 17 هزار تحصيل كرده رشته كشاورزي در اين استان بيكار هستند .
** دستمزد ارزان براي كار بسيار
پريا مهدوي كارشناس ارشد گردشگري هم به خبرنگار ايرنا گفت : يكي از مشكلات اصلي اشتغال در مازندران ، دستمزد ارزان براي كار بسيار است .
وي افزود : ساعات كاري در همه جاي كشور تقريبا يكي است ، در حالي كه دستمزد در پايتخت با جاهاي ديگر متفاوت است و به همين دليل ، تهران بيشترين كشش را براي جذب نخبگان دارد .
اين كارشناس گردشگري گفت : با توجه به ظرفيت هاي گردشگري مازندران ، در نگاه اول اينگونه برداشت مي شود كه دستمزد براي كارشناساني مانند من كه تخصصشان در زمينه گردشگري است در هيچ جاي كشور نبايد مانند مازندران ايده آل باشد ، ولي واقعيت اين است كه دريافتي در اينجا بسيار اندك است .
وي كه مدير يكي از آژانس هاي مسافرتي در پايتخت است ، افزود : در مازندران و در بسياري از مناطق كشور كارفرمايان بيشترين كار را با كمترين هزينه مي خواهند در حالي كه اين فقط ظلم به كارشناسان و تحصيل كردگان است .
**با كار زنده مي مانم ، نه خاك
محسن ابراهيم پور دانش آموخته رشته مهندسي كشاورزي كه مازندران را براي رسيدن به شغل مناسب ترك كرد در پاسخ به اين پرسش كه چرا در سرزمين مادريش ماندگار نشده است ، گفت : آنچه من و خانواده ام را زنده نگه مي دارد كار و درآمد است و نه خاك...
وي افزود : در مازندران هيچ برنامه اي براي نگه داشتن نخبگان وجود ندارد زيرا تمام تلاششان نگهداري خود در مسند امور و حداكثر جذب بستگانشان در كارهاست .
ابراهيم پور بيان كرد : اكنون بسياري از دوستان من با كمترين تحصيلات در شغلي كه مرتبط با رشته تخصصي من است در حال فعاليتند و حتي برخي مديريت مجموعه ها را بر عهده دارند ، ولي امثال من بايد براي يافتن شغل مناسب استاني را كه گفته مي شود محور توسعه آن كشاورزي است ، بايد ترك كنيم .
وي كه مهندسي كشاورزيش را از دانشگاه صنعتي اصفهان كسب كرده ف با بيان اينكه مازندران و كار در اين استان را دوست دارد ، افزود : بهترين محيط براي فعاليت من استان مازندران است ، اما اكنون در اصفهان مشغول فعاليت هستم .
او ادامه داد : چندين بار به جهاد كشاورزي و موسسات مختلف زير مجموعه آن رفتم اما نتيجه اي نداشت تا اينكه با كمك يكي از استادان خودم در دانشگاه صنعتي اصفهان در اين استان به كار مسغول شدم .
**مازندران نخبه گرا نيست
يك استاد مدعو دانشگاه مازندران كه داراي دكتري روابط بين الملل است به شرطي كه نامش در گزارش ذكر نشود ، به خبرنگار ايرنا گفت : من 10 سال است كه با مدرك دكترا پشت در پذيرش هيات علمي يكي از دانشگاههاي مازندران منتظر مانده ام اما هنوز فرجي حاصل نشده است و اين نشان مي دهد اين استان نخبه محور نيست .
وي افزود : در اين مدت اساتيدي از استان هاي ديگر مانند تهران و شيراز با داشتن آشنا و سفارش توانستند عضو هيات علمي بشوند اما من هنوز استاد مدعو و حق التدريسي مانده ام .
اين استاد دانشگاه كه با رتبه برتر از دانشگاه تهران مدرك دكترايش را دريافت كرد ، گفت : نخبگان استان از جمله بسياري از شاگردان من اكنون دراستان هاي ديگر مانند اصفهان و تهران به درجه استادي رسيده اند و در حال تدريس به عنوان عضو هيات علمي هستند .
وي افزود : بارها از دانشگاههاي استان هاي ديگر مرا براي هيات علمي خواستند اما به دليل شرايط خانوادگي و داشتن پدر و مادر پير كه نياز به سرپرستي من دارند ، نمي توانم مازندران را ترك كنم .
**
عضو مجمع نخبگان مازندراني مقيم تهران هم در گفت گويي با ايرنا تاكيد كرد : استان مازندران از نظر ظرفيت مانند ساختمان زيبائي است كه از درون در حال متلاشي شدن است .
رضا فرجي تبار افزود : فقدان فضاي مناسب كسب و كار در مازندران براي نخبگان ، عاملي دردناك براي خروج آنها از استان مي باشد كه در چند سال اخير تشديد شده است .
وي با اشاره به فقدان نظارت در به كارگيري نيروهاي متخصص و نخبه در دستگاههاي دولتي ، صنايع و بخش هاي خصوصي استان ، افزود : اين وضعيت باعث شده مديريت هاي در همه سطوح استان رابطه مند انجام و منصب ها به فاميل و اشنا اعطا شود .
اين مازندراني مقيم تهران بيان كرد : بيشتر نخبگان و تحصيل كردگان مازندراني كه براي كسب شغل به تهران مهاجرت مي كنند ، از تقسيم مديريت ها به صورت خانوادگي و طايفه اي در استان گلايه دارند .
فرج تبار ادامه داد : متاسفانه در تهران بسياري از نخبه هاي مازندراني كه روزي از مازندران دلسرد و ترد شده اند اكنون در سطوح بالاي مديريتي پايتخت كشور در حال فعاليت هستند ، درحالي كه مازندران به شدت نيازمند اين مديران است .
وي فقدان توجه به شاخص هاي شغلي و مهارتي و همچنين علمي نخبگان را نمكي بر ضخم فرار نخبگان مازندران به استان هاي همجوار بخصوص تهران دانست و ادامه داد : بسياري از اين افراد حتي از تهران هم دلسرد شده و به خارج از كشور عزيمت مي كنند .
**دلسردي ، نتيجه نبود تفكر نخبه محور در ميان دستگاهها و صنايع
مرتضي يعقوبي كارشناس مشاوره شغلي هم به خبرنگار ايرنا گفت : نبود تفكر نخبه محور در ميان نهادهاي دولتي و يا محيط هاي صنعتي منجر به دلسردي نخبگان از ماندن در مازندران به عنوان استان مادريشان شده است .
وي افزود : در محيط هاي صنعتي به دليل استفاده از اعضاي خانواده يا افراد سفارش شده در پست هاي مديريتي ، نخبگان يا مجبور به انجام كار يدي هستند و يا از استان خارج مي شوند تا در جاي ديگر به دنبال كار باشند .
يعقوبي با اشاره به اينكه در برخي محيط هاي اداري نيز وضعيت به همين صورت است ، گفت : با توجه به اين كه در چند سال گذشته استخدام ها به صورت ملي انجام مي شود ، اما باز هم مجراهايي براي فرصت طلبان ايجاد مي شود و حق به حق دار آن گونه كه بايد نمي رسد .
اين كارشناس عوامل ديگر مانند فقدان حمايت‌هاي لازم از سوي مسئولان اجرايي ، فراهم نبودن امكانات لازم براي فعاليت ، به كار نگرفتن نخبگان به عنوان مشاور و بي اثر بودن نقش آنان در تصميم گيري را مهم‌ترين علت خروج نخبگان مازندراني عنوان كرد .
او گفت : اكنون با فرار نخبگان علمي مازندران به استان‌هاي ديگر بويژه تهران به دليل نزديكي با اين استان و ديگر كشورها مواجه هستيم ، در حالي كه نيروي انساني مهم‌ترين سرمايه‌ هر استان به شمار مي‌رود.
يعقوبي با بيان اينكه بيشتر نخبگان مازندران از رشته هاي علوم اجتماعي و صنعتي هستند ، گفت : فقدان صنايع بزرگ مانند استان هاي ديگر منجر به بيكاري جوانان مازندراني شده و آنها را به سوي استان هاي با ظرفيت بالا مي كشاند .
وي اظهار كرد : اگر فرد نخبه‌اي قادر به انجام فعاليت در استان خود باشد ، مي‌بايست با برنامه ريزي و ايجاد فضا و بسترهاي لازم او را نگه داشت ، ولي در مازندران برنامه اي هدفمند در اين زمينه ديده نمي شود .
سرمايه هاي انساني و منابع طبيعي هر دو در توسعه اقتصادي و معيشتي اجتماعي استاني مانند مازندران ، كه ظرفيت هاي متنوعي دارد ، اثرات تعيين كننده اي دارند، درمقابل مهم ترين اثري كه پديده فرار نخبگان بر هر سرزمين دارد ، تهي شدن آن سرزمين و يا اجتماع از نيروي خلاق ، سازنده ، روشنگر و همچنين مدير مي شود كه اين مقوله مسلما نياز به چاره انديشي و برنامه ريزي دارد .
در حال حاضر مجموعه هائي مانند بنياد نخبگان و پارك علم و فن آوري در مازندران فعاليت دارند ، ولي تاكنون گزارشي از نتيجه فعاليت هايشان به جامعه و گروه هدف ارائه نكرده اند.
خبرنگار ايرنا براي دستيابي به گزارشي از نتيجه فعاليت هاي نهادهايي مانند بنياد نخبگان مازندران دستكم دو ماه پيگيري كرد ولي هيچ كس حاضر به پاسخگويي در اين زمينه نشد .
خبرنگار: رضا غلامي ** انتشار دهنده : حسن فلاحتي
7335/1654