طلاق هایی از جنس بازگرداندن مستمری تا بایكوت سربازی!

اما اصرار از خانم و انكار از خطبه خوان، در نهایت با صدای بلند گفت كه «من می خواهم از شوهرم طلاق بگیرم اما توافقی؛ تا تك فرزندم كه پسر هم هست به سربازی نرود، حتی حضانتش را هم می گیرم و به عنوان یك زن سرپرست خانوار می توانم فرزندم را از سربازی معاف كنم.»
این جملات را كه شنیدم گفتم خدایا یعنی چه؟ چه اتفاقی برای مردم افتاده كه هر كاری می كنند تا فرزندانشان در رفاه باشند اما زندگی خودشون رو به ورطه نابوی می برند، البته گفتم شاید این خانم می گوید توافقی است و بعدا می توانند به زندگی شان برگردند؛ با خود در فكر فرو رفته بودم كه خانم بلند فریاد زد «حاج آقا شما ثبت طلاق منو انجام بده پولت رو بگیر!»
حاج آقا هم كه این رو شنید با لحنی آرام، برای بار هزارم گفت خواهرم این موضوعی كه شما می گویید بخدا گناهه و نمیشه آدم یك كارهایی رو انجام بده فقط بخاطر اینكه بچه اش در آرامش باشد.
خانم در جوابش گفت «حاج آقا بعد از 2 سال از سربازی بچه ام دوباره با همسرم عقد می كنم.»
سرم داشت سوت می كشید چون من بخاطر مشكلات فراوانی كه در زندگی داشتم آمده بودم طلاق بگیرم و این خانم برای رفاه فرزندش می خواهد زندگیش را نابود كند.
آقایی هم در این میان به خانم گفت اگر 2 سال بعد از پایان سربازی فرزندت نتونستی دوباره به عقد شوهرت دربیایی چه می شود؟
خانم با عصبانیت گفت چرا نتونم ما به توافق رسیده ایم.
مرد دوباره گفت شاید در طول این دوسال همسرت زن دیگری را اختیار كرد یا بخاطر مشكلاتی كه داشت دیگر تمایلی با ازدواج شما نداشت، این موضوع را می خواهید چكار كنید؟
همه جملاتی را كه می شنیدم و همه حرف هایی كه در این دفترخانه شنیدم، به نوعی ذهنم را درگیر كردند اما چه می توانستم بكنم.
خانم كه همچنان اصرار بر ثبت طلاق داشت، به حاج آقا گفت من فردا برای ثبت طلاق به همراه همسرم می آیم چون ما با هم توافق كرده ایم.
زمانی كه این خانم دفترخانه را ترك كرد با خودم گفت زندگی ما به حدی رسیده كه دیگر تحمل همدیگر را به خاطر مشكلات زیاد نداریم و اینها شاید از سر سیری می خواهند طلاق بگیرند خدایا به دادمان برس در چه وضعیتی از زندگی قرار داریم!
پاهایم داشت سست می شد به طوری كه هركاری كردم نتوانستم آن روز در دفترخانه بمانم به همسرم گفتم بیا برویم روز دیگر می آییم چون شنیده بودم كه وقتی یك زوج جون به لب می شوند طلاق می گیرند نه اینكه برای چنین موضوعاتی.
اما این تنها نمونه ای از موارد طلاق های عجیب و غریب است كه این روزها در جامعه به وفور دیده می شود و نمونه دیگر آن را در سازمان تامین اجتماعی است كه وقتی یك فرد مستمری بگیر تامین اجتماعی فوت می كند، همسرش تا زمانی كه زنده است و دخترانش تا وقتی كه مجرد یا مطلقه باشند می توانند از مستمری پدر استفاده كنند.
نمونه هایی از طلاق های صوری (توافقی) در تامین اجتماعی هم وجود دارد كه وقتی پدر یك خانواده فوت می كند دخترش حتی وقتی كه زندگی خوبی را دارد برای دریافت مستمری پدرش طلاق صوری می گیرد تا بتواند از این مستمری بهره مندشود.
در نمونه ای كه یكی از كاركنان شعب تامین اجتماعی تعریف می كرد خانمی برای این موضوع به تامین اجتماعی می آید و می گوید من مطلقه هستم و می خواهم از مستمری پدرم بهره مند شوم، اما وقتی میان وی و یكی از مراجعان صحبت هایی رد و بدل می شود می فهمم كه وی طلاق صوری گرفته تا از مستمری پدرش استفاده كند.
این گفت و گو به حدی برایم جالب بود كه با كنجكاوی تمام به حرف هایشان گوش دادم، كسی كه طلاق گرفته می گوید؛ من با همسرم یك حقوق بسیار ناچیز برای گذران زندگی مون داشتیم اما پدرم چون بازنشسته یكی از شركت های متعلق به وزارت نفت بود از حقوق مستمری نسبتا مناسبی برخوردار بود به همین دلیل، طلاق گرفته ام تا بتوانم از حقوق پدرم استفاده كنم چون زنان مطلقه می توانند تا زمانی كه زنده هستند از این حقوق استفاده كنند.
اینها تنها نمونه هایی از طلاق هایی در واقع صوری یا به نقل از وزارت كشور ( طلاق های به مصلحت) است كه برای دریافت مستمری و یا استفاده از مزایای آن برای زنان سرپسرت خانوار جهت معاف كردن فرزندان زنان سرپرست از سربازی و حتی استفاده از طرح های حمایتی نهادهایی مانند كمیته امداد و سازمان بهزیستی است.
به همین منظور برای تشریح بیشتر این وضعیت با چند تن از كارشناسان از جمله عالیه شكربیگی جامعه شناس، الهیار ملكشاهی رئیس كمیسیون حقوقی و قضایی مجلس شورای اسلامی و سیدمحمدعلی جنانی مدیركل امور فنی مستمری های سازمان تامین اجتماعی گفت و گو شده است كه در پی آمده است.

** قانون از كجا آمده است؟
سیدمحمدعلی جنانی مدیركل امور فنی مستمری های سازمان تامین اجتماعی درباره طلاق های صوری می گوید: براساس بند سه ماده 48 قانون حمایت از خانواده مصوب یكم اسفند سال 1391 مصوبه مجلس شورای اسلامی فرزندان مونث (دختر) مستمری بگیران به شرط نداشتن شوهر و شغل می توانند از مزایای مستمری بازنشستگان بهره مند شوند.
وی ادامه می دهد: در ارتباط با اجرای این قانون گاها گزارش هایی مبنی بر اینكه اقدام به طلاق صوری می شود و به منظور بهره گیری «من غیر حق» از قانون یادشده به دست ما می رسد كه در این خصوص استعلامی كه از دفتر مقام معظم رهبری داشتیم فرمودند سوء استفاده از مقررات جایز نیست و موجب ضمان است.
جنانی تاكید می كند: طلاق های صوری به عنوان یك مساله ای است كه برای ما مشكل زیادی ایجاد كرده و می كند چون برای بهره برداری از این قانون، به یكسری روش های غیرقانونی روی می آورند و همین امر هزینه های زیادی بر سازمان تحمیل می كند.
وی اضافه می كند: این سازمان براساس قانون یادشده وظیفه دارد كه به تمام دختران مطلقه فاقد شغل مستمری بگیران و بازنشستگان تا زمانی كه زنده هستند، این تسهیلات (پرداخت حقوق پدر به دختر) را ارائه دهد اما نه اینكه دختران بخاطر بهره مندی از این حقوق به طلاق های صوری روی بیاورند تا علاوه بر پایان زندگی خودشان، هزینه هایی نیز برای تامین اجتماعی بتراشند.
وی با بیان اینكه آماری از میزان طلاق هایی كه به صورت صوری است، وجود ندارد، اظهار می كند: نمی توان تشخیص داد كه فردی (یك خانم) كه برای دریافت مستمری پدرش به شعب ما مراجعه می كند از چه طلاقی استفاده كرده است، آیا طلاقش صوری است؟
مدیركل امور فنی مستمری های سازمان تامین اجتماعی می گوید: بحث طلاق های صوری و حذف قانون موجود آن؛ مستلزم اصلاح قانون است و باید این قانون تعدیل شود چون برای ما ایجاد مشكل می كند.
جنانی ادامه می دهد: افزایش میزان طلاق های صوری با افزایش میزان پرداخت مستمری ها رابطه مستقیم دارد چون هرچه كه تعداد افرادی كه از طلاق های صوری استفاده كنند، بیشتر شود، میزان پرداخت مستمری ها نیز افزایش می یابد.
به گفته وی؛ در حال حاضر كمیته ای برای موضوع طلاق های صوری در سازمان تامین اجتماعی تشكیل شده است تا بتوانیم افرادی را كه اقدام به طلاق صوری كرده اند شناسایی كنیم، البته در استان های مختلف این موضوع در حال بررسی است.
براساس آمارهای سازمان تامین اجتماعی، سالانه ٢٦ هزار فوت مستمری بگیران به ثبت می رسد.


** عدم شفافیت قوانین و وجود رفتارهای چندگانه در مردم
عالیه شكربیگی به عنوان یك جامعه شناس در این باره می گوید: متاسفانه عملكرد كسانی كه مسئول هستند و قوانینی كه توسط مسئولان تدوین و تصویب می شود و در مرحله اجرا قرار می گیرد حالتی را در جامعه به وجود آمده است كه مردم را وادار به چند چهرگی می كند.
وی ادامه می دهد: به عنوان مثال برای یك دختر چه نیازی است كه حقوق پدرش را بگیرد؟ این موضوع ناشی از فقر اقتصادی است كه دختر مجبور می شود رفتار خلاف اخلاق را انجام دهد و جامعه نیز وادار به كاركردهای غیراخلاقی می شود و الان وضعیت جامعه ما اینگونه است.
وی تاكید می كند: متاسفانه اكنون در جامعه ما اجرای قوانین و خود قوانین شفاف نیست و مردم ما نیز شفاف عمل نمی كنند در این شفاف عمل نكردن یك نكته مشترك وجود دارد؛ مشكل نگاه مادی گرایانه به مسایل است و نگاه ناشی از فقر اقتصادی هم است.
شكربیگی اضافه می كند: فقر اقتصادی مردم را مجبور می كند برای اینكه رفاه داشته باشند وادار به یك اخلاق هایی شوند كه خلاف اخلاق است اگر بخواهیم این مساله را بررسی كنیم طبیعتا درست نیست ولی نیاز مالی و اقتصادی باعث شده كه تن به این موضوع بزنند.
وی معتقد است: دولت باید شفاف سازی در تصویب قوانین داشته باشد كه این حق را برای فرزندانش تا آخرین لحظه حیات قائل باشند؛ من مخالف این چندچهرگی هستم.
این جامعه شناس می گوید: ممكن است طبق قوانین و عرف اجتماعی حق این را نداشته باشد كه حقوق پدرش را داشته باشد ولی چه اتفاقی می افتد كه دختر طلاق صوری بگیرد كه این كار را انجام دهد پس باید به رفاه اجتماعی مردم فكر كنیم یعنی تامین معیشت اقتصادی و رفاه اجتماعی مردم را در دستور كار قرار دهند.
وی بر این باور است كه وقتی فقر از یك در وارد می شود ایمان از در دیگر وارد می شود، اظهار می كند: فقر ریشه بسیاری از نااخلاقی ها و رفتارهای نامطلوب اجتماعی است كه در تعاملات بین فردی و اجتماعی تاثیر دارد.
شكربیگی تاكید می كند: چه اتفاقی افتاده كه جامعه طلاق را چیز خوبی نمی داند، طلاق را صوری انجام می دهد و آسیب های اجتماعی به دنبال دارد و ممكن است دختر طلاق را انجام بدهد و دیگر نخواهد به زندگی خودش برگردد و یك جور سرخوردگی را به همراه دارد و در واقع زیربنای بسیاری از آسیب های اجتماعی آنها می شود پس وقتی این مساله را دقت كنیم می بینیم كه قطعا می تواند آسیب های اجتماعی در زمینه فردی و اجتماعی به وجود آورد.
وی ادامه می دهد: الان گونه ای از سبك زندگی در جامعه داریم كه شیوه های نوین است زندگی همباشی یا ازدواج سفید است كه اینها در همین هم بالینی قرار می گیرند و زن و مرد در كنار هم زندگی می كنند اینجور زندگی فرق می كند با آن چیزی كه به صورت رسمی شكل می گیرد.
شكربیگی معتقد است: وقتی امری مانند طلاق واقع می شود یكسری شكاف ها ایجاد می كند و ممكن است اثرات بسیار منفی روی زندگی آنها داشته باشد و ممكن است شرایط خوبی در زندگی خودشان نداشته باشند و اینكه طلاق صوری می گیرند ممكن است طبق یك نقشه باشد این احتمال هم وجود دارد كه دیگر برنگردد.
وی ادامه می دهد: درصدی از طلاق ها می تواند صوری باشد و اینكه درصد زیادی باشد نمی توانیم رقم مشخصی اعلام كنیم چون تحقیق انجام نداده ایم و این احتمال وجود دارد كه بخشی از آن مربوط به طلاق صوری است و باید روی آن تحقیق انجام داد.
وی یك راهكار برای این موضوع ارائه می دهد و می گوید: ما نیازمند تغییرات و تحولات زیربنایی در اجتماع و جامعه هستیم هم از طرف مسئولان و سیاستگذاران و هم از طرف مردم، مردم ما عادت كردند به دلیل سیاست های غلط سیاستگذاران چند چهره باشند كه این مساله خیلی بدی است و باید روی مساله چندچهرگی كار كرد.

** طلاق های صوری جرم است
الهیار ملكشاهی رئیس كمیسیون حقوقی و قضایی مجلس شورای اسلامی نیز در این باره به ایرنا می گوید: طلاق های صوری به صورت واقعی وجود دارد چون یك عده ای از این طلاق نامه صوری به دلایل مختلف سوءاستفاده می كنند.
وی می افزاید: نمونه هایی از این طلاق های صوری، برای استفاده از معافیت سربازی فرزندان است كه متاسفانه این موضوع خیلی شایعه است؛ البته برای تحت پوشش قرار گرفتن نهادهای حمایتی مانند كمیته امداد و بهزیستی نیز این ترفندها استفاده می شود.
ملكشاهی یكی دیگر از موارد طلاق های صوری را كه آن را خیلی خطرناك تر دانست، اینگونه آن را مطرح می كند و می گوید: ممكن است یك زن مطلقه اقداماتی انجام دهند كه نامشروع هم باشد ضمن اینكه شوهر دارد این طلاق نامه را داشته باشند كه یك ازدواج دیگری داشته باشد.
وی تصریح می كند: اینها از نظر قانونی كلاهبرداری محسوب می شود تا از این طریق مالی را به دست بیاورند یا كسی را مقبول كند؛ البته شاید مقدمات جعل هم داشته باشند و حتی برای این موضوع طلاق نامه؛ مرتكب جعل شوند، از نظر قانونی همه اینها جرم است و براساس قانون مجازات هایی نیز دارند.
این نماینده مردم در مجلس شورای اسلامی ادامه می دهد: كسانی كه از این طلاق های صوری استفاده می كنند، هم محكومیت حبس دارند و هم جزای نقدی دارند و اشكال در این سند كه به این شیوه استفاده می شود خود؛ استفاده جرم است.
وی تصریح كرد: البته ممكن است در سازمان تامین اجتماعی از این سواستفاده ها وجود داشته باشد كه باید ضمن بررسی نسبت به شناسایی این افراد اقدام كرد؛ چون همه اینها جرم محسوب می شود.
شاید برای ما غیرقابل تصور باشد كه یك فردی برای اینكه بتواند از نظر اقتصادی زندگی اش را تامین كند، تن به طلاق صوری بدهد و از آن طرف زندگی اش را از دست بدهد، شاید برای مدت كوتاهی باشد اما برخی برای همیشه دست از زندگیشان می كشند.
اینها دردهایی از جامعه است كه برای همه قابل تحمل نیست ولی وجود دارد، به امید روزی كه دیگر شاهد اینگونه آسیب ها در خانواده ها نباشیم.
اجتمام ** 7268 1418
گزارش: مهناز بیرانوند ** ناشر: مریم برزآبادی