نوروز درخوزستان

به گزارش ايرنا بسياري از آيين نوروز همچون خانه تكاني عيد، سبزه انداختن، خريد سال نو(تهيه مايحتاج، شيريني و آجيل و...)، برپايي سفره ي هفت سين، ديد و بازديد، عيدي دادن و عيدي گرفتن و رفتن به سيزده بدر بين مردم مناطق مختلف ايران مشترك است اما در برخي مناطق آيين ويژه اي نيز در ايام نوروز بر پا مي شود كه در خوزستان نيز اين آيين خاص وجود دارد.
گر چه خوزستان به واسطه صنعتي شدن، بسياري از عادت ها و رفتارهاي اجتماعي ناشي از فرهنگ بومي خود را از دست داد ولي در حال حاضر برخي از اين آيين قديمي همچنان در خوزستان نمود دارد.
** 'چهارشنبه سوري'
در خوزستان مرسوم بوده در غروب آخرين سه شنبه سال به صحرا رفته بوته گياهان خشك را جمع آوري، آنها را آتش زده و از روي آتش مي پريدند و در حال پريدن با صداي بلند تكرار مي كردند: «زردي من از تو- سرخي تو از من» در برخي شهرها چون بهبهان مردم به هنگام پريدن مي گويند:«غم برو شادي بيا - محنت برو روزي بيا» و بدين وسيله غم را دور و شادي آفريني مي كنند.
اين رسم كه «چهارشنبه سوري» نام دارد تا به امروز در بسياري از شهرها و روستاهاي خوزستان در بين نسل نوجوان و جوان اجرا مي شود.
در ميان لرهاي بختياري اين رسم را «تَش پَرَك» به معني(پريدن روي آتش) مي نامند و در برخي از روستاها در چنين شبي آش پخته و ساعاتي را بستگان و همسايه ها با هم به شادي سپري مي كنند.
در قديم زنان و دختران بهبهان، چهارشنبه آخر سال به اماكن مقدس همچون امامزاده ها رفته و با خواندن دو ركعت نماز حاجت خود را براي سال نو و ورود به آن آماده مي كردند.

** سمنو پزون
پخت سمنوي نذري يكي از آداب مهم نوروزي است كه در همه شهرهاي ايران اتفاق مي افتد. در خوزستان پخت آن در شهرهاي شوشتر، دزفول و بهبهان مرسوم است.
حدود 10 تا 15 روز پيش از سال نو جمعي از زنان و دختران همسايه و فاميل دور هم جمع شده و پخت سمنو را تدارك مي دهند كه به هنگام آماده سازي سمنو به صورت دسته جمعي ادعيه ي مخصوص مي خوانند و با صلوات كار را پيش مي برند.
سمنو را به حضرت فاطمه(س) نسبت داده و به حق ايشان سال نو و خوشي را آرزو مي كنند.
برخي از مردم بر اين باور هستند كه حضرت فاطمه(س) دست مبارك خود را بر سمنو گذاشته و موجب شيريني آن مي‌گردد. همچنين رسم بر اين است كه سمنوي پخته شده را بين آشنايان تقسيم مي كنند و براي خوش يمني و مباركي مقداري بادام يا گردو درسته را با پوسته سخت در ديگ سمنو مي ريزند و به هنگام تقسيم درون هر ظرف قرار مي دهند.
اعتقاد بر اين است كه دانه ي بادام و يا گردو خير و بركت را براي صاحب آن خانه به ارمغان خواهد داشت.

**پخت شيريني هاي محلي
درمناطق بختياري نشين از قديم شيريني مخصوصي را به عنوان شيريني سال نو تدارك مي ديدند. اين شيريني كه به نوعي نان شيرين سنتي است«نون شيرين» نام دارد.
اين نان درگذشته به عنوان شيريني شب عيد پخته مي شد و مورد استفاده قرار مي گرفت و امروزه پخت آن در برخي روستاها كمابيش مرسوم است كه در بهبهان علاوه بر اين نان، نان تَبدون نيز تهيه مي شود.
در شهرهاي شوشتر و دزفول كلوچه مخصوص شكري و خرمايي) شيريني هاي مخصوص سال نو هستند.

**برگزاري مراسم عَلَفِه(جشن مردگان)
يكي از رسوم قديمي كه ريشه در تاريخچه باستان دارد و براي مردم بسيار مورد توجه است، برگزاري رسم«عَلَفِه» است كه طبق اين رسم در آخرين پنجشنبه سال يك خوراكي مخصوص شامل حلوا و ماست تهيه و به نيت اموات خيرات مي كنند.
مردم معتقدند كه اموات چشم انتظار سهم خوراك نوروزي(شيربرنج، خرما، حلوا خرمايي، حلوا و...) هستند كه براي آنها خيرات مي شود و براي عزيزان از دست رفته سبزه هاي نوروزي به هديه مي برند تا نويد بخش آمدن بهار باشد.

**شاهنامه خواني(هفت لشكر خواني)
شاهنامه و شاهنامه خواني از ديرباز در سرزمين لرها و از جمله لرهاي بختياري از جايگاه ويژه و اثرگذاري برخوردار بوده به گونه اي كه در تمامي عرصه هاي زندگي از آن الگو گرفته اند.
آنچنان روح حماسي شاهنامه در روحيه بختياري ها عجين شده است كه به جرأت مي توان گفت مردانگي و رشادت هاي بختياري متأثر از دلاوري هاي حماسي كتاب ارزشمند شاهنامه بزرگ فردوسي است.
شاهنامه در سرزمين لرهاي بختياري به نام«هفت لشكر» معروف است و نقالي و شاهنامه خواني از جايگاه ويژه اي در بين مردم محلي برخوردار است.
سال نو و ديد و بازديدهاي ويژه ايام نوروز، مناسبتي بجا براي هفت لشكر خواني مردم به ويژه بزرگان فاميل و طايفه است.

**برپايي بازار عِيديا در بهبهان
در شهرستان بهبهان صبح اولين روز سال نو، بازاري براي كودكان به نام «عِيديا» برپا مي شود كه فروشنده هاي دوره گرد شيريني هاي سنتي، انواع تنقلات، انواع اسباب بازيها، لباس و... را در اين بازار مي فروشند و كودكان به همراه بزرگترها پس از گرفتن عيدي، به اين بازار آمده و خريد مي كنند. از آنجا كه اين بازار درگذشته در نزديكي محل امامزاده بي بي خديجه برپا مي شد به اصطلاح بازار«بي بي خِريجِه» نيز نام دارد.

**سيزده بدر
در قديم مردم بهبهان در اين روز نان مخصوص محلي به نام«كُتِلَك» به همراه باقلا پخته و با خود به صحرا مي‌بردند تا هنگام جمع شدن خانواده‌ها دركنار هم ميل كنند.

**چهارده بدر
در ميان مردم دزفول نيز رسم بر اين است كه علاوه بر روز سيزدهم فروردين، چهاردهمين روز نوروز را نيز به گشت و گذار بپردازند. آنها اين روز را سيزده پس از اول(اول نوروز) حساب مي كنند. در واقع آنها دو سيزده بدر را سپري مي كنند كه دومي همان چهارده بدر است.

**بازي هاي محلي مرسوم در بهار و نوروز
از جمله اين بازي هاي محلي تخم مرغ بازي است ، اين بازي از بازي هاي نوروزي در شهرستان شوشتر است كه در هنگام نوروز بويژه قبل از تحويل سال توسط جوانان انجام مي شود.
معمول بوده در مراكز و محله هاي قديمي شهر اين بازي را انجام مي دادند كه تعدادي تخم مرغ آب پز را به تعداد مشخصي بين دو نفر بازيكن تقسيم مي كنند و هركدام از بازيكنان در اين بازي بايد با تخم مرغ خود به تخم مرغ هاي طرف مقابل ضربه بزند.
بدين صورت هر كدام از تخم مرغ ها كه شكست صاحب آن بازنده و ديگري برنده خواهد شد. تخم مرغي كه همه تخم مرغ ها را بشكند در اصطلاح محلي به«تخم سَرقطار» معروف است.
از ديگر بازي هاي محلي در اين ايام اَلَختور(اَلَختَر) نام دارد، اين بازي متشكل از 2 گروه مساوي، از هرگروه يك بازيكن به وسط مي‌آيد، يك پاي خود را بلند مي‌كند و با دست، مچ پاي خود را مي‌گيرد.
سپس هريك از 2 بازيكن سعي مي‌كنند با تنه زدن به بازيكن رقيب تعادل ديگري را برهم زنند و امتياز به دسته ي مقابل تعلق مي‌گيرد. به‌ اين ترتيب همه ي بازيكنان 2 گروه 2 به 2 مسابقه مي‌دهند و امتيازها محاسبه مي‌شود. هرگروهي كه امتياز بيشتري كسب كند، برنده اعلام شده و از گروه مقابل كولي مي‌گيرد.
هُوپ هُوپَك نام بازي محلي ديگر است كه در اين بازي تعدادي بازيكن با انتخاب يك سردسته، به صورت دايره وار كنار هم مي‌نشينند و همزمان دهان‌ خود را پر از باد مي‌كنند و مي‌گويند: «هوپ» و نفس خود را نگه مي‌دارند.
كسي حق ندارد بخندد يا حركتي بكند. آنگاه سردسته حركتي را شروع مي‌كند و بازيكنان بي‌آنكه بخندند يا حركتي بكنند بايد از سردسته تقليد كنند و اگر كسي بخندد يا حرف بزند او را به وسط دايره مي‌آورند تا چشم بگذارد و سايرين دست‌ها را بالاي سر او بگيرند. سپس از او مي‌پرسند:«تَپ تَپو، دست كي بالا دست.»
كسي كه چشم هايش را بسته بايد درست حدس بزند دراين صورت او را آزاد مي‌كنند و اگر اشتباه گفت او را اذيت كرده و همان شعر را برايش مي خوانند. مجدد چشم بسته و اين قسمت از بازي تكرارمي¬شود تا بازيكن درست حدس بزند. آن‌گاه برنده شده و دوباره بازي از اول آغاز مي‌شود.
بازي كِلِ بَرد(كِل جنگ) نيز از ديگر بازي هاي محلي است ،«كِل» نمادي از علامت و بَرد به معني سنگ است. اجراي بازي به اين گونه است كه ابتدا تعدادي حدود (10 تا 12) قطعه سنگ(بَرد) را در فاصله ي حدود يك متري، در يك رديف روي يكديگر قرار مي دهند و روي آنها يك قطعه سنگ(بَرد) بزرگتري مي گذارند كه به آن«پيش جنگ» مي گويند.
سنگ هاي روي هم را اصطلاحاً «كِل» مي نامند. به همين ترتيب براي گروه مقابل نيز اين صحنه از بازي طراحي مي شود. در ادامه ابتدا افراد يكي از دو گروه، اقدام به پرتاب سنگي جهت انداختن كِل يا همان پيش جنگ گروه ديگر مي كند.
افراد هردسته كه بتوانند كِل را هدف قراردهند و باعث ريزش سنگ ها گردند، برنده مسابقه محسوب مي شوند، درضمن هرگروه يك سرگروه يا سردسته دارد كه به آن«سَردار» مي گويند و بايد دستورات او را درحين بازي انجام دهند.
كِل بَرد بازي مخصوص مناطق لرنشين خوزستان است.
استان خوزستان استاني در جنوب غربي ايران است، كه در كرانه خليج فارس قرار دارد و مركز توليد نفت و گاز ايران به‌شمار مي‌آيد.
خوزستان با جمعيتي معادل چهار ميليون و 700 هزار نفر به‌عنوان پنجمين استان پرجمعيت ايران محسوب مي‌شود.
شهر اهواز مركز استان خوزستان است.
7158/6064