چهارشنبه سوری مروج نشاط و همبستگی

به گزارش ایرنا ،از جاذبه‌های مهم سیستان و بلوچستان ویژگی‌های فرهنگی كم نظیر آن است، این ویژگی‌ها بیشتر در عناصر فرهنگی همانند ادبیات شفاهی، دانش بومی، زبان، دین و مذهب، لباس، موسیقی، بازی‌های محلی، طب سنتی، خوراك و پوشاك محلی، جشن‌ها و آیین‌های مذهبی ملی، انواع هنرهای سنتی، مجموعه دست بافته‌ها و دست ساخته‌های زیبا با عنوان صنایع ‌دستی و غیره به چشم می ‌خورد.
بدون شك آیین های نوروزی و پیش درآمد آن یعنی چهارشنبه سوری از سنت های زیبا و پسندیده ایران باستان است كه از همان دوران تاكنون در سیستان و بلوچستان به عنوان پهناورترین استان ایران نیز با خصوصیاتی كه برگرفته از تمدن كهن و فرهنگ بومی این دیار است پابرجا مانده است.
دور زمانی نبود كه چهارشنبه سوری با برافروختن آتش، دود كردن اسپند، افشاندن گلاب و مواد خوشبو كننده، قاشق زنی، پخش آجیل مشكل گشا ، خواندن شاهنامه فردوسی ، آوازها و ترانه های شاد محلی همراه بود كه اكنون دیگر حتی نامی از آنها برده نمی شود.
چهارشنبه سوری یكی از جشن های ایرانی است كه در شب آخرین چهارشنبه سال (سه شنبه شب) برگزار می شود و در شاهنامه فردوسی اشاره هایی درباره آن وجود دارد كه نشان دهنده كهن بودن این جشن است.
چهارشنبه سوری از 2 واژه چهارشنبه كه نام یكی از روزهای هفته است و سوری كه به معنی سرخ و جشن و شادیست ساخته شده است.
بر اساس این سنت دیرینه مردم ایران زمان غروب آفتاب آتش روشن می كنند و از روی آن می پرند و می خوانند زردی من از تو، سرخی تو از من و این گونه بیماری ها، ناراحتی ها و نگرانی های سال كهنه را به آتش می سپارند تا سال نو را با آسودگی و شادی آغاز كنند. چهارشنبه سوری جشنی نیست كه وابسته به دین یا قومیت افراد باشد و در میان عموم ایرانیان رواج دارد.
به گفته كارشناسان اعتقاد بر این بوده كه خاكستر چهارشنبه سوری نحس است زیرا مردم هنگام پریدن از روی آن زردی و بیماری خود را از راه جادوی سرایتی به آتش می دهند و در عوض سرخی و شادابی آتش را به خود منتقل می كنند.
این سنت دیرینه چندی سالی است كه به نوعی به صحنه آتش بازی و انفجار ترقه و نارنجك برای جوانان و نوجوانان تبدیل شده كه گاه آتش و صدای آن موجب آزار شهروندان می شود و دامن برخی افراد بی گناه را می گیرد.
كارشناس معاونت پژوهشی اداره كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سیستان و بلوچستان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: مردم ایران با تمدنی كهن و چندین هزار ساله دارای آداب و رسوم و سنت های خاصی از جمله مراسم چهارشنبه سوری در آخرین سه شنبه شب هر سال هستند كه حفظ و حرمت این قبیل سنت ها آن هم با اهداف خاص خود می تواند محبت و نزدیكی را بیشتر كند و شادی و نشاط را برای مردم به همراه داشته باشد.
محمد علی ابراهیمی ادامه داد: جشن چهارشنبه سوری از منظر ایرانیان باستان نوعی جشن تطهیر «زدوده شدن بدی ها از تن و دریافت انرژی مثبت از آتش» محسوب می شود كه از سالیان دور در شب آخرین چهارشنبه سال (سه شنبه شب) به منظور پیش درآمد و پیشواز نوروز برگزار می شده است.
وی گفت: در قلعه تاریخی چهل دختران شهرستان نیكشهر در زمانهای قدیم عبادتگاه مردم بوده به طوری كه در هنگام عید مردم با روشن كردن آتش به نماز و نیایش می ‌پرداختند.
وی بیان كرد: جشن سور از گذشته بسیار دور در ایران زمین مرسوم بوده ‌است كه به عنوان جشنی ملی و مردمی چهارشنبه سوری نام گرفته‌ است كه طلایه‌ دار نوروز است.
وی با اشاره به برخی آیین‌های چهارشنبه سوری در سیستان و بلوچستان گفت: از آنجایی كه در سیستان مردم به نذر و نذورات اعتقاد زیاد دارند در ایام مختلف هر آنچه در توان دارند نذر می دهند تا از خداوند متعال طلب عافیت كنند.
كارشناس معاونت پژوهشی اداره كل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی سیستان و بلوچستان افزود: در این دیار در گذشته در شب چهارشنبه سوری اهل خانه و خویشاوندان گرد هم می آمدند و آخرین دانه های نباتی مانند تخم هندوانه، تخم كدو، پسته، فندق، بادام، نخود، تخم خربزه، گندم و شاهدانه را كه از ذخیره زمستان باقی مانده بود روی آتش بو داده و می خوردند و بین دیگران نیز پخش می كردند یا شاخه های گندم نورس را كه به آن «پَلو» گفته می شود بر روی آتش می ‌پختند و می خوردند.
ابراهیمی تصریح كرد: مردمان سیستان وبلوچستان در شب چهارشنبه سوری بنا بر رسم قدیمی كوزه های سفالی كهنه را بالای بام خانه برده، به زیر افكنده و آن ها را می شكستند و كوزه نویی را جایگزین می كردند.
وی افزود: این رسم كه اكنون در برخی از مناطق ایران معمول است نشان از این باور بوده كه در طول سال بلاها و قضاهای بد در كوزه جمع می شود كه با شكستن كوزه آن بلاها دور خواهد شد.
وی گفت: خانواده هایی كه بیمار یا حاجتی داشتند برای برآورده شدن حاجت و بهبود یافتن بیمارشان نذر می كردند به طوری كه در شب چهارشنبه آخر سال آش بیمار می پختند و آن را اندكی به بیمار می خوراندند و بقیه را هم میان فقرا پخش می كردند.
وی با اشاره به تحریف آیین چهارشنبه سوری گفت: رفتار خشونت آمیز و مغایر با عرف و منش جامعه نظیر آنچه كه امروزه تحت نام چهارشنبه سوری شاهد آن هستیم در هیچ كدام از این آیین ها دیده نمی شود.
وی ادامه داد: بهتر است بگوییم كسانی كه با منفجر كردن ترقه و پراكندن آتش سلامتی مردم را هدف می گیرند، با تن دادن به رفتاری آمیخته به هرج و مرج روحی آیین چهارشنبه سوری را تحریف كرده اند.
وی تاكید كرد: به گفته كارشناسان هم اینك چهارشنبه سوری پایان سال در حال تبدیل شدن به یك معضل اجتماعی و انسانی است كه جان و روان انسان ها را در وهله نخست هدف قرار داده است.
وی افزود: متاسفانه در سال­‌های اخیر مراسم چهارشنبه سوری شكل سنتی خود را از دست داده و تبدیل به بازی­های خطرناك با مواد منفجره و محترقه شده است.
ابراهیمی اضافه كرد: در برخی نقاط استان نیز چند سالی است كه برنامه های سنتی جای خود را به شادی های كاذب و مخرب داده اند، شادی هایی از جنس ترقه، انفجار، گاز بیهوده موتور سیكلت ها و پیامد آن آلودگی های صوتی و صدمات محیطی نظیر تخریب چمن و فضای سبز پاركها و خطر نابودی زیست محیطی و همچنین پخش شدن مواد شیمیایی و بوی باروت در فضا و كلی پیامدهای منفی دیگر.
وی تاكید كرد: ضروری است تفكر و دیدگاه خانواده ها را به سمتی سوق داد كه ضمن آشنایی صحیح با آیین های كهن ایرانی و سنت های گذشته، به جوانان خود بیاموزد كه به جای صرف هزینه های مالی فراوان چند میلیونی از آن سرمایه در راستای رضای خدا و كمك به ایتام، نیازمندان و خانواده های بی بضاعت استفاده كنند.

*** تبدیل سنت زدودن كدورت ها به عزا و ماتم
كارشناس امور اجتماعی و مدیر كل بهزیستی سیستان و بلوچستان گفت: آیین كهن چهارشنبه سوری با هدف زدودن كدورت ها، گسترش دوستی ها، پاكسازی محیط زندگی و برطرف كردن اختلافات میان اقوام و همسایه ها برگزار می شد تا با دلی پاك و به دور از هرگونه كینه ورزی و خصومت فرارسیدن عید نوروز و آغاز سال نو را جشن بگیرند.
محمدرضا سراوانی افزود: متاسفانه چند سالی است كه این مراسم زیبا و سنتی بجای مانده از نیاكان ما رنگ و بوی دیگری به خود گرفته و نه تنها دوستی ها و شادیها را بیشتر نمی كند بلكه بازی های خطرناك با مواد منفجره و محترقه خانواده هایی را دغدار و عاملی برای ایجاد اختلاف شده است.
وی ادامه داد: سنت زیبایی كه باید صلح و دوستی و صمیمت را بین مردم گسترش دهد توسط عده ای افراد سودجو با تهیه و فروش موادمنفجره و محترقه و استفاده برخی جوانان و نوجوانان ناآگاه و احساسی به غم و اندوه برای خانواده ها تبدیل می شود.
وی اضافه كرد: با وجودی كه در سایر استانها ترقه بازی و انفجار مواددست ساز هر سال افزایش پیدا می كند خوشبختانه در استان سیستان و بلوچستان به سبب كنترل خانواده ها و هوشیاری جوانان و نوجوانان این معضل كمتر به چشم می خورد.

** نقش آموزش جوانان و نوجوانان در كاهش معضلات
یكی از جوانان زاهدانی به خبرنگار ایرنا گفت: سنت های حسنه ای كه باعث رفع كدورت ها و اختلافات و افزایش دوستی ها می شود باید بیش از پیش گسترش یابد و مردم و مسئولان تلاش كنند این گونه آیین ها و رسوم به انحراف كشیده نشود.
رامین راهپیما افزود: آنگونه كه پدر و پدربزرگم تعریف می كنند چهارشنبه سوری در گذشته با دوستی و صمیمت همراه بود، اعضای خانواده ها و همسایه ها در این شب دور هم جمع می شدند و با روشن كردن مقداری آتش از روی آن می پریدند و با شادی و نشاط فریاد می زدند زردی من از تو سرخی تو از من و بعد از آن در همان كوچه و محله همه با هم مشغول صحبت كردن و آجیل و چای خوردن می شدند و كودكان و نوجوانان نیز به بازی و شیطنت كودكانه مشغول می شدند.
وی ادامه داد: متاسفانه در سالهای اخیر چهارشنیه سوری به ترقه بازی و وحشت و نگرانی برای خانواده ها تبدیل شده است، باید والدین بیشتر فرزندان شان را كنترل كنند البته آموزش از طریق مدارس و رسانه ها نقش بسیار مهمی در پیشگیری از این حوادث دارد و انتظار است كودكان و نوجـوانان از حوادث پیش آمده در سالهای گذشته درس عبرت بگیرند و شادی و نشاط شان را به یك عمر پشیمانی تبدیل نكنند.

**چهارشنبه سوری جزو برنامه های ملی ایرانیان است
استاد دانشگاه سیستان و بلوچستان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: سنت های ایرانیان ارزشی و فرهنگ ملی ایران بر پایه شادی و شادمانی استوار است.
دكترمحمدرضا بهاری افزود: در گذشته های دور همه به بهانه های مختلف تلاش می كردند این فرهنگ شادی را به مردم انتقال دهند.
وی ادامه داد: بررسی زندگی مردم ایران در گذشته نشان می دهد كه مردم به هر بهانه ای مانند دندان درآوردن فرزند، چهل روزگی فرزند، ختنه سوران و یا اعیاد ملی و مذهبی به اجرای برنامه های شادی آفرین می پرداختند.
وی تصریح كرد: یكی از آیین های ارزشمند ایرانیان از قدیم الایام تا به امروز چهارشنبه سوری بوده است كه در هفته پایانی سال برگزار می شود به این سبك كه آتش كوچكی به عنوان مظهر نور و گرما و رهایی از ظلمت و دور شدن از تاریكی روشن می كنند و از روی آن می پرند.
این محقق و پژوهشگر سیستان و بلوچستان گفت: چهارشنبه سوری جزو برنامه های ملی ایرانیان است كه باید با رعایت اصلی شادی آفرینی آن به دور از تفریحات خطرآفرین مانند ترقه بازی و غیره آن را به شادی برگزار كنیم.
بهاری افزود: این مراسم در سیستان و بلوچستان همانند سایر نقاط كشور برگزار می شود با این تفاوت كه مردم این دیار برای استقبال از نوروز و آغاز سال جدید در كنار برگزاری مراسم چهارشنبه سوری با هدف دور هم جمع شدن خانواده ها و ایجاد اتحاد و نزدیكی، خانم ها و حتی مردان و سایر اعضای خانواده و فامیل با شادی و نشاط اقدام به تهیه كلوچه ها و شیرینی های محلی می كردند؛ بر خلاف زندگی های كنونی كه كمتر شاهد این اجتماعات خانوادگی هستیم.
وی تاكید كرد: امروزه گروهی تحت عنوان مسائل مذهبی هر روز پیامدهای ناگواری را دامن می زنند و سعی می كنند ما همیشه در گریه، عزا و مصیبت غرق باشیم كه عقلا كار صحیح و پسندیده ای نیست.
قاسم سیاسر یكی دیگر از محققان سیستان و بلوچستان گفت: در ادیان ایران قبل از اسلام مانند كیش زرتشتی نگاه كاملا مثبتی نسبت به طبیعت و مظاهر طبیعی وجود داشته و به شادی خیلی اهمیت می دادند و مراسم چهارشنبه سوری یكی از جشن هایی بود كه در ایران قبل از اسلام نیز برگزار می شد.
وی خاطرنشان كرد: اسلام به هر كجا كه وارد شد با آداب و رسوم موجود آن مناطق مخالفتی نكرد و فقط بر اساس مصلحت زندگی اجتماعی به این آداب و رسوم تا جای امكان صورت دینی داد.
وی ادامه داد: با صورت دینی دادن این مراسم مشروعیت پیدا می كرد به عنوان نمونه در مراسم عید نوروز به عنوان یك سنت ایرانی بعد از ورود اسلام خواندن قرآن نیز اضافه شده است.
وی افزود: مراسم چهارشنبه سوری با توجه به روشن كردن آتش كه جایگاه بالایی در میان زرتشتیان دارد صورت دینی نگرفت اما به این معنی نیست كه چون صورت دینی نگرفته رد شده است.
وی تصریح كرد: امروزه مساله نوع بروز و ظهور مراسم چهارشنبه سوری است یعنی این مراسم سنتی بدور از ابزار خطر آفرین به صورت اصیل خود همراه با شادی و سرور در قالب برپا كردن آتش كوچك و پریدن از آن همراه با خواندن شعر معروف 'زردی من از آن تو - سرخی تو از آن من' برگزار شود.
به گزارش ایرنا، با تدابیر خوب دستگاههای دست اندركار از جمله شهرداری، جمعیت هلال احمر، دانشگاه علوم پزشكی، مدیریت بحران، نیروی انتظامی و غیره مراسم چهارشنبه سوری در زاهدان در دو سه سال اخیر به خارج از شهر كشیده شده و مكانهای وسیعی در مسیر بوستان ملت برای این منظور آماده سازی شده است و مردم این شهر به اتفاق خانواده هایشان غروب سه شنبه در این مكانها به تفریح و شادی می پردازند.
هر چند كه در این میان برخی افراد ناآگاه شاید اقدام به انفجار ترقه كنند اما جلوگیری از این قبیل مزاحمت ها و بروز حادثه های تلخ و ناگوار توسط دستگاههای مسئول موجب خرسندی و رضایت مندی شهروندان شده است.
شماری از شهروندان زاهدانی با تقدیر از تلاش مسئولان برای جلوگیری از برخی حركات و اقدامات خشن و نگران كننده توسط عده ای از جوانان ناآگاه، از خانواده ها در خواست كردند بیش از پیش مراقب فرزندانشان باشند تا هم خودشان و هم دیگران مراسم سنتی چهارشنبه سوری را با خوشی و محبت و صمیمت سپری و سالی سراسر شادی را آغاز كنند.
7316 **3042 **6081