تجلی هنر انقلابی در آثار شهید آوینی

شهید سیدمرتضی آوینی، تمام عمر خود را به منظور حفظ و پاسداری از ارزش ها و فرهنگ اسلامی، صرف كرد و موفق شد تا با بهره گیری از فضای مناسب موجود در هنر و ارایه آثار ارزنده و كم نظیر، اندیشه ناب انقلابی را به تصویر بكشد و صحنه هایی ماندگار از ایثار و رشادت جوانان این مرزوبوم را در دفاع از كیان میهن خویش به نمایش بگذارد. در این راه مجموعه مستندهای روایت فتح یادگاری بی تكرار است كه وی به تدوین و تولید آن پرداخت.

ساخت مستند «روایت فتح» از عملیات خیبر آغاز شد و شهید مرتضی آوینی به عنوان هنرمندی تجربه گرا در این اثر ماندگار برای اثبات ارزش های نهفته در هنر انقلاب اسلامی به دنبال یافتن حقیقت بود و بر مبنای حقایق دست به تولید اثر می زد.

سرانجام «سید شهیدان اهل قلم» در 20 فروردین 1372 خورشیدی در منطقه فكه استان خوزستان، در حال تهیه مستند «ستاره های آسمان گمنامی» بر اثر اصابت تركش مین باقی مانده از جنگ تحمیلی به شهادت رسید. سالروز شهادت این هنرمند فرزانه، به عنوان «روز هنر انقلاب اسلامی» نامیده شده است.

در همین راستا پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا با «اصغر بختیاری» مدیر گروه مستند روایت فتح و یكی از عوامل سازنده این مجموعه گفت وگویی را انجام داده است كه در ادامه می خوانیم.

**نقش حقیقی انسان بودن در به تصویر كشیدن هنر انقلابی
هنر انقلاب اسلامی تعریفی دارد كه پرداختن به آن باید در اوج درك از هنر و انسانیت باشد. شهید آوینی از جمله هنرمندان متعهدی به شمار می رود كه هر چند همگان او را به عنوان فیلسوف، هنرمند، نویسنده، فیلمساز و نقاش می شناسند اما پیش از این، او یك انسان بود كه شخصیت و منش وی باید تفسیر شود.

او همواره می خواست گمنام بماند و در گمنامی به جامعه خدمت كند. اما پس از شهادت، خداوند چنان جایگاهی به او بخشید كه گویا مزد همه گمنامی وی بود.

سید شهیدان اهل قلم 70 قسمت از مستند روایت فتح را تولید و عرضه كرد درحالی كه هیچ شناختی از وی در جامعه وجود نداشت و همواره می خواست تا در گمنامی بماند اما اینچنین بلند آوازه و ماندگار شد. به لحاظ علمی و تخصصی نیز، این شهید راه حق باتسلط و دانش در این عرصه فعالیت می كرد. اما اگر ابعاد انسانی و عشق در آدمی پررنگ نباشد حتی تخصص هم هیچ كمكی به انسان نمی كند تا چنین بلند آوازه شده و محبوب قلب ها شود.

امروزه اگر از جنگ و نیت هنرمندان آن زمان سخنی به میان آید، شاید شعار گونه به نظر برسد. پس باید بسیار عمیق به آن پرداخت تا از حالت شعاری دور باشد تا ارزش ها و واقعیت هنر انقلاب اسلامی را برای نسل امروز بازگو كند.

اینك مجموعه ای در دست تولید است تا 24 ساعت آخر عمر شهید آوینی به نمایش در آید. باید نشان داده شود كه این شهید چگونه با مساله جنگ، هنرمندانه برخورد می كرد. سوال اینجاست: چرا شهید آوینی به فكه رفت؟ 20 فروردین در فكه چه خبر بود؟ مگر آنجا چه داشت و آوینی چه چیزی را می خواست در قالب تولید این فیلم بیان كند؟

در پاسخ به این سوال باید گفت كه در فكه استان خوزستان مكانی به نام «قتلگاه» وجود دارد كه هر سال ظهر عاشورا آنجا مراسمی برگزار می شود. این مراسم برای یادبود بیش از 100 تن از شهیدانی است كه در عملیات والفجر مقدماتی در سنگری در آن نقطه سنگر می گیرند اما با پیشروی نیروهای دشمن، این رزمندگان در این میدان مین به شهادت رسیدند. عكس هایی از این مكان به دست شهید آوینی رسید و او علاقه مند شد تا آنجا را از نزدیك ببیند و داستان این واقعه را در قالب فیلم مستند تولید كند. به اعتقاد شهید آوینی، این مستند به جهت دارا بودن داستان عاشورایی برای پخش در ماه محرم مناسبت داشت و در بازدید از همین منطقه، با انفجار مین به شهادت رسید.

این هنرمند آمادگی كامل برای شهادت داشت و از حال و احوال آسمانی برخوردار بود. آثاری كه از آوینی دیده می شد با همه وجود ساخته شده بود به گونه ای كه قابل بیان نیست و شاید باور كردن آن برای نسل امروز سخت باشد، اما باید گفت كه این تعهدی بود كه انقلاب اسلامی پس از پیروزی در میان جمعی از هنرمندان به وجود آورد.

ذات جنگ اتفاق خوبی نیست اما دفاع مقدس به واسطه حضور رزمندگانی از جان گذشته كه با نیت پاك برای دفاع از كشور به جنگ رفته بودند، حماسه هایی زیبا به تصویر كشید. مرتضی آوینی در 70 قسمت از مستند روایت فتح به دنبال عرفان جنگ بود. او هرگز صحنه های دلخراش و ناخوشایند جنگ را به نمایش نمی گذاشت بلكه اصول و وقایع را متعهدانه و به مثابه شعر، به اطلاع مردم می رساند و این رسالت هنر انقلابی است كه در این انسان وارسته همواره دیده می شد.

«رضا سلطان زاده» آهنگساز و سازنده موسیقی مجموعه پایانی روایت فتح نیز در این گفت وگو به نكته هایی پیرامون هنر انقلاب اسلامی اشاره كرد كه در متن زیر آمده است.

**شناخت موسیقی در دوران جنگ، روایتگر جایگاه هنر انقلابی
موسیقی در دوران جنگ و پس از آن، جایگاه خاصی به خود اختصاص داده بود، برای ساخت و تولید و ارایه این هنر باید الزام هایی در نظر گرفته می شد كه شناخت این وادی به خوبی در شهید آوینی وجود داشت. گفت وگو با شهید آوینی برای ساختن موسیقی مجموعه پایانی روایت فتح در 1371 اتفاق بسیار عجیبی به شمار می رفت، اتفاقی كه باعث شد تا بتوان از كارهای معمول با دستمزدهای بالاتر صرف نظر كرد و چنان دل به دریای همكاری با این هنرمند متعهد زد كه تا به امروز این اثر همچنان پابرجاست.

باید گفت احترام گذاشتن به شخصیت شهید آوینی هرگز از روی اجبار نبود بلكه از دل بر می خاست. شهید آوینی كارگردان دل ها بود. در این هنرمند برجسته می توان همه جنبه های هنر انقلاب اسلامی را بی كم و كاست مشاهده كرد. او موسیقی را هم به خوبی می شناخت و بسیار كارشناسانه و عمیق اظهار نظر می كرد و اینچنین بود كه مجموعه روایت فتح، مجموعه ای دلنشین از كار در آمد. او با دانشی كه از انتخاب موسیقی داشت، می دانست كه در كجا باید از چه موسیقی استفاده كند.

«شهری در آسمان» مجموعه ای مستند به شمار می رفت كه در ارتباط با خرمشهر تولید می شد و این آغاز همكاری با شهید مرتضی آوینی بود. حتی در چند ماه همكاری، این امكان وجود داشت تا تجربه های بسیاری را از شهید آوینی آموخت. او هنر انقلاب اسلامی را به معنای واقعی معنا كرد و به آن رنگ حقیقت زد.

باید گفت كه هر كلام آوینی مانند یك كتاب است. در راه تولید آثار هنری، چنانچه مشكلی پیش آید، مرور حرف ها و نصیحت های این شهید بلند مرتبه می تواند به انتخاب راه درست بیانجامد و این ویژگی شهید آوینی بود.

در ادامه به انعكاس دیدگاه های «احمد عباسی» مدیر تولید مجموعه روایت فتح در ارتباط با شخصیت شهید آوینی و مقوله هنر انقلاب اسلامی می پردازیم.

**معجزه انقلاب
موسسه فرهنگی روایت فتح از 1370 خورشیدی با تعدادی اندك از هنرمندان و با تجهیزات بسیار محدود اما با مدیریت قدرتمند شهید آوینی شروع به كار كرد و سرانجام در 1371 این موسسه كه وابسته به گروه جهاد متعلق به جهاد سازندگی محسوب می شد، درباره واقعیت های جنگ دست به تولید مستند هایی زد كه به تدریج این مجموعه و فعالیت های آن گسترده شد.

همان طور كه انقلاب اسلامی برای مردم ایران یك معجزه به شمار می رفت، شهید مرتضی آوینی هم معجزه انقلاب محسوب می شد. به شهادت رسیدن او یعنی این كه او مزد خود را از تلاش جهادی در دنیا گرفت، چون اگر كاری انجام می داد برای رضای خدا و اگر در دل ها جای گرفت به دلیل درد آشنا بودن وی بود.

آوینی كه با مشكلات زندگی آشنایی داشت و برای كمك به مردم بی دریغ وارد عمل می شد. مجموعه این ویژگی ها سبب شد تا آوینی اینچنین در دل ها رسوخ كند و بزرگ و نامدار شود. همه انگیزه ها در تولید مجموعه های مستند از وجود پاك شهید آوینی سرچشمه می گرفت و در این میان انگیزه های مادی جایی نداشت، بدون هیچ قرارداد رسمی و بدون در نظر گرفتن ساعت كاری و تنها با انگیزه قلبی و عشق زیاد، كار تولید می شد.

شهید آوینی الگوی تمام عوامل تولید مستند روایت فتح بود و چون اخلاص وجود داشت، بنابراین همه چیز درست پیش می رفت. حتی وقتی كه جنگ تمام شده بود او با روحیه انقلابی و جهادگرانه ای كه داشت، تصمیم گرفت كه حقایق جنگ بازگو كند.

شهید آوینی با ایجاد فضایی دلنشین، سبب می شد تا تمام عوامل با ذوقی وصف ناپذیر دور هم جمع شوند و در بدترین شرایط سعی بر این بود تا ارزش های انقلابی را برای مردم به تصویر بكشد. هنر انقلاب اسلامی می تواند مردم را به درك درستی از واقعیت های پیدا و پنهان جامعه سوق دهد. جریانی كه در روایت فتح به خوبی موفق شد تا این مسوولیت انقلاب اسلامی را به سرمنزل مقصود برساند.

*گروه اطلاع رسانی
پژوهشم**9428** 2059**9131
ایرنا پژوهش، كانالی برای انعكاس تازه ترین تحلیل ها، گزارش ها و مطالب پژوهشی ایران وجهان، با ما https://t.me/Irnaresearch همراه شوید.