درختانی كه ایستاده می میرند

درختها هم مانند انسان ها حس دارند، گرما و سرما را می فهمند و درك می كنند و آفتی كه برگ و ریشه آنها را می زند، به خوبی می شناسند.
گاهی هم درد را به روی خود نمی آورند و گاه در سكوت بی فصلی می خوابند و در نهایت ایستاده می میرند و بعد كسی نمی داند نوازش درخت تا چه میزان می توانست برای جنگل آرام بخش باشد.
این روزها، آفت جوانه خوار بلوط جنگل های زاگرس ایران را تهدید می كند، همان جنگل هایی كه باعث هدایت بارش های سالیانه به سفره های زیرزمینی كوهستان های زاگرس می شود.
براساس اعلام كارشناسان، یكی از عوامل اصلی تخریب جنگل های بلوط در زاگرس ایران آفت جوانه خوار بلوط (Tortrix viridana) است كه باعث تخریب بخشی از جنگل ها می شود.
محققان علوم گیاه پزشكی بر این اعتقادند؛ آفات و بیماری ها، گلازنی، قطع بی رویه درختان بلوط برای تامین سوخت، چرای بیش از ظرفیت دام و شرایط اكولوژیكی جنگل های زاگرس، از جمله مهمترین عوامل تخریب است كه باعث شده تا بخشی از بلوط ها در شاخه زادی دچار مشكل شوند.
گیاه پزشكان عقیده دارند؛ آفات و بیماری های گیاهی موجب كاهش رویش، زادآوری و تجدید حیات درختان جنگلی شده و در نتیجه باعث پایین آمدن تولید چوب جنگلی می شود.
یكی از این آفت ها كه گاه طغیان می كند و جنگل را به مرگ نزدیك می كند 'جوانه خوار بلوط ' است كه خاستگاه زیستی آن زاگرس است.
این آفت دارای یك نسل و 5 سن لاروی است و خسارت آن نیز زمان با خروج لاروها از اواخر اسفندماه شروع می شود و لاروهای سن آخر نیز در اواسط اردیبهشت ماه با لوله كردن انتهای بـرگ ها، در همان محل وارد مرحله شـفیرگی می شوند.
لاروهای سن آخر (سن پنجم) به رنگ خاكستری كمرنگ متمایل به سبز می باشند. در مواقع طغیانی لاروهای سنین مختلف برای انتقال از شاخه ای به شاخه دیگر و یا از درختی به درخت دیگر با تنیدن تارهای ابریشمی، خود را از درخت آویزان كرده و در نتیجه به محلی كه برگ برای تغذیه وجود داشته باشد، انتقال می یابد.
این حشره تمام مدت تابستان، پاییز و زمستان را به صورت تخم سپری می كند و این لاروها با تغذیه و سوراخ كردن جوانه ها وارد آنها شده و از داخل جوانه ها تغذیه می كنند.
لاروهای درشت می توانند از جوانه های بلوط خارج شده و شروع به تغذیه از جوانه های دیگر همان پایه درختی بلوط كنند. لاروها پس از تغذیه از داخل جوانه ها، وارد سن دوم لاروی می شود و لاروهای سن سوم و چهارم از كل برگ ها و جوانه های درختان بلوط تغذیه می كنند و بعد از تبدیل به لارو سن پنجم و تغذیه،
برگها را لوله كرده و در همان محل تغذیه، وارد مر حله شفیرگی می شوند.
حشره كامل شب پره ای است كه عرض آن با بال های باز بین 18 تا 23 میلیمتر است و بال های جلویی سبز روشن و در حاشیه خارجی نوار زرد رنگی دارد و بال های عقبی خاكستری مایل به تیره می باشد و مهمترین مرحله خسارت زایی زندگی این آفت لاروهای سنین مختلف بخصوص سن آخر یا سن دوره چهارم و پنجم می باشند.
رئیس بخش حفاظت و حمایت اداره كل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری درباره وجود منشاء این آفت می گوید: آفت جوانه خوار بلوط در جنگل های زاگرس وجود داشته و جنگل همیشه مامن و پناهگاه طبیعی برای حشرات بوده است.
آرزو بنی هاشمی در گفت وگو با ایرنا افزود: به هم خوردن اكوسیستم، دستكاری طبیعت، تغییر اقلیم، كمبود بارش ها و سرمای زمستان و یخبندان و از بین رفتن دشمنان طبیعی آفت، باعث طغیان آفت جوانه خوار بلوط در استان و حتی بیشتر جنگل های زاگرس شده است.
وی تصریح كرد: میزان خسارت این آفت به گونه ای است كه باعث بی برگی درختان بلوط می شود و لاروهای این آفت از همان ابتدا و همزمان با رویش جوانه درخت شروع به تغذیه كرده و در مراحل بعدی از برگ های رشد یافته تغذیه می كنند.
بنی هاشمی اظهار كرد: پس از تغدیه برگ ها توسط لارو، درختان بلوط به دنبال برگ آوری جدید هستند كه این باعث كاهش توان درخت در زادآوری می شود و این فرآیند طی سالیان متوالی در نهایت باعث خشك شدن درخت خواهد شد.
رئیس بخش حفاظت و حمایت اداره كل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری گفت: دشمن طبیعی آفت جوانه خوار بلوط كه حذف و باعث طغیان آن در عرصه ها شده و هنوز به صورت دقیق در استان مشخص نشده است و در این زمینه همكاری تحقیقاتی با دانشگاه اراك در حال انجام است.
بنی هاشمی اظهار كرد: در این تحقیقات دشمنان و طعمه خواران طبیعی آفت بررسی شده و در صورت كاهش و یا حذف آن سعی به بازگرداندن جمعیت آن به طبیعت می شود تا به طور طبیعی آفت كنترل شود.
وی گفت: جنگل های بلوط زاگرس یك اقلیم خاص دارد كه بیشتر استانهای این محدوده، درگیر طغیان این آفت در جنگل های بلوط شده اند.
بنی هاشمی با بیان اینكه كاهش یا كنترل طغیان آفت جوانه خوار بلوط نیازمند یك عزم ملی است، گفت: با توجه به اینكه همه جنگل های زاگرس در یك محدوده جغرافیایی است با یك عزم ملی می توان عرصه های جنگلی را از این آفت پاك كرد.
وی اظهار كرد: زمان طغیان این آفت از انتهای اسفندماه تا اردیبهشت ماه است و در سه ماه رویش درخت این آفت خسارت نهایی را می زند.
به گفته وی، یكی از مزیتها در بحث كنترل آفت، تك نسلی بودن آن است كه می توان با كنترل در ماه های نخست سال، از خسارت جدی آن جلوگیری كرد.
بنی هاشمی گفت: استرس های وارده به درخت به مرور زمان بوجود می آید و درخت تا مرحله آخر سعی می كند خود را حفظ كند.
این كارشناس منابع طبیعی استان در پاسخ به این سوال ایرنا كه آیا ریزگردها در طغیان بیشتر این آفت سهیم هستند، گفت: به هر حال با بسته شدن روزنه برگ های درخت ممكن است درخت های بلوط دچار اختلال شده و ضعیف شوند.
وی در خصوص اقدامات بیولوژیكی برای مبارزه با این آفت نیز گفت: اكنون سمومی كه استفاده می شود سموم بیولوژیك است كه یكی از این سموم به صورت اختصاصی بر روی برگ خوارها اثر می گذارد.
مدیركل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری نیز از ابتلای بخشی از جنگل های بلوط استان به آفت جوانه خوار خبر داد و گفت: این آفت بیش از 15 هزار هكتار از جنگل ها را تهدید می كند.
علی محمدی مقدم در گفت وگو با ایرنا افزود: هم اكنون این آفت در جنگل های بلوط شهرستانهای لردگان، كیار و اردل طغیان كرده است، از این رو مبارزه با این آفت از مهمترین برنامه های اداره كل منابع طبیعی و آبخیرداری است.
به گفته وی، به دلیل تغییر اقلیم و افزایش دما در زمستان و كاهش بارندگی ها و طول دوره یخبندان، این آفت در جنگل های بلوط استان طغیان كرده است.
محمدی مقدم افزود: این آفت برای جنگل های بلوط یك تهدید جدی است، به همین دلیل از سال 89 تاكنون برای جلوگیری از گسترش این آفت، مبارزه بیولوژیك در جنگل های استان اجرایی شده است.
وی گفت: با توجه به سخت گذر بودن این مناطق، سمپاشی جنگل های لردگان به صورت هوایی انجام می شود.
فرماندار لردگان نیز از آغاز طرح مبارزه با آفت جوانه خوار بلوط در این شهرستان خبر داد و گفت: 52 درصد از جنگل های چهارمحال و بختیاری در این شهرستان قرار دارد كه به دلیل تغییرات اقلیمی و خشكسالی های اخیر، دچار آفت جوانه خوار شده و آسیب جدی به درختان بلوط وارد كرده است.
برهان حسین پور آقائی افزود: مبارزه جدی با این آفت نیاز به اختصاص اعتبارات ملی و استانی دارد.
به گزارش ایرنا، استان چهارمحال وبختیاری با یك میلیون و 653 هزار هكتار مساحت دارای 307 هزار هكتار جنگل بلوط است.
2097/6021