به گزارش ایرنا، كشورهای منطقه بالكان غربی كه برخی به عضویت پیمان آتلانتیك شمالی در آمده اند، مانند كروواسی، اسلوونی، آلبانی و مونته نگرو و برخی مانند مقدونیه كه برای پیوستن به این پیمان نظامی تلاش می كنند، همه آنها در جهت منافع خود، خواهان روابط نزدیك با غرب و روسیه هستند.
كشورهای بالكان غربی كه بیشتر برای منافع اقتصادی و استاندارد بالای زندگی تمایل دارند به عضویت در اتحادیه اروپا در آیند، سعی دارند كه بیشتر خود را به غرب نزدیك كنند.
روسیه نیز در این عرصه سعی دارد با استفاده از اهرم گاز، اروپا و كشورهای بالكان غربی را به طرف خود بكشاند. با وجود تلاش روسیه برای نفوذ در كشورهای بالكان، اما شاهد آن هستیم كه مونته نگرو در سال گذشته به عضویت ناتو در آمد و چنین راهی را مقدونیه در حال طی كردن است.
در هر حال، كشورهای منطقه بالكان غربی به گاز روسیه نیاز دارند و در شرایطی كه یك سوم گاز اروپا توسط شركت روسی گاز پروم تأمین می شود، نمی توانند تنها به اتحادیه اروپا و آمریكا نگاه داشته باشند.
صربستان كه به لحاظ مساحت و جمعیت، بزرگترین كشور میان جمهوری های برآمده از یوگسلاوی سابق است، با داشتن سیاست بیطرفانه نظامی، با روسیه، آمریكا و اتحادیه اروپا روابط خوبی دارد اما به دلایل مذهبی و راوبط سنتی، بیشتر ترجیح می دهد وسایل و تجهیزات نظامی خود را از روسیه تأمین كند.
در همین حال، صربستان با حمایت نكردن از سیاست تحریم غرب علیه مسكو و همچنین اخراج نكردن دیپلمات های روسیه در ارتباط با مسمومیت جاسوس سابق روسیه در انگلیس، وفاداری خود را به مسكو ثابت كرد.
از طرف دیگر، باید به این نكته نیز اشاره كرد كه فدراسیون روسیه از حاكمیت و تمامیت ارضی صربستان بویژه در مسأله كوزوو در تمامی نهادهای بین المللی و شورای امنیت سازمان ملل متحد قاطعانه حمایت می كند.
خاطر نشان می شود؛ آلبانیایی تباران كوزوو در سال 2008 به طور یكجانبه از صربستان اعلام استقلال كردند و صربستان با ادعای اینكه كوزوو استان جنوبی آن محسوب می شود، استقلال آن را قبول ندارد.
منافع رقابتی روسیه و غرب در بازار گاز بالكان موجب افزایش اهمیت راهبردی این منطقه از اروپا شده است و در این پیوند، غرب به خاطر محدودیت خط لوله گاز در بالكان برای انتقال گاز روسیه از این مضیقه استفاده كرده و به همین خاطر است كه از دیگر پروژه ها برای انتقال گاز از منطقه بالكان به اروپا حمایت می كند.
در زمان حاضر مجارستان با در اختیار داشتن مخازن گاز، تأمین كننده گاز روسیه برای كشورهای بالكان است اما پیرو مذاكراتی كه بین مسكو و آنكارا انجام شده، صربستان بخاطر روابط نزدیك با روسیه در پروژه خط لوله گاز «جریان تركیه» كه از منطقه بالكان می گذرد، شركت دارد و این خط لوله از طریق بلغارستان وارد صربستان می شود. با تكمیل این پروژه، صربستان جانشین مجارستان در تأمین گاز روسیه برای كشورهای منطقه خواهد شد.
از طرف دیگر، اتحادیه اروپا و آمریكا از خط لوله «ترانس آدریاتیك گاز» كه گاز جمهوری آذربایجان را از طریق تركیه به یونان و آلبانی و سپس به مونته نگرو، بوسنی و هرزگوین و كرواسی می رساند، حمایت می كند.
با این اوصاف، می توان گفت كه منطقه بالكان، افزون بر اینكه یك منطقه راهبردی سیاسی است، یك گذرگاه بااهمیت برای غرب و روسیه به لحاظ اقتصادی نیز به شمار می رود.
هفت كشور بالكان (آلبانی، بوسنی و هرزگوین، بلغارستان، كرواسی، كوزوو، مقدونیه و مونته نگرو) توافق نامه ای را تحت عنوان توسعه مشترك خط لوله گاز در ماه می 2017 امضا كردند كه وابستگی به گاز روسیه را كاهش دهند.
از سوی دیگر، روسیه نیز در اكتبر سال 2016 توافق نامه ای با تركیه برای ساخت خط لوله گاز «جریان تركیه» امضا كرده است كه گاز روسیه را از زیر دریای سیاه به طرف اروپا انتقال می دهد.
نفوذ سیاسی روسیه بر بالكان غربی عمدتاً بر سه ستون استوار است؛ مهمترین ستون،موقعیت بارز این كشور به عنوان عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل با داشتن حق وتو است، مسكو با چنین امتیازی می تواند از حقوق كشورهای بالكان در شورای امنیت دفاع كند و هرگونه قطعنامه علیه این كشورها كه در تضاد با منافع سیاسی و اقتصادی روسیه باشد را وتو كند.
دومین ستون روسیه را می توان وابستگی تاریخی، فرهنگی و سیاسی این كشور با ملت و كشورهای جنوب شرقی اروپا دانست كه دارای مذهب ارتدكس هستند.
سومین ستون مهم روسیه در این منطقه از اروپا را اهمیت رشد اقتصادی برای كشورهای بالكان غربی تشكیل می دهد و مسكو بر این تصمیم است كه حتی با كشورهای بالكان غربی كه عضو ناتو و یا اتحادیه اروپا هستند و یا اهتمام به عضویت در این سازمان نظامی دارند، روابط خوبی داشته باشد.
از دیگر سو، روسیه افزون بر اینكه پیشرو تأمین كننده انرژی برای كشورهای بالكان غربی است، برای دولت های این منطقه نیز به عنوان سرمایه گذار و شریك تجاری محسوب می شود. با این حال روسیه بخاطر گسترش نفوذ آمریكا، همواره خود را در معرض تهدید در منطقه جنوب شرقی اروپا می بیند.
آمریكا پس از دوره جنگ سرد و در طول دوران درگیری های فروپاشی یوگسلاوی سابق،حضور سیاسی خود را در منطقه بالكان غربی از طریق روابط سیاسی و امنیتی دوجانبه و عضویت در ناتو گسترش داده و تقریباً حضور ژئواستراتژیك خود را در منطقه مستحكم كرده است.
كارشناسان راهبردی روسیه، تقویت قدرت و گسترش ناتو در جنوب شرقی اروپا را بخشی از طرح بزرگ واشنگتن برای محاصره مسكو تصور می كنند.
در مقابل، روسیه نیز تلاش می كند نفوذ خود را در جامعه بین المللی افزایش داده و در همین راستا با توجه به سه فاكتور و برگ برنده روسیه در بالكان كه پیش تراشاره شده، تاكنون در تحقق منافع خود موفق بوده است.
بخشی از جمعیت منطقه بالكان غربی و برخی نخبگان سیاسی و فرهنگی این منطقه، روسیه را به دلایل ایدئولوژیكی جایگزین بهتر از ائتلاف اروپا-آتلانتیك برای خود می دانند.
صربستان بدون كمك روسیه در شورای امنیت سازمان ملل نمی تواند ادعا كند كه كوزوو در چارچوب حقوق بین الملل، بخشی از قلمرو خود است؛ از طرف دیگر صرب های بوسنی و هرزگوین نیز اگر بدون كمك روسیه بمانند، قادر نخواهند بود هویت قومی خود را در آن كشور حفظ كنند.
بنابر این، روسیه از این فرصت استفاده كرده و به كمك های سیاسی خود به صربستان و صرب ها ادامه می دهد تا بتواند نفوذ و تأثیر قابل توجه خود را بر منطقه بالكان غربی حفظ كند.
شبه جزیره 728 هزار كیلومتر مربعی بالكان در جنوب شرق اروپا از شرق به دریای سیاه و دریای اژه، از غرب به دریای یونان و دریای آدریاتیك، از جنوب به دریای مدیترانه و شمال به كوه‌های آلپ دینار و آلپ ترانسیلوانی و جلگه مجارستان مرزبندی می‌شود.
یونان، آلبانی، بلغارستان، مجارستان، بوسنی هرزگوین، كرواسی، اسلوونی، مقدونیه، صربستان، مونته‌نگرو، رومانی و بخش اروپایی تركیه در این منطقه قرار دارند.
از نگاه بسیاری از كارشناسان و تحلیلگران، بالكان یك منطقه جدید برای جنگ سرد بین غرب و روسیه محسوب می شود.
دغدغه بسیار مهم روسیه، گسترش حضور ناتو در منطقه بالكان غربی و عضویت برخی كشورهای بالكان غربی در این پیمان نظامی است و چنین مسأله ای باعث شده كه مسكو روابط خود در حوزه های مختلف با كشورهای این منطقه را روز به روز توسعه دهد و در همین ارتباط، اهدای شش فروند میگ 29 روسیه به صربستان را می توان ازجمله بسته های انگیزشی نام برد.
از طرف دیگر، به رغم شركت مونته نگرو در تحریم های غرب علیه روسیه، اما می بینیم كه ولادیمیر پوتین پیروزی 'میلو جوكانویچ' رهبر حزب دموكراتیك سوسیالیست در انتخابات اخیر ریاست جمهوری در مونته نگرو را تبریك گفت.
این امر نشان می دهد كه بالكان غربی برای مسكو از اهمیت بسیاری برخوردار است.
چهار كشور اسلوونی، كرواسی، آلبانی و مونته نگرو كه از كشورهای منطقه بالكان غربی به شمار می روند به ترتیب در سالهای 2004، 2009 (آلبانی و كرواسی) و 2017به ناتو ملحق شدند.
در منطقه بالكان غربی همچنین مقدونیه تلاش دارد وارد این پیمان شود اما صربستان كه دارای سیاست بیطرفانه نظامی است، حاضر به ورود در هیچ سازمان نظامی نشده است.
از سوی دیگر، تلاش بوسنی و هرزگوین برای ورود به ناتو بخاطر صرب های بوسنی كه روابط نزدیك با روسیه دارند، تا كنون ناكام مانده است.
بالكان غربی یكی از سه منطقۀ فرعی یا یكی از سه حوزه جغرافیایی منطقه بالكان است كه در مقایسه با دو حوزه دیگر از جهات بسیاری، منحصر به فرد است. این منطقه مركب از كشورهای صربستان، مونته‌نگرو، كرواسی، مقدونیه، بوسنی و هرزگوین، آلبانی و اسلوونی با اقلیم كوزوو است كه مساحتی بالغ بر 264 كیلومتر مربع و جمعیتی حدود 27 میلیون نفر دارد.
مساحت سواحل دریای آدریاتیك یعنی كشورهای آلبانی، كرواسی و مونته‌نگرو در غرب تا كوه‌های بالكان در شرق را شامل می‌شود.
مرز بالكان غربی با اتحادیه اروپا نیز در جنوب به یونان، در شمال به اسلوونی و مجارستان و در شرق به رومانی و بلغارستان محدود می‌شود.
از بالكان غربی به نام یوگسلاوی سابق نیز یاد می‌شود؛ به عبارتی، وجه مشخصه یوگسلاوی سابق تركیبی از ملیت‌ها، ادیان، اقوام، فرهنگ‌ها و زبان‌های مختلف است كه به موزائیك اقوام و ملل مشهور است.
گزارش از: ابراهیم سبزواری
اروپام**436**1504
بلگراد- ایرنا- بالكان، گذرگاهی بزرگ برای انتقال گاز از روسیه به اروپاست؛ جایی كه غرب و روسیه دارای منافع ژئوپلیتیك فراوانی بوده و برای كنترل بر این گذرگاه مهم همواره با یكدیگر در رقابت اند.
