آزمون های سمپاد و هجوم كنكور به پایین ترین سطوح نظام آموزشی

برگزاری آزمون های ویژه برای ورود به برخی مدارس خاص در مقاطع تحصیلی قبل از دانشگاه مبین آن است كه غول كنكور هر روز فربه تر از قبل در عرصه تعلیم و تربیت خودنمایی می كند.
بدون شك یكی از موانع حذف آزمون را می توان گردش مالی قابل توجهی دانست كه این صنعت به همراه دارد و منافع عظیم این تجارت باعث شد تا سوداگران این حوزه هرگونه هزینه ای را برای بقاء آن متحمل شوند.
آنچه كه در سه دهه اخیر نهاد آموزش و پرورش را با چالش جدی مواجه كرده، شكل گیری پدیده كنكورسازی (كنكوریزاسیون) نه تنها در دوره ورود به دانشگاه بلكه در دوره های آموزشی ماقبل دانشگاه است .
این رویكرد در قالب آزمون های ورود به مدارس خاص طرح سمپاد مانند تیزهوشان اجرا می شود و از دوره ابتدایی دانش آموز را در چالش رقابتی آزار دهنده ای قرار داده و لذت آموختن را با مصائب گذر از هفت خوان آزمون ها همراه می كند.
بدون شك باید روشی برای ارزیابی افراد در ورود به رشته های دانشگاهی وجود داشته باشد اما در دوره های ماقبل دانشگاه كه تفاوت رشته ها به چهار گروه آزمایشی محدود می شود، درگیر كردن دانش آموزان در رقابت های كنكورگونه به منظور ورود به مدارس خاص، جز افزایش استرس و فشارهای ناشی از شركت در كلاس ها و آزمون های گوناگون، چیزی به همراه ندارد و در عمل آنچه كه در این میان مورد توجه قرار نمی گیرد، كودكی كردن دانش آموزان و آموختن همراه با لذت است.
اواخر سال 96 با تصمیمی كه از سوی وزارت آموزش و پرورش گرفته شد، آزمون مدارس تیزهوشان، نمونه دولتی و مدارس خاص برای دوره اول متوسطه حذف شد و این آزمون تنها برای ورود به مدارس سمپاد دوره دوم متوسطه برقرار ماند.
براساس مصوبه شورای‌ عالی آموزش و پرورش، پس از فارغ‌ التحصیل شدن دانش‌ آموزان مشغول به تحصیل در دوره متوسطه اول مدارس تیزهوشان (سمپاد) و نمونه دولتی تا سه سال آینده، این مدارس حذف می شود.
این تصمیم موافقان و مخالفان زیادی دارد كه برخی معتقدند، حذف آزمون مدارس سمپاد و نمونه دولتی دوره اول به ضرر دانش‌آموزان مستعد در شهرهای محروم و قشرهای ضعیف جامعه است.
موافقان حذف این آزمون برای دوره اول متوسطه معتقدند این اتفاق زمینه كاهش استرس روانی و روحی فرزندان و خانواده ها و كم شدن دغدغه های مالی و اقتصادی آنها را به دنبال دارد و مصداق عدالت آموزشی است.
یزد با سابقه 24 سال پیاپی كسب رتبه نخست پذیرش در آزمون ورود به دانشگاه ها، از طراحان اولیه ایده حذف آزمون مدارس سمپاد و نمونه دولتی در پایه هفتم بود.
به همین منظور میزگردی با حضور مسئولان آموزش و پرورش استان در خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) یزد برای بررسی پیامدهای حذف یا تداوم آزمون ورودی مدارس خاص دوره اول متوسطه برگزار شد كه دیدگاه های شركت كنندگان در ادامه می آید.

** نظام فعلی آموزشی تربیت درست را فراهم نكرد
مدیركل آموزش و پرورش استان یزد با اشاره به حذف آزمون دوره متوسطه اول مدارس سمپاد و نمونه دولتی می گوید: حذف این آزمون ها مصوبه 950 شورای عالی آموزش و پرورش و یكی از پر چالش ترین مصوبات است.
عباسعلی دانافر، افزود: این مصوبه در ابعاد گوناگون مورد توجه قرار گرفته و هنوز روی میزكار است و به علت وجود مخالفان و موافقان هنوز نهایی نشده است.
وی با بیان اینكه مصوبه یادشده توجیه علمی و كارشناسی دارد و با سند تحول بنیادین آموزش و پرورش همخوانی دارد، اظهار كرد: در سند تحول اعتقاد بر این است كه نظام آموزشی ما از یك نهاد آموزشی به نهاد اجتماعی تبدیل و زمینه تربیت دانش آموزان فراهم شود.
دانافر اضافه كرد: اما منظور تربیت تك بعدی نیست بلكه عوامل شش گانه اصول تربیتی شامل تربیت اعتقادی، عبادی و اخلاقی ، اقتصادی و حرفه ای، علمی و فناوری، اجتماعی و سیاسی، زیستی و بدنی، زیباشناختی و هنری مدنظر است كه باید تعلیم و تربیت دانش آموزان برپایه آنها باشد.
به گفته مدیركل آموزش و پرورش یزد اعتقاد طراحان اولیه ایده حذف آزمون های سمپاد و نمونه دولتی پایه هفتم این است كه نظام آموزش فعلی زمینه را برای تربیت دانش آموزان فراهم نكرد بلكه فقط تربیت تك بعدی را دنبال می كند.
وی بهترین سن تربیت را دوران كودكی و حداكثر تا سوم دبستان بیان كرد و گفت: شرایطی كه آزمونها و شبه كنكورها در نظام آموزشی برای دانش آموزان ایجاد كرد، زمینه را برای تربیت درست آنها فراهم نكرد.
دانافر ادامه داد: برای رفع این مشكل در مرحله نخست باید برنامه ای برای تربیت مراحل شش گانه دانش آموزان تهیه كرد و در مرحله دوم عواملی كه مانع آن از جمله شبه كنكورهاست از سر راه برداشته شود.
مدیركل آموزش و پرورش استان اظهار كرد: مصوبه شورای عالی آموزش و پرورش 2 پیامد جدی به دنبال داشت كه یكی حذف شبه كنكوری ها بود و اعتقاد بر این است كه سایه شوم كنكور و شبه كنكوری ها اجازه نمی دهد سند تحول پیاده شود و دوم اینكه از رشد تك بعدی دانش آموزان جلوگیری می شود.
این مسئول در عین حال تأكید كرد: اگر این وضعیت نظام آموزشی ادامه پیدا كند، دانش آموزان فقط در بعد دانشی تربیت می شوند و این برای جامعه آسیب زاست.

** از 17 دانش آموز یك نفر وارد مدارس سمپاد و نمونه دولتی می شود
دانافر در ادامه با بیان اینكه از هر 17 دانش آموز تنها یك نفر می تواند وارد مدارس سمپاد شود، افزود: یعنی از 250 هزار شركت كننده در این مدارس فقط 15 هزار نفر پذیرفته می شوند.
وی ادامه داد: 235 هزار نفر از شركت كنندگان در آزمون مدارس سمپاد نخستین شكست زندگی خود را در این دوران تجربه می كنند و سرمایه ای كه در این مدت هزینه كردند از دست رفته می بینند.
مدیركل آموزش و پرورش استان ادامه داد: همچنین در مدارس نمونه دولتی از 350 هزار شركت كننده،50 هزار نفر(یك هفتم) به این مدارس راه می یابند و به سایر دانش آموزان از لحاظ روحی و روانی لطمه وارد می شود.
وی با بیان اینكه عده ای در این ارتباط بحث می كنند، چرا این آزمون در دوره اول حذف، اما در دوره دوم همچنان برگزار شود، تصریح كرد: پاسخ موضوع كاملا روشن است، زیرا استدلال بسیاری افراد در شورای عالی آموزش و پرورش این است كه شخصیت دانش آموزان در پایه نهم و دهم شكل گرفته و هیجان ها و فشارهایی كه از پیش دبستانی آغاز می شد، دیگر وجود ندارد.
دانافر با بیان اینكه دانش آموز دوره ابتدایی نمی تواند این فشارها را تحمل كند، خاطرنشان كرد: اگر آزمون دوره اول متوسطه حذف شد،برای این است كه دانش آموزان در دوره ابتدایی، كودكی كنند و از آموزش لذت ببرند.
مدیركل آموزش و پرورش یزد براین باور است كه آزمون سراسری حساسیت خاص خودش را دارد ولی آسیبی كه به دانش آموزان در پایه ششم و هفتم به خاطر برگزاری آزمون وارد می شود بسیار شدیدتر از آزمون سراسری است.

** ایده حذف آزمون دوره متوسطه اول را یزد ارائه كرد
معاون آموزش ابتدایی اداره كل آموزش و پرورش یزد هم در ادامه میزگرد یادشده اظهار كرد: كسب 24 سال متوالی رتبه نخست آزمون سراسری، این آموزش و پرورش استان را به این سمت كشاند كه دانش آموزان، استرس بیش از حد تحمل كنند و باید برای رفع این موضوع تدابیری اندیشده شود.
محمدحسن رادمنش افزود: بدین ترتیب در شورای آموزش و پرورش استان كه در شهریورماه سال 96، موضوع حذف آزمون های سمپاد و نمونه دولتی دوره متوسطه اول مصوب و به عنوان پیشنهاد به وزارت آموزش و پرورش ارائه شد.
وی ادامه داد: وزیر آموزش و پرورش 20 شهریور در راستای پیشنهاد یاد شده كمیته ای را موظف كرد، در راستای حذف آزمون ها ارائه نظر كنند.

** عدالت آموزشی با جداسازی دانش آموزان محقق نمی شود
معاون آموزش و پرورش یزد یادآور شد: در نهاد آموزش و پرورش به عنوان یك نهاد اجتماعی، با این گزینش ها و جدا كردن بچه ها، عدالت آموزشی برهم می خورد.
رادمنش تصریح كرد: تعدادی را نخبه می كنیم و برای آنها كف می زنیم و بخش عمده ای از بچه های پایه های چهارم، پنجم و ششم را درگیر آمادگی برای ورود به مدارس خاص می كنیم كه تعدادی زیادی از آنان به دلیل موفق نشدن در ورود به این گونه مدارس دچار سرخوردگی می شوند.
وی با بیان اینكه خانواده ها در این زمینه هزینه های زیادی را می پردازند، افزود: تنها در یكی از كتابفروشی های یزد افزون بر 2 میلیارد تومان از یكی انتشارات كتابهای غیردرسی و آموزشی به فروش رسیده كه این موضوع مبین آن است كه خانواده ها برای قبولی فرزندان خود در مدارس سمپاد یا نمونه دولتی هزینه زیادی می كنند.
معاون آموزش و پرورش یزد اضافه كرد: همچنین والدین برای راهیابی فرزندان خود به این مدارس، آنها را در كلاس های مختلف ثبت نام می كنند و بدین ترتیب ، دوران كودكی را از بچه ها گرفته به همین دلیل لازم بود این مشكل به گونه ای رفع شود.
رادمنش با بیان اینكه با اعلام حذف آزمون های دوره متوسطه اول به عنوان یك مسوول در آموزش و پرورش، جو آرامی را در بین خانواده ها و دانش آموزان احساس می كنم، خاطرنشان كرد: البته شاید خانواده هایی كه تاكنون در این زمینه سرمایه گذاری كرده اند، ناخرسند باشند، اما از آسیب هایی كه در آینده فرزندان آنها را تهدید می كرد، جلوگیری خواهد شد.
وی ادامه داد: با برگزاری این آزمونها، دوران كودكی دانش آموزان تهدید می شود، اگر آن عناصر ششگانه ای كه برای نظام آموزش پرورش پیش بینی شده با حذف این آزمون ها تحقق یابد، كار ما نتیجه داده و اگر به اهداف سند عالی تحول بنیادین نرسیم كاری از پیش نبرده ایم.
رادمنش با بیان اینكه استرس تحصیل برای دانش آموزان برخی مدارس از دوران پیش دبستانی آغاز می شود و این در حالی است كه آنها باید در این دوران به نشاط و شادابی بپردازند، افزود: بعضی مدارس بویژه مدارس غیردولتی از كلاس اول یا دوم دبستان، برگزاری آزمون‌های تست‌زنی را به بهانه آمادگی برای قبولی در آزمون ورودی مدارس تیزهوشان و نمونه دولتی برگزار می كنند.
وی یكی دیگر از اشكالات عمده را تكیه بر حافظه‌ محوری و تأكید بر سطح دانش بچه‌ها عنوان كرد و گفت: باید چرخش دانش آموزان از حالت حافظه محوری را به مهارت آموزی دنبال كنیم.
این مسئول با قدردانی از وزیر آموزش و پرورش و حمایت از مصوبه یادشده افزود: برای تدوام و استمرار این مصوبه نیاز به برنامه ریزی دقیق تر وجود دارد تا حذف آن، بنابراین همه باید دست به دست دهیم و در راستای تعلیم و تربیت دانش آموزان گام برداریم.
وی با بیان اینكه بسیاری از خانواده ها از حذف آزمون سمپاد و نمونه دولتی دوره متوسطه راضی هستند، گفت: بار سنگین مالی و اجتماعی، روحی و روانی از روی دوش خانواده و دانش آموزان برداشته شد.

** بخشی از فرصت دانش آموزان صرف مطالب غیركاربردی می شود
معاون آموزش ابتدایی اداره كل آموزش و پرورش استان یزد در ادامه با بیان اینكه بحث افراطی آموزش، جای بسیاری از چیزها را گرفته، افزود: بخشی از فعالیت ها و فرصت های دانش آموزان فقط صرف آموزش و مطالب غیركابردی دنیای امروز می شود.
رادمنش یادآور شد: سفینه نجات تعلیم و تربیت در سند تحول روشن و عوامل ششگانه و اهداف هشت گانه آموزش و پرورش مشخص است و باید همه جنبه های شخصیتی دانش آموزان را ببینیم و آموزش پرورش این بستر را برای آنها فراهم كند.

** سیستم آموزشی تیزهوشان فرصت شك كردن را از خانواده سلب كرد
مشاور مدیركل آموزش و پرورش استان هم در این نشست گفت: در سیستم آموزشی تیزهوشان سعی شده با هدفگذاری برای خانواده ها الگویی ایجاد شود، این الگو به گونه ای تعریف شده كه فرصت شك كردن را از آنها گرفت و بدون تفكر موضوعات را می پذیرفتند.
علیرضا جلالی تصریح كرد: با این هدفگذاری خانواده ها و حتی در برخی مواقع ، سیستم آموزشی هم تحت تأثیر فضای موجود برای دستیابی به این هدف اقدام می كرد و اتفاق ناخوشایند در سیستم آموزشی، این بود كه محتوا در ذهن بچه ها مانند بانك نگهداری می شود و بعدا در آزمون تیزهوشان این محتوا از او گرفته و در واقع مدرسه محل پرورش اینگونه افراد شد.
وی ادامه داد: این سیستم بانكداری آموزشی كه با این هدفگذاری ایجاد شد به قول یكی از استادان معروف برنامه ریزی در دنیا، موجب شد تا مدرسه به خردكردن هویت دانش آموزان و احمق شدن آنها كمك كند.
به گفته جلالی، در واقع این پیامدها در دل این سیستم آموزشی و اهداف آن نهفته شد ولی باید با فاصله گرفتن از این سیستم بانكداری آموزشی، گام های جدی برای حركت در مسیر اهداف اصلی آموزش و پرورش برداشت.
این مسئول اظهار كرد: با توجه به عصر ارتباطات در ماموریت های جدید آموزش و پرورش ، تربیت دانش آموز دانشمند دیده نشد، بلكه تربیت فرد مسلط به دانش پایه، دارای میل به یادگیری و دوستدار دانستن و معرفی راه های كسب دانش و پژوهش به دانش آموز مدنظر است.
وی افزود: در بانكداری آموزشی مخصوصا در دوره ابتدایی، مفهوم آموزشی و تربیتی از دانش آموز گرفته می شد و تحقق مفهوم آموزش مادام العمر و هدف تعریف شده اش ممكن نبود.
مشاور مدیركل آموزش و پرورش یزد تأكید كرد : تاكنون خانواده ها بر اساس این هدف گذاری غلط برنامه ریزی كرده اند اما از اینجا به بعد با برداشتن و حذف این مسیر، باید آموزش و پرورش به خانواده ها كمك كند و در مرحله بعد نیز برای مدارس و موسسات فرهنگی برنامه ریزی دقیق داشته باشند.
جلالی اضافه كرد: در این مرحله، آموزش و پرورش باید با فوریت ، راه را برای فعالیت موسسات فرهنگی و مدارس انتفاعی با توجه به درآمدها و منافع آنها تعریف كند تا دانش آموزان هم به منافع و آموزش مادم العمر برسند.
وی در ادامه درباره فشارهای روحی و روانی آموزش های سمپاد به دانش آموزان یادآور شد: معلمی تعریف می كرد كه دانش آموزی بعد از اعلام خبر حذف آزمونهای مدارس تیزهوشان بیهوش شد و بعد از هوشیاری گفت كه به اندازه قد خود كتاب غیردرسی برای شركت در آزمون های این مدارس خوانده و این داستان بیانگر فشار زیاد به دانش آموزان است.

** حذف مدارس سمپاد، كمك به تحقق سند تحول بنیادین
عضو هیات علمی دانشگاه فرهنگیان یزد نیز گفت: تصمیم بجا و به موقع شورای عالی آموزش و پروش مبنی بر حذف مدارس سمپاد و نمونه دولتی در راستای تحقق فصل هفتم سند تحول بنیادین آموزش و پرورش است.
منصور دهقان با یادآوری بیانات رهبر معظم انقلاب و تاكید ایشان بر اجرای سند تحول بنیادین آموزش و پرورش افزود: آزمون های برگزار شده به خصوص در مدارس ابتدایی ،بسیار نامناسب است و همه دانشگاه های علوم تربیتی از حذف آزمونها حمایت كردند.
وی با بیان اینكه حذف آزمونها سبب تحقق ارزشیابی توصیفی می شود، ادامه داد: چالش جدی در مدارس سلطه آزمون هاست.
عضو هیات علمی دانشگاه فرهنگیان یزد با بیان سودجویی برخی ها از آزمونهای سمپاد اضافه كرد: با وجود حذف این آزمون از مهر ماه 1396 در یزد، مدیران برخی مدارسی كه پیش از آغاز سال تحصیلی برای برگزاری كلاسهای تست از والدین دانش آموزان پول دریافت كرده بودند حاضر به بازگرداندن هزینه های انجام نشده نیستند.
دهقان عنوان كرد: در حالی كه در ایران به طور میانگین از هر 16 نفر، یك دانش آموز به مدارس تیزهوشان راه می یابد، این نسبت در عرصه جهانی به ازای هر 100 نفر، 2 دانش آموز است.
وی اضافه كرد: مزایای حذف آزمونهای سمپاد شامل كوتاه كردن دست سودجویان، ممانعت از ورود موسسات كنكور به ویژه در مدارس ابتدایی، حذف استرس و كاهش مشكلات روحی و روانی دانش آموزان، جلوگیری از افزایش بار مالی به خانواده ها، بازگرداندن نشاط به دوره كودكی است.
این كارشناس جلوگیری از تسلط حافظه محوری در مدارس، كمك به پرورش مهارتهای زندگی و اجتماعی در دانش آموزان، تحقق منویات رهبری، توجه به رشد همه جانبه دانش آموزان، در یك فضا قراردادن دانش آموزان با لایه های مختلف اجتماعی، توزیع دبیران خوب مقطع متوسطه از دیگر مزایاهای حذف مدارس سمپاد و نمونه دولتی عنوان كرد.
دهقان با بیان اینكه موسسه های آموزشی به شدت مخالف حذف آزمون سمپاد هستند، تصریح كرد: 70 درصد سود آنها از آزمون سمپاد پایه ششم است، فقط 30 درصد سود آنها مربوط به دوره های آمادگی پیش از آزمون سراسری است.
وی ادامه داد: آموزش و پرورش باید بسته های حمایتی مهارت زندگی برای دانش آموزان آماده و در این راستا بیشتر تلاش كند.

** معایب آزمونهای سمپاد
معاون برنامه ریزی و پژوهش اداره كل آموزش و پرورش یزد هم یادآور شد: اضطراب از دوران كودكی در خانواده ها، توجه تك بعدی به هوش IQ، ایجاد بازار كاذب و ساماندهی نكردن آن و سرخوردگی جمعیت قبول نشده از جمله معایب برگزاری آزمون سمپاد است.
علیرضا مصباح فر افزود: زمانی می توان در حذف آزمون سمپاد موفق بود كه شیوه مناسبی برای جایگزینی آن پیش بینی شود.
وی ادامه داد: شیوه های آموزشی در دنیا شامل غنی سازی برنامه آموزشی، تسهیل برنامه آموزشی، گروه بندی مخصوص و روشهای تركیبی است.
این مسئول تصریح كرد: طرح شهاب (شناسایی و هدایت استعدادهای برتر) نمی تواند به عنوان شیوه مناسب جایگزین سمپاد شود، آموزش و پروش و نهادهای اجتماعی باید به ترویج و تبلیغ موضوع نامناسب بودن جذب از طریق آزمون كمك كنند و این موضوع را به اطلاع دانش آموزان برسانند.
معاون آموزش و پرورش یزد با بیان اینكه با حذف آزمون سمپاد، كاركرد سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان هم زیر سئوال است، ادامه داد: اغلب دانش آموزان مدارس سمپاد از قشر مرفه جامعه هستند و دانش آموزان روستایی نمی توانند در این مدارس تحصیل كند.
مصباح فر تاكید كرد: باید برنامه بلندمدت مشخص وجود داشته باشد و ارتباط كنكور سراسری با الگوی آموزشی كشورمان مشخص شود.
وی ادامه داد: در كشورهای توسعه یافته مانند آلمان و اسپانیا برنامه جداسازی و آموزش ویژه وجود ندارد اما در كره جنوبی و چین ، مدرك گرایی عامل بزرگتری است كه روی بخشی از آموزش سایه انداخته است.
معاون آموزش و پرورش یزد می گوید: اگر سیاست اولیه مدارس نمونه دولتی كه با هدف كشف استعدادهای دانش آموزان روستایی به صورت شبانه روزی فعالیت می كند استمرار داشته باشد، مشكل ساز نیست، از این رو باید سیاست جداگانه ای برای مدارس سمپاد و نمونه دولتی در نظر گرفته شود.
مصباح فر با یادآوری اینكه در ایران تصمیم های با ثباتی در حوزه سمپاد گرفته نشده، افزود: در سالهای گذشته، وزیر وقت آموزش و پرورش اعلام كرد كه در هر منطقه آموزشی یك مدرسه استعدادهای درخشان دایر شود، چرا كه خانواده ها هزینه های آن را تامین می كنند.
وی اظهار امیدواری كرد كه برای فعالیت های مختلف طرح مشخص تدوین و به نظام های آموزشی نگاه سیستمی شود و تصمیم گیری ها قائل به فرد نباشد.
هم اكنون هشت نوع مدرسه در نظام تعلیم و تربیت كشورمان وجود دارد كه به لحاظ اداره آنها به انواع «مدارس دولتی»، «غیردولتی» ، «تیزهوشان»، «نمونه دولتی»، «هیات امنایی» ، «تربیت بدنی» و « علوم و معارف اسلامی» تقسیم می شوند.
همچنین می توان به مدارس «قرآنی»، «ایثارگران»، «دانش‌آموزان استثنایی» ، «بزرگسالان» ، «مدارس وابسته به نهادهای مختلف » ، «مدارس سماء وابسته به دانشگاه آزاد ، «مدارس شبانه روزی»، « آموزش از راه دور »، « ماندگار»، «مدارس هوشمند» و «شبانه» اشاره كرد.
تاكنون برای ورود به برخی از این مدارس از جمله مدارس تیزهوشان و نمونه دولتی، دانش آموزان باید از آزمون های ویژه ای عبور می كردند كه با توجه به محدودیت ظرفیت پذیرش آنها، رقابت سنگینی میان دانش آموزان شكل می گرفت و اضطراب زیادی به كودكان و نوجوانان وارد می شد.
برای رفع این مساله وزیر آموزش و پرورش نیمه های بهمن ماه سال 96 اعلام كرد كه امتحانات ورودی پایه هفتم برای مدارس تیزهوشان و نمونه دولتی و مدارس خاص به منظور كاهش استرس و افزایش نشاط در مدارس با تصویب شورای عالی آموزش و پرورش حذف شد.
1968/2088/ 7532/ 6014/ 2047/