به گزارش ایرنا ، مردم استان بوشهر در ماه مبارك رمضان علاوه بر برنامه های معنوی عمومی از جمله پیشوازی از ماه رمضان، آیین های خاص مقابله خوانی قرآن كریم ، دم دم سحری، آبی بنوش، گلی گشو، عید تلخك و سینه زنی سنتی را برگزار می كنند.
با وجود گذشت قرن ها از این آیین های كهن اما مردم استان بوشهر بویژه در محله های قدیمی شهرها برگزاری این آیین ها هنوز پا برجاست.
* پیشوازی رمضان
در بسیاری از مناطق و شهرستان‌های استان بوشهر، مردم به پیشواز ماه رمضان می روند و سه روز آخر ماه شعبان را روزه می گیرند و معتقدند كه روزه گرفتن در این سه روز ثواب بیشتری دارد.
برخی در 27 ماه رجب روزه می گیرند كه به آن روزه 70 ساله گویند یعنی اینكه هركسی در این روز روزه بگیرد مثل كسی است كه 70 سال روزه گرفته است و ثواب و اجر زیادی دارد.
یكی از آیین هایی كه بیشتر مردم كشور و استان بوشهر همانند در پیشوازی از ماه مبارك رمضان اجرا می كنند آماده سازی، غبار روبی مسجدها، حسینیه ها و تكایا برای پذیرایی از مومنان در طول ماه مبارك رمضان است.
دیدن هلال ماه رمضان نیز از آداب عمومی است كه در همه استان های كشور اجرا می شود طوریكه در قدیم مردم برای دیدن هلال ماه در غروب روز آخر ماه شعبان به پشت بام‌هایشان یا در مكان‌های بلند می ایستند و با دقت هلال ماه را پیدا می كنند.
*مقابله خوانی قرآن كریم
یكی از سنت های خاص استان بوشهر مقابله خوانی قرآن است كه مردم گروه گروه بعد ازطار در حسینیه ها، مساجد، تكایا و برخی منازل در محله های قدیمی شهر جمع می شوند و به خواندن قرآن می پردازند.
در ماه مبارك رمضان مجالس مقابله خوانی قرآن گرمی خاصی در استان بوشهر دارد و سنتی دیرباز است كه گذشت روزگار نه تنها آن را كمرنگ نكرده بلكه حضور چشمگیر جوانان باعث تقویت این آیین شده است.
در آیین مقابله خوانی قرآن كریم مردم گرداگرد یكدیگر می نشینند و در شب های ماه مبارك رمضان هر شب یك جزء از قرآن كریم را تلاوت می كنند كه این تلاوت با مشاركت حضار است و یك نفر هم كه به قرائت كلام الهی تسلط بیشتری دارد مجلس را اداره و اشكالات موجود در قرات قرآن كریم را برطرف می كند.
در سال های اخیر تفسیر قرآن كریم توسط روحانی مسجد به این برنامه افزوده شده است تا از این مجالس بهره بیشتری برده شود.
ویژگی بارز مقابله خوانی قرآن كریم حضور افراد كوچك و بزرگ در این آیین در كنار هم بصورت حلقه وار نشان از مودت و دوستی است.
برگزاری آیین مقابله قرآن در استان بوشهر طرفداران خاصی دارد و یكی از برنامه های جدایی ناپذیر مردمش در شب های ماه مبارك رمضان است و این روزها با وجود برگزاری آیین های مختلف قرآنی در استان هنوز هم جلسات مقابله پررونق است.
*دم دم سحری
'دم دم سحری ماه رمضان' یكی از آیین های سنتی و قدیمی استان بوشهر است كه بیشتر در محله های قدیمی این شهر (چهار محل) برای بیدار شدن روزه داران مورد استفاده قرار می گرفته است.
در قدیم امكاناتی مانند ساعت زنگ دار، تلفن همراه و رادیو و تلویزیون نبود كه مردم را برای سحر بیدار كند به همین دلیل عده ای با صدای دمام اقدام به بیدار كردن مردم می كردند.
واژه دُم دُم سحری در اصل دَم سحری است یعنی دَم سحر، وقت سحر یا نزدیك به سحر است افرادی كه دم دم سحری اجرا می كردند به طور معمول سه تا چهار نفر بوده اند كه به صورت گروهی شعرهایی در وصف ماه رمضان می خواندند.
در قدیم با آواز دم دم سحری سازی زده نمی شد، فقط دعایی خوانده می شد و با تك تك زدن (دق الباب) چون همه درهای منازل از جنس چوب بود مردم را در هنگام سحر با دق الباب بیدار می كردند و بعدها كم كم دمام به عنوان یكی از آلات موسیقی به آن اضافه شد.
شعرهایی كه در این آئین خوانده می شود شامل محمد یا رسول الله، علیاً یا ولی الله، السلام السلام یا شهر رمضان یا شهر صیام علیك السلام، هذا شهر المغفره یا شهر مبروك علیك السلام، آمنك الله بالله اَسكنك الله جنه، رحیم الله لدنهُ، جمیعاً النّار و العذاب، عبادالله ذكرالله یرحم كم الله، لا اله الا الله، یاایهاالمومنون، یا ایها المسلمون است.
علاوه براین شعر فارسی آن نیز با این عبارت 'خداوندا تو ستاری، همه خوابند تو بیداری، به حق خود كه بیداری، همه عالم نگه داری 'ˈ در این آئین خوانده می شود.
هم اكنون در بعضی از محله های قدیمی شهر بوشهر ازجمله محله دهدشتی، كوتی، بهبهانی، شنبدی، جبری و برخی از محله های قدیمی دیگر هنوز آیین دم دم سحری برگزار می شود.
شعرهای این آیین در شب های اول و آخرماه رمضان فرقی ندارد فقط در السلام و الوداع گفتن آن فرق دارد به این معنی كه شب های اول خوانده می شود السلام یا شهر رمضان ولی درشب آخر خوانده می شود الوداع یا رمضان و هر سلامی كه درشعرهای شب اول وجود دارد، شب آخر الوداع خوانده می شود یعنی با ماه رمضان خداحافظی می شود.
ریتم دمام این نوع موسیقی با دمامی كه قبل از مراسم سینه زنی نواخته می شود، فرق دارد و به صورت سه ضربی است و درهمان قالب، نوازنده دمام باید بداهه كند و بدون این كه از قالب اصلی ریتم خارج شود، ریتم را خُرد كند.
نوازندگان این نوع موسیقی به طور معمول از یك ساعت و نیم قبل از اذان صبح، در كوچه ها شروع به نواختن می كنند و 10 تا 15دقیقه قبل از اذان به كار خود پایان می دهند.
خوردن سحری نوازندگان بیشتر قبل از نواختن دم دم سحری است و چند دقیقه قبل از اذان صبح كه به خانه می رسند، آب یا نوشیدنی می نوشند تا درطول روز دچار تشنگی نشوند.
*آبی بنوش
در استان بوشهر كه دارای هوایی گرم است و تشنگی سبب آزار روزه داران می شود در زمان های گذشته به منظور بیدار كردن مردم برای خوردن آب 150 دقیقه قبل از اذان صبح، موذنان نوای ' آبی بنوش لعنت حق بر یزید كن'، 'جان را فدای مرقد شاه شهید كن'، 'آبی بنوش تشنه لبان را بیاد كن'،'لعنت به شمر و خولی و ابن زیاد كن' از مضامین ابیاتی است كه در فضای شهر طنین انداز می كنند تا روزه داران بتوانند با روحیه بانشاط در هنگام سحر به راز و نیاز و خوردن سحری بپردازند.
ندای آبی بنوش كه یكی از سنت های قدیمی رایج در شهرهای شمالی استان بوشهر بویژه بندرریگ است،
*گلی گشو، گره گشو یا گره گشای
یكی دیگر از آئین هایی كه بعنوان میراث ملی ناملموس استان بوشهر ثبت ملی شده است آئین شبانه 'ˈگلی گشو'ˈ، 'گره گشو'ˈ یا 'ˈگره گشای'ˈ است، طوریكه در شب 15 ماه مبارك رمضان در میان مردم برگزار می شود.
مراسم گلی گشو كه به معنی گشوده شدن گره، برداشتن مانع و آسان شدن كار است هرچند دیگر در مركز استان به فراموشی سپرده شده اما رگه هایی از آن را می توان در برخی شهرستان های استان بویژه در روستاها دید.
در این شب مقدس كه مصادف با میلاد با سعادت حضرت امام حسن مجتبی (ع) است دسته های مختلف كه عمده آنان از بچه های فقیر تشكیل می شود با در دست داشتن كیسه و سردادن جملاتی نظیر ˈگره گشو سرت بشور، با آرد شوˈ اهالی را از آمدن خود به منازل خبر می دهند.
مردم نیز باریختن برنج، گندم، شكلات و تنقلات دیگر در كیسه هایشان با هدف گشوده شدن مشكلات از آنان پذیرایی می كنند.
بیشتر خانواده ها دو روز پیش از برگزاری این آئین، مقداری گندم خیس می كنند و در روز چهاردهم گندم ها را تفت داده تا در موقع آمدن گروه گلی گشو به آنها بدهند.
كودكان از درهر خانه ای كه با دست پر برمی گردند آواز' خونه گچی پر همچی'ˈ سر می دهند و اگر چیزی به آنها داده نشود با خنده ای گله آمیز و كودكانه آوای' خونه گدا هیچیش ندا'ˈ یا 'ˈخونه گدا خیرش ندا'ˈ را سر می دهند.
*مراسم احیا و روضه خوانی در ایام شهادت حضرت علی (ع)
پس از آیین گره گشو كه در نیمه ماه مبارك رمضان برگزار می شود با نزدیك شدن به شب ضربت حضرت علی (ع) و شب های قدر مراسم قرآن برسرگذاشتن و خواندن دعای جوشن كبیر درهمه مسجدها، حسینیه ها و حتی در برخی از خانه های مردم نیز برگزار و پس از آن مردم با خوردن سحری به خانه های خود بازمی گردند.
یكی دیگر از آیین هایی كه همزمان با ضربت خوردن و شهادت مولی متقیان حضرت علی (ع) برگزار می شود، سینه زنی سنتی و اجرای تعزیه است.
این آیین با حضور دسته‌های سینه زنی و سنج دمام با شور و هیجان خاصی در بوشهر برگزار می شود.
عزاداری سنتی استان بوشهر از سنت‌های ارزنده مردم این استان است كه در ماه مبارك رمضان، محرم و صفر با وجود شیوه های جدید عزاداری همچنان عزاداری مورد علاقه مردم این استان است و به عنوان یكی از میراث ناملموس به ثبت ملی رسیده است.
این نوع سینه زنی به صورت دایره ای است و مداح در میان سینه زنان مداحی می كند و به صورت مواج و دایره ای به سینه زدن مشغول می شوند كه بسیار تماشایی و غم انگیز برگزار می شود.
*مراسم 27 رمضان
یكی دیگر از مراسم مهم استان بوشهر مراسم شب 27 رمضان و به روایتی شب قدر است كه به منظور آشنایی كودكان با مراسم سحری در آئین های ماه مبارك رمضان، كودكان را برای خوردن سحری از خواب بیدار می كنند.
غذای ویژه این شب شكر پلو با تخم مرغ یا مرغ است زیرا بچه ها غذای شیرین را دوست دارند.
* عید تلخك
در روز عید فطر نیز مردم استان بوشهر همانند دیگر استان ها از صبح زود خود را برای خواندن نماز عید به مصلی و مسجد می رسانند.
سیل جمعیت نمازگزار همیشه بیش از ظرفیت مصلی و مسجدهای استان است به گونه ای كه مردم حتی در خیابان ها در كنار هم می ایستند و نماز می خوانند، بعد از برپایی نماز عید فطر و صرف صبحانه مردم استان بوشهر آیین عید تلخك را كه بجا می آورند.
در آیین عید تلخك كه در روز عید فطر برگزار می شود كسانی كه درمیان ماه رمضان عزیز از دست داده اند مراسم می گیرند و مردم با حضور در این مراسم و پذیرایی با مسقطی یا رنگینك یاد آن مرحوم را گرامی و با بازماندگانشان همدردی می كنند.
همچنین رفتن به آرامستان ها و خواندن فاتحه برای درگذشتگان یكی دیگر از آیین هایی است كه مردم استان بوشهر آن را بجا می آورند.
در روز عید فطر، پس از نماز عید نوازندگان دم دم سحری، دمام بر دوش، در كوچه ها راه می افتند و با ماه رمضان خداحافظی می كنند و بردرهرخانه ای، چند لحظه می ایستند و اشعار دم دم سحری می خوانند و به صاحبخانه و اهل منزل، عید مبارك می گویند.
صاحب خانه نیز به خاطر تشكر از نوازندگان كه یك ماه در سحرگاه برای خوردن سحری، آنها را بیدار كرده اند، به عنوان تبرك یا عیدی، وجه نقد، شیرینی و یا آذوقه ای كه در منزل دارند، به آنها می دهند.
این نه به خاطر حق الزحمه آنان است بلكه از قدیم این عیدی دادن مرسوم بوده و هیچ اجباری در آن نیست.
نوازندگان نیز عیدی و آذوقه ای كه به دست آورده اند را برای مصرف خود استفاده نمی كنند و همه آنها و یا قسمتی از آنها را به مردم نیازمند و مستحق می دهند.
مردم استان بوشهر به طور معمول در افطارها غذایی سبك از جمله كماچ و گرده كه نوعی نان شیرین سنتی استان است، آش زرد، حلوای برنج، رنگینگ، زولبیا، بامیه و حلوای انگشت پیچ و در سحر نیز از غذاهای معمول خود كه بیشتر یك وعده غذایی مانند ناهار است، صرف می كنند.
در سفره سحری بوشهری ها غذاهای متنوع از ماهی سرخ كرده، ماهی شكم پر، مرغ شكم پر، میگو پلو، قلیه ماهی و میگو و سایر غذاهای دیگر استفاده می شود.
6047/6043**
بوشهر- ایرنا- «دم دم سحری» ماه رمضان یكی از آیین های سنتی و قدیمی استان بوشهر است كه بیشتر در محله های قدیمی این شهر (چهار محل) برای بیدار شدن روزه داران مورد استفاده قرار می گرفته است.
