خطر انقراض سمندر كردستانی در پی شكار و تغییر اقلیم

به گزارش ایرنا ،شكار با هدف فروش، آلودگی های زیست محیطی، تخریب زیستگاه، فرسایش خاك، سرازیر شدن بی رویه آب های كشاورزی، علف كش ها و خشكسالی از عوامل تهدیدكننده نسل سمندر كردستانی در زیستگاه آن به شمار می رود.
پراكندگی این گونه زیبا با نام علمی' Neurergus' Microspilotus ' از جنس' Neurergus ' در سطح دنیا محدود به ایران، تركیه و عراق است و شهرستان بوكان با داشتن حدود یكهزار حلقه از آنها، زیستگاه اصلی این گونه در سطح كشور به شمار می رود.
این گونه جانوری با خال های زرد رنگ در استان های كردستان، كرمانشاه و آذربایجان غربی نیز زیست می كند و در اوایل صبح یا هنگام شب، سر از آب بیرون می‌آورد و گاهی هم به خشكی می‌آید.
شهر بوكان و مناطق ایل گورك مهمترین زیستگاه این دوزیست بوده و شناسایی این گونه نادر جانوری برای نخستین بار در این منطقه طی سال 1378 از سوی اداره حفاظت محیط ‌زیست شهرستان انجام شده است؛ این نوع از سمندر در حال انقراض در شمال شرق عراق و جنوب شرق تركیه نیز دیده شده است.
رییس اداره حفاظت محیط زیست بوكان در این خصوص به خبرنگار ایرنا، گفت: در گزارش های سابق وجود سمندر كردستانی تنها در استان های كرمانشاه و كردستان و در داخل چشمه‌ها و رودبارهای واقع در دره های عمیق سلسله جبال زاگرس(مركزی) گزارش شده بود.
محمد احمدی ادامه داد: با توجه به پایش‌های انجام شده در چندین سال گذشته مشخص شد كه قسمت های زیادی از منطقه مكریان در جنوب آذربایجان غربی شامل شهرستان های سردشت و بوكان نیز زیستگاه فعال این گونه به شمار می‌روند و پراكنش جغرافیای آن جدا از استان های كرمانشاه و كردستان منطقه مكریان را نیز شامل می‌شود.
وی بیان كرد: سمندر كردستانی از گونه های كمیاب جانوری در دنیاست كه در لیست سرخ اتحادیه حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی (IUCN) قرار گرفته و در رده حفاظتی بسیار خطرناك (Critically Endangered) رتبه بندی شده است.
احمدی افزود: در بوكان نخستین مشاهدۀ رسمی سمندر كردستانی به اردیبهشت 1388و در چشمه كانی 'سارد' بین روستاهای 'گنمان' و 'موسی' برمی‌گردد.
وی بیان كرد: منطقه كوهستانی ایل گورك بوكان شامل روستاهای زاوا كیو، سارده كویستان، موسی، برایم خه سار و گنمان بوده كه در 50 كیلومتری جنوب غربی بوكان و در ارتفاع تقریبی 1800-1500 متر از سطح دریا واقع شده است.
رییس اداره حفاظت محیط زیست بوكان به پایش زیستگاه سمندر كردستانی در این شهرستان طی سال جاری اشاره كرد و گفت: در نخستین دوره این پایش تعداد حدود 450 حلقه از این گونه نادر جانوری كه در معرض خطر انقراض قرار دارد، در این شهرستان سرشماری شد.
وی اضافه كرد: در مرحله دوم پایش سمندر كردستانی در زیستگاه های ابراهیم خصار و سلامت نیز بررسی و بیش از 400 عدد از این گونه در این زیستگاه ها مشاهده شد.
احمدی با بیان اینكه ارتفاعات این مناطق، مهمترین حوضچه‌های آبخیز رودخانۀ سیمینه را تشكیل می‌دهد، بیان كرد: منطقه كوهستانی ایل گورك در مجموع از بارندگی‌های مطلوبی برخوردار بوده و وجود چشمه‌ها و آبراهه‌های فراوان باعث بوجود آمدن شرایط مطلوب زیستگاهی برای سمندر كردستانی شده بطوریكه چندین كانون مهم تولید مثل و زادآوری در این منطقه ثبت شده است.
این كارشناس محیط زیست گفت: پوشش گیاهی آن از درختچه های بلوط، گراس لند ها، گیاهان علوفه‌ای، نسترن وحشی و درخت‌های بید تشكیل شده و با توجه به امتداد جنگل های زاگرسی و وجود سرچشمه‌های آب فراوان، این منطقه به محل مناسبی برای زیست سمندر كردستانی تبدیل شده است.
وی اضافه كرد: در حال حاضر سمندر كردستانی كه در زبان محلی 'بووكی كانیاو' نامیده می شود از مهمترین گونه‌های جانوری است كه چشمه‌ها و آبراهه های مناطق ایل گورگ بوكان یكی از مهمترین زیستگاه های جهانی آن به شمار می‌رود.
كارشناس محیط زیست در این خصوص به خبرنگار ایرنا گفت: عمده ترین عوامل تهدید كننده جمعیت سمندر كردستانی شامل خشكسالی‌های پی در پی، زنده گیری، تخریب زیستگاه مانند انشعاب آب چشمه‌ها برای اهداف كشاورزی و آلودگی آب از طریق علف كش‌ها و كودهای شیمیایی است.
رحیم عبدالكریمی در خصوص ویژگی این گونه جانوری ادامه داد: سطح پشتی این گونه قهوه‌ای تا سیاه با لكه‌های زرد مایل به سبز كوچك به تعداد زیاد می‌باشد.
وی بیان كرد: پراكنش لكه ها در سطح پشتی این سمندر از الگو یا طرح خاصی تبعیت نمی كند و بخش های زیرین به رنگ قرمز كارمن دیده می شود و پاها وقتی به تنه نزدیك می شوند، یكدیگر را می پوشانند.
وی گفت: لارو آنها دارای علائم واضحی مبنی بر سازش با محیط جویبار است؛ این سمندر به محض آب شدن یخ ها در بهار برای جفت گیری از محل زیست زمستانه اش به سمت جویبارها حركت می كند.
كارشناس اداره حفاظت محیط زیست گفت: سمندر كردستانی در بیشتر موارد در ارتفاعات یكهزار و 300 تا یكهزار و 400 متری زندگی می كند و در جنگل های بلوط زاگرسی پراكنش دارد و در داخل رودخانه و دمای آب محیط 10 تا 30 درجه سانتی گراد به سر می برد.
رییس اداره حیات وحش اداره كل حفاظت محیط زیست آذربایجان غربی گفت: پراكنش سمندر كردستانی محدود به زیستگاه های شمال غرب كشور از جمله شهرستان های بوكان، سردشت، مهاباد و پیرانشهر و بیشترین آمار مشاهده شده مربوط به شهرستان بوكان است.
امید یوسفی افزود: بررسی زیستگاه های مرتفع و بالای یكهزار و 800 متر مهمترین شاخص در سرشماری این جانور به شمار می رود.
وی افزود: زیست آن در ارتفاعات به دلیل تمیز و زلال بودن آب و مهیا بودن تغذیه مناسب و شرایط دمایی مطلوب بوده و تغذیه این جانور از جلبك ها، حشرات و لارو جانوران دیگر است.
به گزارش ایرنا، در ایران چهار نوع سمندر شاخص با نام های علمی 'Neurergus' ،'N.crocatus' ،'N.kaiseri' ،'N.microspilotus' شناسایی شده كه سمندر كُردستانی از نوع «N.microspilotus» است.
3093/7510/3072