حاج عبدالله كشاورز خراسان شمالي با خود كلنجار مي رود كه سرانجام چاهش را باز و از سفره اش براي سيراب كردن زمين هاي تشنه اش استفاده كند يا نه؟ زيراكه چاهش بدون جواز است و او حق استفاده از آن را ندارد.
زمان پخش اخبار تلويزيون است و صحبت از چاه هاي غيرمجاز و همت شركت آب منطقه اي براي بستن آنان، چند سالي است كه نزديكي هاي تابستان، موضوع نگراني از مسدود شدن چاه هاي غيرمجاز ميان اهل خانه مطرح مي شود اما، امسال با وجود بارندگي هاي اخير بايد زودتر چاه را باز كند، هر بار كه حرف ها براي بستن چاه هاي غيرمجاز جدي تر مي شود، دلش خالي مي شود كه مبادا همين آب باريكه هم از او گرفته شود.
از دخترش مي خواهد صداي تلويزيون را كمي بيشتر كند.
زيرنويس، مسئوليت مصاحبه شونده را مديرعامل شركت آب منطقه اي استان عنوان كرده است. او از چاه هاي غيرمجاز و غيرقانوني بودن برداشت از آن صحبت مي كند و مي گويد كه اين شركت كمر همت براي بستن آنان محكم كرده است و امسال چاه هاي بيشتري مسدود مي شود.
چند روز پيش نزديك بود بر سر آب، دعوايشان شود، آب رودخانه كم شده و مطابق معمول هر كدام از كشاورزان تلاش دارند كه آب را به زمين خود برسانند كه مبادا محصولشان خشك شود. پس از اين ماجرا پسرش گفته بود با اين اوضاع بايد چاه را باز كنيم، گفته بود چاره اي نداريم و اگرنه امسال محصولي نخواهيم داشت.
چاه او يكي از سه هزار و 800 حلقه چاهي است كه مديرعامل شركت آب منطقه اي خراسان شمالي اعلام كرده كه مجوزي ندارند و گفته كه پارسال 277 حلقه چاه غيرمجاز مسدود شد و امسال براي مسدود كردن 500 حلقه چاه برنامه ريخته شده است. با وجود اين، چاره كارش را باز كردن چاهي مي داند كه چند سالي است تابستان ها از سفره اش برداشت مي كند.
بر اساس اعلام سازمان جهاد كشاورزي استان اكنون 48 درصد از 344 هزار هكتار از زمين هاي كشاورزي استان با تنش آبي روبه رو است و اين امر سبب نگراني كشاورزان شده است.
معاون بهبود توليدات گياهي سازمان جهاد كشاورزي خراسان شمالي در اين باره گفت: امسال 48 درصد از زمين هاي آبي باغي و زراعي استان با تنش آبي رو به رو است.
محمدجواد تشكري اظهار داشت: سطح زمين هاي كشاورزي آبي استان 145 هزار هكتار است كه حدود نيمي از آن با تنش آبي روبه رو است.
وي با بيان اينكه 87 درصد از منابع آبي استان معادل 965 ميليون مترمكعب، در بخش كشاورزي به مصرف مي رسد افزود: اكنون 60 درصد از منابع آبي كشاورزان استان از منابع آبي سطحي تامين مي شود كه البته منابع پايداري نيست و با پايين آمدن ميزان بارندگي ها بشدت كاهش يافته است.
تشكري خاطرنشان كرد: كشاورزان استان در اين سال ها، كم آبي و تنش ها را لمس كرده اند زيراكه در 15 سال گذشته ميزان منابع آبي تجديد پذير استان بيش از يك ميليارد مترمكعب كاهش يافته است.
وي تصريح كرد: در 15 سال گذشته منابع آبي تجديدپذير استان 2.4 ميليارد مترمكعب بود اما اين رقم اكنون بيش از يك ميليارد مترمكعب كاهش يافته است.
*كاهش سطح كشتزارها
تشكري اظهار داشت: در اين سال ها سطح زمين هاي زراعي استان به علت كم آبي ها كاهش يافته است به طوري كه سطح گندم آبي از 60 هزار هكتار به 49 هزار هكتار و سطح گندم ديم از 110 هزار هكتار به 99 هزار هكتار رسيده است.
وي با بيان اينكه در يك دهه گذشته ميزان بارندگي ها در استان سالانه 260 ميلي متر بود اما اكنون اين رقم به 230 ميلي متر رسيده است.
وي گفت: اين در حالي است كه در اين سال ها سطح باغ هاي استان از 32 هزار هكتار به 42 هزار هكتار رسيده و اين افزايش سطح با افزايش ميزان مصرف روبه رو بوده است.
معاون بهبود توليدات گياهي سازمان جهادكشاورزي خراسان شمالي گفت: بخشي از اين توسعه باغ ها مربوط به تغيير كاربري زمين زراعي به باغ و بخشي مربوط به ايجاد باغ در زمين هاي شيبدار بوده است.
معاون بهبود توليدات گياهي سازمان جهاد كشاورزي خراسان شمالي درباره راهكارها و اقدامات براي كمك به حل مشكل كم آبي گفت: يكي از برنامه هاي جهاد كشاورزي استان براي مديريت مصرف آب در بخش كشاورزي اجراي سيستم هاي نوين آبياري در اين بخش است و تاكنون بيش از 30 هزار هكتار از زمين هاي كشاورزي استان به شيوه نوين آبياري مي شوند.
وي افزود: با اقدامات انجام شده، راندمان آب كشاورزي در پنج سال گذشته از 37 درصد به 42 درصد رسيده است و در تلاش هستيم تا ميزان بهره وري آب در اين بخش در برنامه ششم توسعه به 60 درصد ارتقا يابد.
وي تصريح كرد: اكنون به ازاي مصرف هر يك مترمكعب آب، 550 گرم گندم توليد مي شود و تلاش داريم تا اين رقم در برنامه ششم توسعه به 800 گرم ارتقا يابد البته براساس برنامه ريزي انجام شده قرار است به ازاي مصرف هر يك مترمكعب آب، 1.01 كيلوگرم محصول كشاورزي توليد شود.
* جلوي برداشت ها گرفته نشود، درگير بحران مي شويم
تشكري در باره نگراني هاي كشاورزان از مسدود شدن چاه هاي كشاورزي اظهار داشت: اگر اكنون براي اضافه برداشت از سفره هاي زير زميني آب چاره انديشي نشود در آينده با بحران شديدتر و بدتر روبه رو مي شويم و به يقين ادامه روند كنوني در استفاده از سفره هاي زير زميني آب، تهديد براي آينده است بايد زودتر از بحران خارج شويم تا در آينده دچار فاجعه نشويم.
وي خاطرنشان كرد: وضعيت كم آبي اكنون، تهديد براي تمام استان است و از مردم و كشاورزان انتظار مي رود در اين باره همكاري و تعامل داشته باشند.
* حق آبه هايي كه به ناحق ايجاد شده
تشكري اظهار داشت: كشاورزي كه حق آبه ندارد و تلاش دارد با اضافه برداشت و يا برداشت از چاه هاي غيرمجاز براي خود حق آبه ايجاد كند در حقيقت به ساير كشاورزان اجحاف كرده است.
معاون بهبود توليدات گياهي سازمان جهاد كشاورزي خراسان شمالي يكي از راهكارها را كاهش ميزان سطح كشت عنوان كرد و گفت: بايد متناسب با منابع آبي بتدريج سطح كشت كاهش يابد البته در سطح كشور نيز تلاش شده است تا براي كاهش سطح كشت محصولات پرآب طلب اقدام شود.
* 543 حلقه چاه غيرمجاز مسدود مي شود
مديرعامل شركت آب منطقه اي خراسان شمالي با اشاره به مشكل برداشت آب از چاه هاي غيرمجاز گفت: امسال 543 حلقه چاه غيرمجاز در استان مسدود مي شود.
سيدابراهيم علوي اظهار داشت: با مسدود شدن 543 حلقه چاه غيرمجاز استان از برداشت پنج ميليون و 100 هزار مترمكعب آب جلوگيري و در مصرف آن صرفه جويي مي شود.
وي با بيان اينكه اكنون ميزان اضافه برداشت از چاه هاي مجاز استان معادل سه برابر ميزان برداشت از چاه هاي غير مجاز است افزود: سالانه حدود 105 ميليون مترمكعب آب از منابع چاه هاي مجاز به صورت غيرقانوني و اضافه از آنچه در پروانه ذكر شده، برداشت مي شود كه بايد مديريت شود.
علوي در باره وضعيت منابع آبي زير زميني استان گفت: با كاهش ميزان بارندگي بويژه كاهش ميزان بارش برف، سطح منابع آبي زيرزميني نيز تحت تاثير قرار گرفته و دشت هاي استان اكنون شرايط مناسب ندارند.
وي تصريح كرد: اكنون چهار دشت از 11 دشت استان، ممنوعه بحراني است به اين معنا كه كمبود آب سفره ها با علائمي چون تغيير كيفيت و شور شدن آب و يا نشست زمين خودنمايي كرده است.
وي خاطرنشان كرد: چهار دشت نيز ممنوعه و سه دشت هم آزاد است.
علوي گفت: براي تعادل بخشي و احياي آبخوان هاي زيرزميني، پروژه هاي تعادل بخشي آب در دستور كار است كه مهم ترين اين طرح ها، بستن چاه هاي غيرمجاز و جلوگيري از اضافه برداشت از چاه هاي مجاز است.
مديرعامل شركت آب منطقه اي خراسان شمالي تصريح كرد: اكنون با شناسايي 200 چاه غيرمجاز، شمار چاه هايي كه بدون مجوز مورد استفاده بهره برداران كشاورزي قرار گرفته به سه هزار و 800 حلقه رسيده است.
* كاهش ميزان آبدهي رودخانه ها
مديرعامل شركت آب منطقه اي خراسان شمالي با اشاره به كاهش ميزان بارندگي ها در استان گفت: ميزان آبدهي رودخانه هاي استان در بالادست سدها به نسبت سال گذشته 31 درصد كاهش يافته است.
علوي اظهار داشت: سال آبي گذشته 61 ميليون مترمكعب آب به مخزن سدهاي استان وارد شد اما اين رقم در سال زراعي جاري به 41 ميليون مترمكعب رسيده است.
وي با بيان اينكه ميزان آبدهي در ساير رودخانه هاي استان نيز نسبت به سال قبل كاهش يافته است، درباره وضعيت بارندگي ها در سال گذشته خاطرنشان كرد: سطح ذخاير برف استان در سال گذشته سه هزار و 600 كيلومتر مربع بود كه اين سطح در مقايسه با زمستان سال ماقبل آن به يك ششم رسيده است.
مديرعامل شركت آب منطقه اي خراسان شمالي تصريح كرد: سطح برف در سال هاي قبل، 18 هزار و 500 كيلومتر مربع بود و ضخامت برف نيز در زمستان گذشته 70 سانتيمتر بوده است كه اين رقم نيز به 15 سانتيمتر يعني به كمتر از يك پنجم كاهش يافته است.
وي افزود: به علت كاهش چشمگير بارش برف، چشمه ها و قنات ها تغذيه نشد و به تبع آن ميزان آبدهي رودخانه ها كاهش يافته است.
* ذخاير سدها 20 درصد كاهش يافت
علوي با بيان اينكه ميزان بارش ها در سال آبي جاري در مقايسه با پارسال 20 درصد كاهش يافته است اظهار داشت: اكنون 71.5 درصد مخزن سدهاي استان خالي است.
مديرعامل شركت آب منطقه اي خراسان شمالي با بيان اينكه اكنون تنها 28.5 درصد از مخزن سدهاي استان پر است گفت: اكنون از ظرفيت 226.5 مترمكعبي سدهاي استان تنها 64.5 ميليون مترمكعب در سدهاي استان آب ذخيره است اما اين رقم در سال گذشته حدود 80 ميليون متر مكعب بوده است.
* پمپ هاي آب دل مي زنند
اين روزها كفگير چاه ها هم به ته ديگ خورده و حاج عبدالله پمپ آب را كه روشن مي كند، دل نگران است كه كي پمپ آب دل مي زند، مبادا ساعتي ديگر آب چاه تمام شود و مزرعه اش تشنه بماند، مبادا به سراغ چاهش بيايند و خروار خروار خاك بر دهان تشنه اش بريزند.
خراسان شمالي 344 هزار هكتار عرصه كشاورزي دارد و 88 درصد از منابع آبي استان در بخش كشاورزي مصرف مي شود.
7185/ 6042
بجنورد- ايرنا- كم آبي، خشك شدن چاه ها، رودها و چشمه ها واژه هايي است كه به كابوس چندساله كشاورزان خراسان شمالي بدل شده، گويا خشكسالي كمين كرده تا اين استان سرسبز را طعمه خود كند.
