شلیك به هواپیمای مسافربری در سایه حقوق بشر آمریكایی

به گزارش گروه اطلاع رسانی ایرنا؛ سالروز حمله ناو آمریكایی وینسنس به هواپیمای مسافربری ایران یادآور یكی از بزرگترین فاجعه انسانی سده 20 میلادی است. رژیم بعث عراق از آغاز جنگ تحمیلی همواره در پی بین‌المللی كردن جنگ با ایران بود و این هدف را با گسترش جنگ به محدوده آب های خلیج فارس و تهدید امنیت مسیر ترانزیت انرژی انجام و اینگونه بهانه لازم را به آمریكا داد تا با حضور نظامی در آب های خلیج فارس بارها به ‌كشتی ها و سكوهای نفتی ایران حمله كند و آشكارا حمایت خود را از رژیم بعث به نمایش بگذارد. اوج اقدام های بی‌ثبات‌كننده آمریكا در این برهه را می توان حمله به هواپیما مسافربری جمهوری اسلامی ایران دانست.

12 تیر 1367 خورشیدی پرواز مسافربری تهران- دبی پس از توقف كوتاهی در بندرعباس به حركت خود به طرف مقصد ادامه داد اما این پرواز به دلیل اصابت 2 موشك هدایت شونده از ناو آمریكایی «وینسنس» در آب های خلیج فارس سقوط كرد.

** كمك به رژیم بعث عراق با ماموریت تعیین شده در منطقه
آمریكا همواره در صدد كمك به رژیم بعث در جنگ تحمیلی بود و همین موضوع باعث شد تا ناو یواس اس وینسنس را كه برای مبارزه با سلاح های پیشرفته شوروی طراحی شده بود، به منطقه اعزام كند. «ویل راجرز» فرمانده ناو وینسنس از همان ابتدای ماموریت خود با تحریك ناوچه های ایرانی به دنبال خصومت های بیشتر بود. به طوری كه برمبنای گفته های افسران عالی رتبه «راجرز» فرمانده ناو وینسنس از همان آغاز با تحریك ناوچه‌های ایرانی، بازی با آتش و لمس عملیات را دنبال می كرد. در صورتی كه مقامات آمریكایی معتقد بودند ناوچه های ایرانی به دنبال سرگونی ناو وینسنس هستند. در این باره راجرز فرمانده ناو می گوید: «برای حفاظت از كشتی و خدمه‌اش تصمیم مناسب گرفته و به هواپیمای ایرانی شلیك كرده است.» اما اظهار نظرهای بیش از 100 كارشناس و نوارهای صوتی به دست آمده از مركز اطلاعات كشتی ادعای راجرز را رد می‌كند. رادیو بی بی سی هم در گزارشی فاش كرد: «رزم ناو آمریكایی وینسنس می‌توانست با استفاده از دستگاه های الكترونیكی كه همه هواپیماها مجهز به آن هستند، از نوع هواپیما مطلع شود.»

** واكنش مقام های آمریكایی به این رویداد
دولت وقت آمریكا با گذشت چند هفته از این حادثه گزارش 53 صفحه ای درباره این رویداد منتشر كرد كه در این متن ادعاهای پیشین مقام های آمریكایی رد شد اما با این حال همچنان تاكید شد، كاپیتان و دیگر افسران وینسنس به درستی عمل كردند. با تمام این ادعاها «جورج بوش» معاون وقت رییس جمهوری آمریكا اقدام وینسنس را «دفاع از خود» توصیف كرد و گفت: «من هرگز از جانب آمریكا عذرخواهی نخواهم كرد؛ من اهمیتی نمی دهم كه واقعیت چیست. دولت آمریكا هرگز مسوولیت این حادثه را بر عهده نگرفت و بابت آن عذرخواهی نكرد.» مقام های ارشد پنتاگون كه نگران بودند، نقض آشكار حقوق بین‌الملل باعث تحقیر آنها شود،‌ در این مورد دروغ گفتند اما چهار سال پس از این حادثه رییس ستاد ارتش آمریكا در برنامه ای رادیویی پذیرفت كه وینسنس در زمان شلیك موشك به هواپیمای ایرانی در آب های ایران بود.

** محكوم نشدن آمریكا به وسیله شورای امنیت و سازمان بین‌المللی هواپیمایی«ایكائو»
جمهوری اسلامی ایران در 14 تیر یعنی 2 روز پس از این ماجرا در نامه ای به رییس شورای امنیت، خواستار تشكیل جلسه فوری شورا برای رسیدگی به این موضوع شد. در این جلسه «علی اكبر ولایتی» وزیر امور خارجه وقت ایران و جرج بوش معاون وقت رییس جمهوری آمریكا حضور داشتند اما شورای امنیت 2 هفته پس از درخواست ایران برای برگزاری نشست اضطراری، تشكیل جلسه داد و قطعنامه 616 را تصویب كرد. ابراز تاسف عمیق از حادثه،‌ تاكید بر ضرورت تبیین حقایق با بازرسی بی‌طرفانه و لزوم اجرای فوری و كامل قطعنامه 598 شورای امنیت از محورهای قطعنامه بود. همچنین دولت ایران به ایكائو نیز شكایت كرد كه این سازمان در یك جلسه فوق‌العاده تصمیم گرفت با تشكیل كمیته حقیقت‌یاب، عوامل حادثه را بررسی كند اما این شورا هم ایالات متحده را در ارتباط با این فاجعه محكوم نكرد.

** بررسی تبعیض‌آمیز حادثه از طرف رسانه‌ ها در قالب «تكنیك چارچوب‌بندی»
عملكرد رسانه ها در بازتاب شلیك موشك به ایرباس ایرانی بسیار غیرمنصفانه بود. «رابرت متیو انتمن» رییس موسسه دیپلماسی همگانی و ارتباطات جهانی با تحلیل روزنامه‌های آمریكایی و توصیف آنها از 2 رویداد مشابه ساقط كردن هواپیمای مسافربری ایران به وسیله آمریكا و ساقط كردن هواپیمای كره‌ای به وسیله شوروی نشان داد كه «مقالات خبری با گفتن اینكه ساقط كردن یك هواپیمای ایرانی مشكل فنی بوده است و با انتخاب مناسب عكس و توصیف، عامل و قربانیان این حادثه را كم‌اهمیت جلوه دادند، حال آنكه ساقط كردن هواپیمای كره‌ای به وسیله شوروی به عنوان یك عمل شنیع به تصویر كشیده شد.» رسانه ‌های غربی كه در هنگام حمله شیمیایی رژیم بعث به ایران، قربانیان را «قربانیان حمله ادعایی» توصیف می‌كردند، این بار هم در خصوص انفجار هواپیمای مسافربری ایران با حمایت تلویحی از اقدام فرمانده ناو وینسنس، از چرایی وقوع این حادثه نوشتند.

** قواعد بین المللی در ارتباط با جرایم جنگی
فاجعه شلیك موشك به هواپیمای مسافربری ایرباس در حالی به وقوع پیوست كه معاهده های بین المللی قواعد آشكاری در ارتباط با جرایم جنگی دارند كه یكی از آنها «معاهده شیكاگو» است. بر پایه ماده یك این معاهده بین المللی، كشورها اجازه ندارند، علیه هواپیمای غیرنظامی از سلاح استفاده كنند؛ موضوع مهمی كه نه تنها درباره ایران بلكه بارها از طرف بازیگران ستیزه جوی عرصه بین الملل نادیده گرفته شده است. دولتمردان ایالات متحده به طور حتم به این نكته مهم فكر كرده بودند كه شهادت نزدیك به 300 تن از مردم بیگناه لكه ننگی بر پیشانی آنها بر جای خواهد گذاشت اما با همسنجی هزینه و فایده، این جنایت بزرگ ضدبشری را رقم زدند.

** فرجام سخن
سرانجام با گذشت چند سال پرونده حمله ناو آمریكایی وینسنس به هواپیمای مسافربری ایرباس جمهوری اسلامی ایران بسته و به دلیل ضعف جامعه بین المللی، دولت آمریكا تنها به پرداخت غرامت محكوم شد.

پژوهش**9117**2002**9131