هرچند، در 2 سال اخیر سازمان بهزیستی برای حل بخشی از مشكلات معیشتی و تأمین وسایل كمك توانبخشی استاندارد برای معلولان، گام‌هایی برداشته اما همچنان این گروه از افراد درگیر مشكلاتی هستند كه شرایط زندگی را برای آنها دشوار كرده است مثلاً شمار زیادی از آنها هنوز نسبت به كیفیت ویلچرهایی كه به آنها داده شده معترضند. آنها معتقدند، ویلچرهای خریداری شده توسط بهزیستی، كیفیت لازم را ندارد و دارای نواقص فنی فراوانی است. تا جایی كه، نه تنها دردی از آنها را دوا نمی‌كند بلكه به لحاظ جسمی نیز باعث انحنای كمر و شكستن دستان برخی از معلولان شده است!
** قیمت ویلچر برقی، از 8 تا 30 میلیون
«شاید باورش برای خیلی‌ها سخت باشد، اما قیمت یك ویلچر برقی، حتی تا 30 میلیون تومان هم می‌رسد. یعنی، اگر معلول باشید و دستانتان، توان چرخاندن یك ویلچر معمولی را نداشته باشد، باید 8 تا 30 میلیون تومان هزینه كنید. البته، قیمت ویلچر معلولی هم چندان، ارزان نیست. قیمت بی‌كیفیت‌ترین آن از 2 میلیون شروع می‌شود و به 8 میلیون تومان می‌رسد. به همین خاطر، در نهایت، اگر وضع مالی تان چندان روبه راه نباشد، مجبورید از سازمان بهزیستی درخواست كنید تا یك ویلچر دستی رایگان به شما بدهد كه آن هم كیفیت لازم را ندارد.»
اینها را «علی همتی»، معلول 22ساله كه یك تب و لرز ساده در كودكی، برای همیشه ویلچرنشین‌اش كرده، می‌گوید. او چند سال است كه می‌خواهد یك ویلچر برقی بخرد اما از عهده تأمین هزینه آن، برنمی‌آید. به همین خاطر، به گرفتن یك ویلچر دستی از بهزیستی اكتفا كرده كه آن هم، كیفیت لازم را ندارد. تاجایی كه، هر بار خواسته، از آن استفاده كند، یك بار چرخ‌اش تركیده، بار دیگر، پشتی‌اش از جا كنده شده است. البته، گرانی ویلچر و بی‌كیفیتی ویلچرهای خریداری شده توسط بهزیستی، درددلِ خیلی از آنها است. افرادی كه علاوه بر نداشتن ویلچر برقی، معابر، جوی‌ها و موانع و دست اندازهایی كه هر روز سر از جایی درمی‌آورند هم به آنها اجازه نمی‌دهد كه بی‌دغدغه و بدون نیاز به كمك در شهر تردد كنند. آنها معتقدند، اگر ویلچر با كیفیت نداشته باشند، مجبورند، حتی برای یك خرید ساده، یك نفر را به عنوان همراه با خود ببرند و فاجعه زمانی است كه معلولی، همراهی برای كمك نداشته باشد، آن وقت خانه ماندن را به بیرون آمدن ترجیح می‌دهد!
البته این موضوع، تنها به بی‌كیفیتی ویلچرهای خریداری شده توسط سازمان بهزیستی برنمی گردد و به گفته، «علی همت نژاد»، رئیس انجمن دفاع از حقوق معلولان، حاصلِ 40 سال بی‌توجهی به صنعت ویلچرسازی، در كشور است. او با تأكید بر اینكه وسایل توانبخشی، اعم از ویلچر، عصا و واكر و... به كالایی لوكس در كشور تبدیل شده‌اند، می‌گوید: معلولان، مجبورند برای خرید وسایل توانبخشی هزینه‌های سنگین بپردازند، چراكه این وسایل با ارز دولتی به آنها ارائه نمی‌شود. در این زمان، وقتی قیمت یك ویلچر باكیفیت در بازار 8میلیون و قیمت یك پای مصنوعی 30تا 40 میلیون است، آیا نباید آنها را لوكس بدانیم؟
رئیس انجمن جامعه معلولان ادامه می‌دهد: این در حالی است كه سازمان بهزیستی تنها یك میلیون از هزینه پای مصنوعی را به معلول می‌پردازد و او مجبور است مابقی این هزینه را خودش تأمین كند.
همت‌نژاد، معتقد است هنوز هیچ حمایت مؤثری در كشور از صنعت ویلچرسازی صورت نگرفته و این مسأله باعث شده تا معلولان با مشكلات جدی روبه‌رو شوند. به‌طوری كه، شركت‌های داخلی توان ساخت یك ویلچر مرغوب را ندارند و استانداردهای شركت‌های خارجی نیز مناسب با معابر شهری و خیابان‌های كشور ما نیست.
همت‌نژاد با اشاره به اینكه در حال حاضر تحریم‌های امریكا علیه ایران باعث نگرانی تعداد زیادی از معلولان برای تأمین وسایل توانبخشی شده است، می‌گوید: بهترین ویلچر موجود محصول یك كشور اروپایی است و اگر تحریم‌های علیه ایران شدت یابد، معلولان با چالش‌های جدی ای در زمینه تأمین وسایل توانبخشی روبه‌رو خواهند شد. وی با بیان یك تقاضا از هیأت دولت و رئیس جمهور، تأكید می‌كند: با توجه به افزایش قیمت ارز از دولت محترم تقاضا داریم تا به هر معلول سهمیه واردات یك ویلچر با ارز دولتی را بدهند، چراكه اغلب معلولان توان پرداخت هزینه‌های سنگین برای خرید وسایل توانبخشی را ندارند.
** ویلچر نداشته باشیم، چه طور زندگی كنیم؟
ویلچر برای معلولان، حكم پای نداشته را دارد. یعنی اگر نباشد، حتی برای یك خرید ساده هم نمی‌توانند به بیرون بروند و در نهایت،« خانه نشین» می‌شوند اما قیمت بالای ویلچر در بازار باعث شده تا تنها آن دسته از معلولان كه توان مالی بالاتری دارند بتوانند از این امكانات بهره‌مند شوند. البته تعداد كسانی كه برای خرید یك ویلچر بین 4 تا 10 میلیون تومان هزینه می‌كنند، انگشت شمار است. چراكه به گفته انجمن‌های حمایتی، معلولان جزو اقشار ضعیف جامعه هستند و از عهده مخارج زندگی خود هم با سختی و زحمت برمی‌آیند، چه برسد به اینكه، بخواهند چند میلیون برای خرید یك ویلچر هزینه كنند.
«مهدی عامری»، معلول 27 ساله‌ای است كه در اثر یك بیماری ارثی، دچار معلولیت شده است، گویا ویلچری كه از سازمان بهزیستی گرفته آنقدر سنگین است كه برای جا به جایی آن، حداقل باید یك نفر را همراه خود ببرد. مهدی می‌گوید: «هر جایی كه می‌خواهم بروم، باید یك نفر مثل سایه همراهم باشد. یك ویلچر دستی دارم كه چندین بار آن را تعمیر كردم اما هر بار كه آن را به تعمیرگاه می‌برم باید 2 هفته منتظر تحویل آن بمانم و از خانه بیرون نروم.»
بی ویلچری حسرت یك گردش چند ساعته را به دل مهدی گذاشته است. دست هایش كه توان چرخاندن چرخ‌های ویلچر خرابش را ندارد و مادر پیرش هم كه نمی‌تواند او را دائم به این طرف و آن طرف ببرد، به همین علت، اغلب روزها مجبور است تا در خانه بماند. او می‌گوید:« همه تلاشم را می كنم تا یك ویلچر برقی بخرم. البته قیمت وسایل كمك توانبخشی به علت بالارفتن قیمت دلار افزایش پیدا كرده و بعید می‌دانم به این زودی‌ها بتوانم ویلچر برقی با كیفیتی بخرم.» البته، او دوستان معلولی هم دارد كه با ویلچر برقی براحتی در خیابان‌ها رفت و آمد می‌كنند اما مهدی به علت مشكلات مالی، تنها یك ویلچر دستی دارد كه در حد امور روزانه و حركت در خانه می‌توان از آن استفاده كرد.
«فرید رحمانی» معلول دیگری هم می‌گوید، كیفیت ویلچرهایی كه بهزیستی به معلولان می‌دهد، مورد قبول نیست و به همین خاطر می‌خواهد آن را بفروشد تا یك ویلچر برقی با كیفیت بخرد. او معتقد است، خرید هر ویلچر برقی، به اندازه خرید یك پراید، هزینه می‌خواهد كه تأمین این پول برای اغلب معلولان ناممكن به نظر می‌رسد.
** عمر هر ویلچر، 5 ماه است
«احمدرضا عامریان» یكی از معلولانی كه از فعالان سازمان‌های مردم نهاد جوانان نیز هست، تأكید می‌كند:« بهزیستی به بهانه حمایت از كالای ایرانی، بدترین جنس بازار را می‌خرد و به معلولان می‌دهد. موقع تحویل هم به ما می‌گوید ویلچر تا 5 سال ضمانت دارد، در حالی كه عمر هر كدام به 5 ماه هم نمی‌رسد.» وی ادامه می‌دهد: «حتی انتخاب نوع ویلچر را به خود معلول نمی‌دهند. گاهی مشاهده می‌كنیم فردی به جای اینكه ویلچر ارتوپدی دریافت كند، ویلچر ویژه سالمندان، دریافت كرده است.»
** تجدید نظر درباره اهدای ویلچر به معلولان از سوی بهزیستی
با این همه، اخبار مربوط به بی‌كیفیت بودن ویلچرهای خریداری شده، به گوش ِمسئولان بهزیستی نیز رسیده است. به‌طوریكه، «دكتر حسین نحوی نژاد»، معاون توانبخشی سازمان بهزیستی به « ایران» می‌گوید: «اظهار نظرها درمورد كیفیت ویلچرها متعدد است. برخی از كیفیت آنها رضایت دارند و تعدادی هم ناراضی هستند كه این موضوع باید بررسی شود. به همین خاطر، در نظر داریم تا در سال آینده، هزینه خرید ویلچر برای هر معلول را به خود او بدهیم تا دیگر شاهد این واكنش‌ها نباشیم.» وی با تأكید بر اینكه نمی‌توانیم بگوییم همه ویلچرهای خریداری شده كیفیت ندارند، می‌افزاید: بر اساس قانون، نمی‌توانیم ویلچر خارجی بخریم و علاوه بر آن با كمبود بودجه برای خرید وسایل توانبخشی از جمله ویلچر روبه‌رو هستیم. نحوی‌نژاد با بیان اینكه در حال حاضر بنیاد جانبازان برای جمعیت تحت پوشش خود ویلچر خارجی خریداری می‌كند، می‌گوید: تمام ویلچرهای خریداری شده توسط سازمان بهزیستی از ابتدای انقلاب، داخلی بوده و ما مجاز به خرید هیچ ویلچر خارجی نبودیم و بخشی از اعتراضات موجود به ما نیز به همین خاطر است.
** موافق اهدای هزینه به معلولان برای خرید ویلچر نیستیم!
به گفته كارشناسان، اهدای هزینه خرید به هر معلول راهكار مناسبی برای حل این موضوع نیست. چراكه، در موارد مشابه، اتفاق افتاده كه به معلول هزینه‌ای داده شده اما او به علت شرایط سخت معیشتی آن را صرف امور دیگر كرده است. دكتر «كامران عاوران»، مدیر عامل انجمن جامعه معلولین نیز به این موضوع اشاره می‌كند و به «ایران» می‌گوید: به عقیده من اهدای پول ویلچر به معلولان راهكار مناسبی نیست و باعث می‌شود تا معلول این هزینه را در امور دیگر صرف كند. به همین خاطر، به جای این راهكار، سازمان بهزیستی بهتر است شفاف‌سازی كند تا با چه شركت‌های داخلی‌ای برای خرید ویلچر قرار داد بسته است.
وی ادامه می‌دهد: باید مشخص شود كه این وسایل دارای چه كیفیت و استانداردهایی هستند. تا به حال، هیچ گزارشی در این مورد به دستم نرسیده است و همیشه برایمان مجهول بوده كه ساز و كار خرید این وسایل به چه صورت است؟ اغلب افرادی كه از ویلچرهای سازمان بهزیستی استفاده می‌كنند می‌گویند، این وسیله آنطور كه باید كارایی نداشته و آنها از این ویلچرها تنها در داخل خانه و امور جزئی استفاده می‌كنند.
مدیر عامل جامعه معلولان، در پاسخ به این سؤال كه آیا گارانتی این محصولات معتبر نیست، می‌افزاید: گارانتی در ایران بیشتر جنبه تزئینی دارد و اغلب محدودیت‌هایی برای استفاده از آن در كشور وجود دارد. به‌طوریكه، تعداد زیادی از آسیب‌ها شامل گارانتی نمی‌شود و به همین خاطر به گارانتی ویلچرها چندان نمی‌شود اعتماد كرد.
عاروان با اشاره به اینكه به نظر می‌رسد شركت‌هایی كه سازمان بهزیستی برای خرید ویلچر با آنها قرار داد بسته اعتبار لازم را ندارد، می‌گوید: نگرانی معلولان در این مورد طبیعی است. البته، شركت‌های داخلی معتبر و با كیفیت ایرانی ای هم وجود دارند اما نمی‌دانیم چرا بهزیستی برای تأمین خرید‌های خود به سراغ آنها نمی‌رود؟
وی می‌افزاید: طی كردن راه‌های طولانی با ویلچر معمولی امكانپذیر نیست. این موضوع، باعث می‌شود تا معلول خسته و محدود شود و مشكلی مضاعف بر معلولیت به او تحمیل شود.
عاروان با اشاره به اینكه در تمام كشورهای دنیا معلولان از ویلچرهای برقی استفاده می‌كنند تا بتوانند با سرعت زمان، حركت كنند، می‌گوید: به‌طور قطعی فرآیند و حركات یك معلول نسبت به یك فرد سالم كندتر است و داشتن یك ویلچر برقی می‌تواند جبران زمان از دست رفته یك معلول باشد تا او بتواند به عنوان یك ورزشكار و شاغل و... موفق شود. وی می‌افزاید: ویلچر دستی استهلاك زیادی را به معلولان تحمیل می‌كند و باعث تشدید معلولیت خواهد شد. معلول می‌تواند از ویلچر برقی استفاده كند و در كنار آن هم ورزش كند تا از نظر توانبخشی دچار مشكل نشود.
** ویلچر فروشی
«فرید رضا پور»، رئیس انجمن معلولان همت، نیز كیفیت نداشتن ویلچرهای خریداری شده توسط بهزیستی را تأیید می‌كند و می‌گوید: سازمان بهزیستی تنها از نگاه اداری به این موضوع نگاه می‌كند و تصور می‌كند، هرچقدر ویلچر بیشتر بخرد، به معلولان خدمات بیشتری ارائه كرده است. در صورتیكه باید كیفیت نیز مد نظر قرار بگیرد. وی با تأكید بر اینكه خرید ویلچر برقی برای معلولان در حد توان مالی سازمان بهزیستی نیست، ادامه می‌دهد: تنها مواردی كه من مشاهده كردم، صاحب ویلچر برقی شدند با كمك خانواده و دوستان‌شان توانستند این هزینه را تأمین كنند وتاكنون كمتر شاهد اهدای ویلچر برقی از سوی بهزیستی بوده‌ایم.
رضا‌پور با تأكید بر اینكه هر معلول، به‌طور متوسط 10 تا 12 ساعت روی ویلچر می‌نشیند، می‌گوید: اگر ویلچر كیفیت مناسبی نداشته باشد، معلول دچار مشكلات متعددی از جمله انحنای كمر می‌شود. همچنین، برخی از معلولان ویلچرهایی كه سازمان بهزیستی به آنها اهدا می‌كند را می‌فروشند تا ویلچر گران‌تر و البته با كیفیت‌تری بخرند. وی با اشاره به اینكه ویلچر 450 هزار تومانی هم در بازار وجود دارد اما كیفیت آن مناسب نیست، می‌گوید: قیمت یك ویلچر با كیفیت متوسط، حدود 4 میلیون و 500 هزار تومان است كه اغلب معلولان از عهده تأمین این هزینه برنمی آیند. رئیس انجمن معلولان همت، می‌افزاید: همان‌طور كه یك فرد عادی نمی‌تواند با یك كفش نامناسب چند ساعت در روز را سپری كند، نباید از معلول انتظار داشت 12 ساعت روی یك ویلچر بی‌كیفیت بنشیند. بنابراین، مسئولان باید در خرید ویلچرهای كم‌كیفیت تجدیدنظر كنند و شرایط اهدای ویلچر را هم تسهیل كنند تا معلولان دچار مشكل نشوند.
** وقتی از مشكلات معلولان حرف می‌زنیم با تكذیب و واكنش‌هایی روبه‌رو می‌شویم
«محمود كاری»، مدیرعامل انجمن ندای معلولان ایران، نیز با انتقاد از كیفیت ویلچرهای خریداری شده توسط بهزیستی، می‌گوید: درحال حاضر براحتی می‌توان با پرسش از معلولان متوجه شد كه این افراد در چه شرایط سختی صاحب ویلچر می‌شوند. كاری در ادامه می‌افزاید: زمانی كه از مشكلات معلولان حرف می‌زنیم با تكذیب و واكنش‌هایی روبه‌رو می‌شویم، مبنی بر اینكه این خبرها درست نیست، اما مسأله ویلچر صحیح است و ویلچر به سختی در اختیار افراد دارای معلولیت قرار می‌گیرد وفرآیند واگذاری طولانی و حتی تا 4سال زمانبر است.
** واكنش رئیس سابق سازمان بهزیستی به بی‌كیفیتی ویلچرهای بهزیستی
همایون هاشمی، رئیس سابق سازمان بهزیستی كشور نیز در واكنش به اخبار مربوط به بی‌كیفیتی ویلچرهای خریداری شده توسط بهزیستی، می‌گوید: بهزیستی یك سری فعالیت‌های اصلی و یك سری فعالیت‌های موردی انجام می‌دهد كه باید مراقبت كند برنامه‌های اصلی كه در جهت حمایت از افراد تحت پوشش قانونی خود دارد تحت الشعاع فعالیت‌های غیرمستمر این سازمان قرار نگیرد، ضمن اینكه فعالیت‌های مستمر خود را تقویت كند.
نماینده مردم میاندوآب، شاهین دژ و تكاب درمجلس شورای اسلامی، می‌افزاید: متأسفانه بهزیستی بیشتر به‌دنبال اجرای برنامه‌های غیر ضروری بوده تاجایی كه فعالیت‌های كنونی این سازمان منجر به نارضایتی جامعه هدف شده است و تأمین اقلام ضروری معلولان همچون واكر، ویلچر، عصا و سایر لوازم مورد نیازشان نادیده گرفته می‌شود.
** ویلچرهای بهزیستی از معتبرترین شركت‌های داخلی خریداری شده است
دكتر «افروز صفاری فرد»، مدیركل دفتر توانبخشی روزانه و توانپزشكی سازمان بهزیستی در پاسخ به این انتقادات، با تكذیب بی‌كیفیت بودن ویلچرهای خریداری شده از سوی این سازمان، می‌گوید: برای خرید ویلچر به هر استان، اعتبار تخصیص می‌دهیم و شاخص‌هایی نیز برای آنها تعیین كرده‌ایم كه خرید وسایل توانبخشی بر این اساس صورت می‌گیرد. وی با اشاره به الزام بهزیستی مبنی بر خرید محصول ایرانی، ادامه می‌دهد: باید از محصول ایرانی استفاده كنیم و این موضوع باعث می‌شود تا ویلچر كیفیت برخی از نمونه‌های خارجی را نداشته باشد. البته، ویلچرهای داخلی‌ای كه امروز خریداری می‌شوند هم كیفیت قابل قبولی دارند و نمی‌توانیم بگوییم همه آنها بی‌استفاده و بدون كیفیت هستند.
صفاری فرد، می‌افزاید: در حال حاضر، در كشور 31 مدل خرید انجام می‌دهیم و هر استان با 2 الی 3 شركت در این زمینه همكاری می‌كند. یعنی هر استان مختار است بر حسب نیازش و بر اساس شاخص‌های موجود خرید كند. به همین علت حدود 30 نوع ویلچر از سوی سازمان بهزیستی در كل كشور خریداری می‌شود كه به همین خاطر، باید مشخص شود، معلولان نسبت به كدام یك از آنها ناراضی هستند؟
مدیركل دفتر توانبخشی روزانه و توانپزشكی سازمان بهزیستی در زمینه شاخص‌های ویلچرهای خریداری شده، می‌گوید: خدمات پس از فروش، گارانتی معتبر و قیمت و شرایط مناسب از جمله شاخص‌هایی است كه هر ویلچر باید داشته باشد اما مطمئناً، اگر اعتبارات‌مان بیشتر بود می‌توانستیم خدمات گسترده تری به جامعه هدف خود ارائه كنیم. به‌طور مثال، به جای تحویل صندلی حمام به معلول اگر اعتبار لازم را داشته باشیم به آنها ویلچر حمام اهدا كنیم.
مدیركل دفتر توانبخشی روزانه و توانپزشكی سازمان بهزیستی، می‌افزاید: متأسفانه به خاطر اینكه وسایل توانبخشی به صورت رایگان در اختیار معلولان قرار می‌گیرد قدر آن را نمی‌دانند و تصور می‌كنند بهزیستی بنجل‌ترین جنس را به آنها داده است. این درحالی است كه شركت‌هایی كه این ویلچرها از آنها خریداری شده جزو شركت‌های معتبر هستند و محصولات‌شان در سراسر كشور به فروش می‌رسد.
صفاری ادامه می‌دهد: در بسیاری از موارد اتفاق افتاده كه ویلچر خارجی هم عیب‌هایی داشته و به همین خاطر با وجود چند ایراد جزئی نمی‌توان كیفیت ویلچرهای خریداری شده از سوی سازمان بهزیستی را زیر سؤال برد. وی با اشاره به افزایش درخواست ویلچر برقی به سازمان بهزیستی از سوی معلولان، می‌گوید: در حال حاضر درخواست ویلچر برقی توسط معلولان رو به افزایش است. زمانیكه معلول از ویلچر معلولی استفاده می‌كند دستانش قوی‌تر می‌شود و استفاده مدام از تكنولوژی جدید باعث می‌شود تا به مرور دستان فرد قدرت خود را از دست بدهد. به همین علت درخواست تعدادی از مددجویان برای خرید ویلچر برقی در كمیته توانبخشی تأیید نمی‌شود، چراكه خانه‌ها و محل زندگی آنها برای تردد با ویلچر برقی مناسب‌سازی نشده است.
مدیركل دفتر توانبخشی روزانه و توانپزشكی سازمان بهزیستی در پاسخ به این سؤال كه برخی از معلولان، ادعا می‌كنند گرفتن ویلچر از بهزیستی 4 سال زمان می‌برد، می‌افزاید: این موضوع صحت ندارد. هر معلول هر 3 سال یك بار می‌تواند درخواست تهیه ویلچر به سازمان بهزیستی بدهد كه پس از آن توسط كمیته مربوطه به درخواست معلول رسیدگی می‌شود.
مدیركل دفتر توانبخشی روزانه و توانپزشكی سازمان بهزیستی می‌گوید: در برخی از موارد ما شاهد این موضوع هستیم كه معلول ویلچر را از سازمان بهزیستی دریافت می‌كند یا آن را به دلایل متعدد برمی گرداند یا ویلچر خود را به علت نیازهای مالی و معیشتی می‌فروشد.
صفاری با اشاره به اینكه حدود 90 درصد از بودجه تأمین وسایل توانبخشی بهزیستی در سال گذشته پرداخت شده است، می‌گوید: در سال گذشته، حدود 40 میلیارد تومان به خرید وسایل توانبخشی به سازمان بهزیستی اختصاص یافت كه حدود 40 درصد از این هزینه برای تأمین ویلچر معلولان پرداخت شده است.
*منبع: روزنامه ایران؛ 1397،4،14
**گروه اطلاع رسانی**1699**2002
معلولان كشور به دلیل شرایط جسمی كه دارند سال هاست با مشكلات متعددی همچون اشتغال، معیشت و تأمین وسایل كمك توانبخشی مواجه‌اند و برهمین اساس برای آنها تا رسیدن به كیفیت زندگی مطلوب و برخورداری از رفاه اجتماعی فاصله زیادی وجود دارد.
