كم آبی؛ دلیل كوچ پتروشیمی ها به سواحل جنوبی

به گزارش خبرنگار اقتصادی ایرنا، بحران كم آبی در كشور به مرز هشدار رسیده؛ به طوری كه به دلیل استفاده گسترده از منابع آب زیر زمینی، از 609 دشت كشور، برداشت آب از 355 دشت ممنوع شده است.
در چنین شرایطی، برخی مجوزهای ساخت پتروشیمی در مناطقی صادر شده است كه جزو دشت های بحران زده به شمار می رود و برای مصارف عادی نیز آب كافی ندارد؛ چه برسد به حجم عظیم آب مورد نیاز پتروشیمی ها.
صنعت پتروشیمی، جزو صنایع آب بر شناخته می شود و منابع آبی، در جانمایی مكان ساخت مجتمع های پتروشیمی، نقش كلیدی بازی می كند.
كمبود آب می تواند روند ساخت یك طرح پتروشیمی را متوقف كرده و سازندگان را به جابجایی ناچار كند.
آب در بخش فرایندهای مجتمع های پتروشیمی كه به تولید محصول منجر می شود و همچنین در تولید بخار و برج های خنك كننده، مصرف بالایی دارد و كمبود آن فعالیت مجتمع را دچار اخلال و حتی توقف می كند.

** هشدار وزارت نیرو نسبت به كمبود آب پتروشیمی ها
خطر كم آبی برای صنایع آب بر از جمله پتروشیمی به تدریج در حال گسترش است و وزارت نیرو نیز نسبت به آن هشدار داده است.
بتازگی «حمیدرضا جانباز» معاون وزیر نیرو، اعلام كرده است: كشور به سمت خشكسالی های مستمر پیش می رود و با توجه به چنین شرایطی اگر بارندگی نداشته باشیم سال آینده به مجتمع های پتروشیمی آبی تخصیص داده نمی شود.
بر این اساس، اعلام شده است پتروشیمی ها نباید روی آب سدها حساب كنند و برای جلوگیری از معضل كمبود آب برای پتروشیمی ها و توقف فعالیت، این واحدهای صنعتی باید به سراغ استفاده از فاضلاب و پساب های شهری بروند.

** چالش تامین آب پتروشیمی های فعال
تاكنون، طرح های مختلفی مانند تامین آب از طریق تصفیه فاضلاب و پساب های شهری و صنعتی، ساخت مجتمع های پتروشیمی با فناوری های جدید خنك كننده، حفر چاه های عمیق و حتی انتقال آب از نقاط پرآب مطرح شده و در دستور كار قرار گرفته است.
اجرای این طرح ها مورد توجه پتروشیمی های در حال فعالیت قرار دارد و مالكان و سهامداران آنها با هدف تضمین سودآوری و فعالیت مجتمع ها، این موضوع را پیگیری می كنند اما این راهكارها، همگی هزینه بر بوده و اجرای آنها باعث می شود میزان حاشیه سود بنگاه های اقتصادی كاهش یابد.
مقایسه مجتمع های پتروشیمی حاشیه خلیج فارس با پتروشیمی هایی كه در مناطق خشكی و مركزی كشور قرار گرفته اند، نشان می دهد اجرای این طرح ها، فاصله سودآوری شركت های پتروشیمی را افزایش داده و توان رقابت پذیری پتروشیمی های داخل خشكی را نسبت به پتروشیمی های ساحلی كاهش می دهد.

** سواحل جنوب؛ نقطه امید پتروشیمی های در دست ساخت
در مواجهه با معضل كم آبی، سرمایه گذاران درصدد برآمده اند طرح های جدید پتروشیمی را به سواحل دریای عمان و خلیج فارس منتقل كنند تا با بحران آب روبرو نشوند؛ در این میان، حتی جانمایی پتروشیمی های جدید در دست ساخت و انتقال آنها به سواحل جنوبی كشور نیز در دستور كار است.
البته ساخت پتروشیمی ها در ساحل دریا، علاوه بر برخورداری از منابع آبی، مزایای دیگری مانند دسترسی به خوراك ارزان، نزدیكی به مبادی صادراتی و بازارهای هدف را نیز به دنبال دارد.
بر این اساس، در طرح اولیه شهرك پتروشیمی مكران در منطقه آزاد چابهار قرار شده است 18 طرح پتروشیمی در سه فاز ساخته شود كه این طرح ها برای تولید محصولات بالادستی متانول، اوره، آمونیاك، الفین‌ها و محصولات آروماتیك برنامه‌ریزی شده است.
منطقه عسلویه نیز به عنوان قطب اصلی صنعت پتروشیمی كشور به شمار می رود كه ساخت دهها طرح بالادستی و میان دستی در مجتمع ها و بنگاه های اقتصادی آن منطقه در دستور كار قرار دارد.
با توجه به جذابیت مناطق ساحلی، طرح های متعدد پتروشیمی كه برای مناطق داخل خشكی در استان های مختلف تعریف شده اما ساخته نشده، قرار است به سواحل خلیج فارس و دریای عمان منتقل شود.

** كوچ پتروشیمی های چهار قلوی فارس
از مهمترین و پرچالش ترین طرح های پتروشیمی در دست ساخت، طرح مربوط به پتروشیمی های چهار قلوی استان فارس است كه قرار بود در قالب طرح خط اتیلن مركز ساخته شود.
پتروشیمی های فیروزآباد، جهرم، فسا و داراب كه ساختشان سال های طولانی به علت های مالی و فنی به تاخیر افتاد، این بار در مواجهه با دیو خشكسالی و كمبود آب، چاره ای جز تسلیم ندارند و فشار و جوسازی مسوولان محلی نیز نمی تواند كارساز باشد.
بر این اساس، قرار است این طرح ها به علت كمبود آب، به سواحل خلیج فارس منتقل شود.
برآورد می شود میزان آب مورد نیاز برای سه پتروشیمی جهرم، فسا و داراب حدود 53 میلیون لیتر در طول شبانه روز باشد، یعنی مقدار آبی كه در این پتروشیمی ها مصرف می شود با میزان آب مصرفی 270 هزار نفر در شبانه روز برابر می شود.
در وضعیت فعلی كشور و استان فارس كه با بحران آب دست به گریبان است، مصرف این مقدار آب توسط پتروشیمی ها فاجعه آمیز خواهد بود.
ساخت این پتروشیمی ها، در قالب طرح خط لوله اتیلن مركز تعریف شده است.
عملیات اجرای خط لوله اتیلن مركز در سال 1390 كلید خورد؛ هدف از این پروژه انتقال گاز اتان از پالایشگاه پارسیان به مجتمع پتروشیمی فیروز آباد و انتقال اتیلن به مجتمع‌های پتروشیمی جهرم، فسا، داراب و استهبان جهت تامین خوراك اولیه آنها بود.
در نتیجه هشدار كارشناسان درباره كم آبی، قرار است این طرح ها به منطقه عسلویه منتقل شود.
بر این اساس، پاییز پارسال مدیرعامل پتروشیمی فیروزآباد از انتقال این طرح پتروشیمی به عنوان تامین‌كننده اتیلن خط اتیلن مركز به سواحل خلیج فارس در عسلویه خبر داد و گفت: با این انتقال، مشكل تامین آب حل و این طرح در كنار پروژه استحصال اتان پارسیان در عسلویه ساخته می‌شود.
وی تصریح كرد: یكی از خطوط قرمز در صنعت، به ویژه صنایع نفت و گاز و پتروشیمی تامین آب است و به ویژه در كشور ما كه بحران آب بر كسی پوشیده نیست.
«بحث آب اگر با مشكل روبرو شود، طرح به طور كامل شكست می‌خورد و مرگ این طرح رقم می خورد».
پتروشیمی فیروزآباد بزرگ ترین طرح پتروشیمی استان فارس و خط اتیلن مركز به شمار می رود كه قرار است با ساخت آن سالیانه بیش از یك میلیون تن اتیلن تولید شود.

** ابهام در تامین آب پتروشیمی خمین
همه مناطق مركزی كشور با بحران آب دست به گریبانند.
برخی پتروشیمی های قدیمی مانند پتروشیمی شازند اراك به ناچار با حفر چاه های عمیق به تامین آب مورد نیاز اقدام كرده اما تامین آب پتروشیمی های در دست ساخت، دچار ابهام است.
به عنوان مثال، منطقه خمین در استان مركزی كه در تامین آب مورد نیاز بخش كشاورزی مشكل داشت به عنوان محل ساخت یك مجتمع جدید پتروشیمی انتخاب شده است.
پلیمر خمین از ظرفیت تولید سالانه 175 هزار تن پلی‌پروپلین برخوردار است كه تا 230 هزار تن افزایش می یابد.
با وجود اینكه استاندار مركزی از رفع مشكل كمبود آب مورد نیاز پتروشیمی خمین خبر داده است اما همچنان نسبت به كارآمدی و اجرای روش های تامین آب این طرح، ابهام وجود دارد.

** پتروشیمی ابن سینا در انتظار آب
پتروشیمی ابن سینا در استان همدان نیز با بحران آب دست به گریبان است. این طرح در انتظار تامین منابع آبی مورد نیاز آن از محلی بجز منابع زیرزمینی است.
به گفته نهادهای ذیربط، مشكل این طرح، آب است كه البته پیشنهاد شد كه آب مورد نیاز پتروشیمی همدان از خط انتقال پساب به نیروگاه برق مفتح تامین شود.
«سیدعادل عربی» سرپرست اداره كل محیط زیست استان همدان، در این زمینه گفت: اجازه نداریم با استقرار واحدهای صنعتی آب‌بر موافقت كنیم كه به طور مشخص به پتروشیمی و فولاد اشاره شده است؛ این، یعنی اینكه در استان همدان نمی‌توانیم از این نوع پروژه‌های جدید داشته باشیم.
البته برای حل مشكل این پتروشیمی، استفاده از پساب ها به جای منابع آبی زیرزمینی پیشنهاد شده است كه در دست بررسی قرار دارد.

** آب، قربانی بلندپروازی برخی مقام های محلی و استانی
كارشناسان برای انتقال طرح های پتروشیمی در دست ساخت به سواحل جنوبی كشور و در مقابل، ایجاد صنایع پایین دستی به جای آنها در مناطق مركزی كشور پیشنهادهایی دارند اما مقاومت هایی از سوی مقام های محلی و ذینفعان وجود دارد و با سیاسی كردن موضوع تلاش می كنند مانع انتقال این طرح ها شوند.
با توجه به تجربه سایر كشورها، امروز بیش از هر زمان دیگری، به ایجاد یك نهاد رگولاتوری در این بخش نیاز احساس می شود كه بر اساس منافع ملی، اسناد بالادستی و چشم انداز 20ساله، نسبت به صدور مجوز و تغییر در جزییات مجوزهای صادر شده اقدام كند.
گزارش از: میثم طاهری
اقتصام**2022*1961*