یك وزارتخانه برای بیست میلیون توریست

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری، نمایندگان مجلس شورای اسلامی پس از استماع نظرات مخالف و موافق به ماده واحده طرح تشكیل وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی رای دادند.
در حالی كه مخالفان، تشكیل این وزارتخانه را موضوعی غیراولویت دار و ناهمساز با اهداف برنامه های پنجم و ششم توسعه در زمینه كاهش حجم دولت و شمار وزارتخانه ها دانستند، موافقان دلیل حمایت از طرح را چابك شدن سازمان میراث فرهنگی و پاسخگو شدن آن به مجلس عنوان كردند.
از اوایل سده جاری خورشیدی تاكنون نهادهایی با عناوین گوناگون عهده دار امور مربوط به گردشگری بوده اند. یكی از آخرین تحولات مربوط به نهاد متصدی حوزه گردشگری در دوره ریاست جمهوری نهم رخ داد كه سازمان ایرانگردی و جهانگردی در معاونت ریاست جمهوری با سازمان صنایع دستی كشور ادغام شد. با گذشت سال ها و همچنان كه اشاره شد نمایندگان مجلس، دهم مردادماه حكم به تبدیل این سازمان به وزارتخانه دادند.
این طرح دارای یك ماده واحده و 2 تبصره است. بر اساس تنها ماده واحده آن، سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی با تمامی اختیارات و وظایفی كه سازمان مذكور به موجب قوانین و مقررات دارد به وزارت میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع دستی تبدیل می‌شود. در همین حال طبق، تبصره یك ماده واحده این طرح و درصورت تصویب نهایی، تمامی امكانات و اموال نیروی انسانی این سازمان در اختیار وزارتخانه جدید قرار می‌گیرد. تبصره 2 این ماده واحده نیز تصریح می ‌كند شرح وظایف این وزارتخانه مطابق قوانین مورد عمل سازمان مذكور خواهد بود و دولت موظف است تغییرات در شرح وظایف وزارتخانه جدید را حداكثر در مدت یك ‌سال برای تصویب به مجلس شورای اسلامی ارائه كند.
پژوهشگر خبرگزاری جمهوری اسلامی در خصوص تشكیل وزارتخانه گردشگری و انتظارات از آن با «علی صدرنیا» رئیس هیئت مدیره جامعه راهنمایان ایرانگردی و جهانگردی گفت وگویی را صورت داد. وی درباره نكات مثبت این طرح اظهار داشت: در این سیستم فعلی، شخصی به عنوان مسوول سازمان و معاون گردشگری انتخاب می شود ولی نمایندگان مجلس به طور قانونی به مسوولان دسترسی ندارند و اگر الزام به توضیح، سوال و پاسخ باشد با این سیستم فعلی میسر نیست. مجلس نمی تواند مسوولان این سازمان را به پاسخگویی فراخواند و برای این كار باید ریاست جمهوری را دعوت كند كه در واقع ایشان هم نمی تواند به طور مستقیم توضیح دهد چون مساله در حیطه ای تخصصی باید طرح و عنوان شود.
به گفته وی، وزیر پیشنهادی طرحی را به مجلس ارائه می دهد و این طرح براساس سابقه و كارنامه شخص، رای اعتماد یا عدم اعتماد را به دنبال دارد. بنابراین، شكل گیری ساختار وزارت می تواند گام مثبتی باشد كه هم روال قانونی جلو برود و هم مسوولان پاسخگو باشند. اینطور راحت تر می توان مشكلات گردشگری را پیگیری كرد.
وی با انتقاد از بی ثباتی های مدیریتی در این سازمان گفت: روسای این سازمان به طور متوسط یك سال و نیم دوام آورده اند و این طبیعی است كه در این مدت كم اگر برنامه هایشان هم درست باشد، قادر به پیگیری نخواهند بود و كارها پیوستگی ندارد اما لااقل یك وزیر اگر بماند ضمانتی برای چهار سال است و این چهار سال فرجه ای است كه امور پیگیری شود و برنامه ها حساب شده باشد كه به نظرم این اولین حسن وزارت شدن است.
صدرنیا در پاسخ به انتقاد از تجمیع سه حوزه گردشگری، صنایع دستی و میراث فرهنگی با توجه به تفاوت ذاتی این سه حوزه بیان داشت: گردشگری می تواند تمام این ها را پوشش دهد، یكی از جنبه های مهم گردشگری رونق اقتصادی است كه با خود می آورد و طبیعتا با خدمت صنایع دستی و میراث فرهنگی به گردشگری، گردشگری به راحتی می تواند با برنامه ریزی درست جایگزین نفت قرار گیرد. به زعم كارشناسان هم گردشگری در این بین اصلی تر است و در صورتی كه هر معاونتی كارش را به طور مستقل پیگیری كند تركیب این سه مشكلی را به وجود نمی آورد.
وی درباره عملكرد آتی و وظایف وزارتخانه گردشگری گفت: كسی كه پیگیر گردشگری است خودش یك وزیر خواهد بود. وزیر در هیئت دولت شركت دارد و می تواند در دولت به طور مستقیم پیگیری كند. وجود وزیر گردشگری هم سطح دیگر وزرا امكانی است كه آنها می توانند با هم كار كنند و به تفاهم برسند. درحالی كه الان رئیس سازمان توان همكاری با سایر وزرا را ندارد.
به گفته وی در بسیاری از كشورهای دنیا قاعد كار این است كه گردشگری حوزه فعالیت بخش خصوصی تلقی می شود، یعنی یك سری آژانس ها با آژانس های دیگر كشورها در زمینه شرایط تور و برنامه سفر با هم به تفاهم می رسند. وظیفه بدنه وزارت یا هر متولی گردشگری سیاستگذاری و بعد نظارت است.
صدرنیا افزود: معنی ندارد وزارت، كار گردشگری انجام دهد. آژانس ها كار را انجام می دهند. در واقع ما حتی اگر سازمان و وزارتخانه نداشته باشیم گردشگر سفر خودش را می رود. ساختار وزارت به این خاطر مطلوب است كه مسوول گردشگری مقام بالایی داشته باشد و بتواند درحد وزیر، تصمیمات اتخاذ شده را هماهنگ كند. به عبارتی مسوول مربوطه باید بتواند شرایط را تسهیل كند و اصلا لزومی نداره كه وزارتخانه عریض و طویل باشد.
رئیس هیئت مدیره جامعه راهنمایان ایرانگردی و جهانگردی درباره انتظارات این جامعه تصریح كرد: یكی از مشكلات اساسی ما به عنوان راهنما این است كه كار ما به عنوان شغل شناخته نشده است. از طرفی در چشم اندازهای بیست ساله باید به بیست میلیون گردشگر برسیم و اكثر آنان به راهنما نیاز خواهند داشت. وقتی هنوز ما راهنما را به عنوان شغل نشناخته ایم و هنوز هیچ امتیازی برای آن قائل نیستیم، نمی توانیم هنوز آدم هایی را كه مناسب این كار هستند جلب كنیم. در این شرایط كسانی به این شغل وارد می شوند كه شاید این كار انتخاب آخر آنان باشد.
به گفته وی رساندن شمار گردشگران به بیست میلیون نفر شوخی نیست و پروژه بسیار عظیمی است كه ساختار منظمی می خواهد. در این میان، راهنمایان كه در كنار آژانس ها ركن مهمی به شمار می آیند اصلا دیده نشده اند. راهنمایی گردشگران به عنوان شغل به رسمیت شناخته نمی شود، آن ها بیمه نمی شوند و امتیازی ندارند. اگر ما گردشگر جهانی می خواهیم باید زیرساخت ها درست شوند كه یكی همین وزارتخانه شدن سازمان گردشگری است. در این ساختار باید راهنما را به عنوان شغل تعریف كنند و تحت پوشش خدمات قرار دهند. سازمان میراث فرهنگی هم از بیست سال گذشته تا اكنون هرجا كه مسائل مربوط به راهنما مطرح شده، آن را مسكوت گذاشته است. به عنوان مثال در آیین نامه سازمان میراث فرهنگی بسیاری از وظایف درباره راهنمایان، بر عهده خود سازمان گذاشته شده است. در آئین نامه صریحا اعلام شده كه تعیین میزان دستمزد راهنمایان برعهده سازمان است اما هیچ وقت این اقدام صورت نگرفته است. در واقع ما به عنوان جامعه راهنمایان ایرانگردی و جهانگردی به واسطه همكاری نزدیكی كه با جامعه تورگردانان ایران داریم، تفاهم و دستمزدها را تعیین می كنیم اما قانون می گوید این كار برعهده سازمان است.
صدرنیا با اشاره به ویژگی های شغلی راهنمایان گفت: مشكل ما این است كه گردشگری ما فصلی است یعنی دو یا سه ماه كار می كنیم و بقیه ماه ها بیكار هستیم. این وضعیت باید در قانون مشاغل به نحوی تعریف شود چون قانون كار می گوید شما باید دائم شغل داشته باشید تا بیمه شوید. كار ما كاری خاص است و باید بررسی كنند كه چه راهكاری پیدا می شود كه راهنمایان، هم شاغل محسوب شوند و هم زیر پوشش خدمات قرار گیرند. شاید با وزارتخانه سازمان میراث فرهنگی كارها بهتر پیگیری شود.
وی درباره سختی كار راهنمایان و لزوم توجه به چالش های آنان ادامه داد: كار راهنمایان در ایران بسیار دشوار و خاص است. در بعضی از كشورها تاكید روی راهنمایان محلی است اما گردشگری ما راهنمای ملی محور است یعنی وقتی توریست وارد فرودگاه می شود ما آنان را تحویل می گیریم. در طول دو هفته یا ده روز، با آنها هستیم و سپس برای ترك كشور به فرودگاه می بریم. گردشگری ما روی راهنمایان ملی استوار است و در هیچ كجای دنیا راهنمایان به اندازه راهنمایان ایران درگیر نیستند چنانكه كارهای رزرو رستوران و .. برعهده راهنمایان است. عملا راهنمایان در سه شیفت كار می كنند؛ از 7 صبح تا شام و حتی شبانه برای مشكلات پزشكی درگیرند و گرفتاری های زیادی برای آنان پیش می آید. در واقع ما عملا همیشه به حالت آماده باش هستیم. شرایط كار راهنمایان خاص است و راهنمایی خاص نیز نیاز است. دلیل خاص بودن این شرایط این است كه ما بین شهرها پرواز نداریم. در خیلی از شهرها راهنمایان غیرزبان انگلیسی نداریم و امكان ندارد كه راهنمای محلی حاضر باشد. به عنوان مثال، معمولا توریستها به شهر پاریس فرانسه می روند، در حالی كه در ایران توریست بین چهار تا پنج و یا حتی میان 10 شهر در گردش است. پس گردشگر ما خاص است و نیاز به راهنمایان ملی خاص داریم؛ راهنمایانی كه از مسیریابی و اماكن شهرها تا رسیدگی به تمام مشكلاتی كه برای یك گروه یا فرد به وجود می آید برعهده می گیرند.
وی در پایان یادآور شد: در شرایطی كه تبلیغات علیه ایران در خارج از كشور بسیار است، توریستی كه به ایران می آید و برمی گردد بهترین تعریف را از ایران ارائه می دهد چون راهنمایان ما با تعصب كار می كنند. چنین خدمتگذارانی كه برای وجهه مملكت در سطح جهانی كار می كنند تا به طور واقعی آن را معرفی كنند باید مورد حمایت ویژه قرار گیرند. تنها با شعار بیست میلیون گردشگر و یا به عبارتی با «حلوا حلوا كردن دهن شیرین نمی شود». ما باید قدم های عملی در این حوزه برداریم كه رسیدگی به وضعیت راهنمایان بخش مهمی از مسیر پیش رو به شمار می آید.
پژوهش**ر.ش**9279