به گزارش ایرنا، هر گوشه و كنار سرزمین ایران مملو از رشته های هنری مختص همان بوم و منطقه است، رنگ و بوی همان اقلیم و فرهنگ را دارد و فلسفه تولید و چرخه حیات آن رشته به نوع و شرایط زندگی مردم منطقه گره خورده است.
به گفته جامعه شناسان فاصله سه نسل كنونی به اندازه چندین نسل زندگی انسان ها بوده و باعث تغییرات ناگهانی در ساختار زندگی انسانها شده است و این تغییر ماهیت در جوامع سنتی مانند ایران بیشتر به چشم می خورد.
تا كمتر از 100 سال پیش همچنان مردم از مناطقی به مناطقی كوچ می كردند و استفاده از ظروف و شیوه زندگی گذشتگان در زندگان آنان كاربرد داشته است، با ماشینی شدن زندگی، ماهیت و كاربرد بسیاری از اشیایی كه در زندگی افراد عادی محسوب می شد، با از دست دادن ماهیت كاربردی، به یك شی زینتی تبدیل شده است.
این ماجرای بسیاری از رشته های صنایع دستی ماست، اشیایی برآمده از ذوق هنری صنعتگران كه جایگاه كاربردی در زندگی آدمیان داشت ولی امروز اگر رغبتی برای آن هست برای استفاده به عنوان كالایی عتیقه و زینتی است.
تغییر ماهیت و شكل زندگی انسان در طول چند دهه باعث از دست دادن بسیاری از استادكاران و فعالان رشته های صنایع دستی شد كه نتیجه ای به جز منسوخ شدن آن رشته ها نبوده است.
حیات هر جریانی در پیوند با زندگی مردم است و هر چه گره خوردگی صنایع دستی به شرایط و نیاز امروزی بیشتر باشد، تداوم چرخه اقتصادی و هنری آن نیز بیشتر تضمین می شود.
رشته هایی مانند لاك تراشی در شاهرود، مفرش بافی در گرمسار و آرادان، خرسك بافی در سرخه، دباغی در خرقان شاهرود، سنگ تراشی در دامغان، شیشه گری فوتی در گرمسار، البسه رنگی در شاهرود، سوزن دوزی در مهدیشهر، كلاه نمدی، چاقو و قفل سازی در سمنان، كرباس بافی در دامغان و گلیم بافی در گرمسار از جمله رشته های صنایع دستی فراموش شده استان سمنان است.
در حوزه صنایع دستی كارشناسان، پیوند دوباره با زندگی امروز، تداوم چرخه آموزشی، شناسایی استادكار، شناسایی فراگیران و علاقه مندان به یادگیری، تبلیغ و ترویج صنایع دستی و تامین بازار فروش را مهمترین شرط برای احیای رشته های منسوخ شده صنایع دستی برشمردند.
استان سمنان 52 رشته صنایع دستی دارد و اكنون پنج هزار هنرمند و صنعتگر در این رشته فعالیت دارند.
**احیای صنایع دستی منسوخ شده در گرو وجود استادكار است
مدیركل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان سمنان گفت : اولین اقدام برای احیای رشته های صنایع دستی شناسایی استادكار آن رشته است كه در برخی شاخه ها این افراد وجود ندارند.
محمد جهانشاهی با بیان این كه برخی رشته های صنایع دستی استان مانند چاقوسازی و قفل سازی منحصر به فرد بوده اند ولی امروز استادكاری برای آن وجود ندارد، افزود : تنوع رشته های صنایع دستی برخاسته از تنوع شرایط اقلیم و فرهنگی سمنان بوده كه می تواند در جذب گردشگران مفید باشد.
وی با تاكید بر لزوم نقش آفرینی صنایع دستی در توسعه گردشگری، بیان كرد : صنایع دستی باقی مانده باید به برند استانی برای سمنان تبدیل شود.
مدیركل میراث فرهنگی سمنان، هم افزایی بین صنعتگران رشته های صنایع دستی را رمز ماندگاری رشته های صنایع دستی برشمرد و گفت : هر چه این هم افزایی در قالب تشكل ها افزایش یابد، توسعه این رشته های هنری بیشتر تقویت می شود.
** 11 رشته صنایع دستی سمنان منسوخ شد
معاون صنایع دستی اداره كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سمنان با اشاره به از بین رفتن 11 رشته از صنایع دستی این استان، افزود : رشته هایی مانند چاقوسازی، قفل سازی، گره چینی، ارسی سازی، شیشه گری فوتی، رفوگری، چهل تكه دوزی، پلاس بافی، طراحی سنتی، حجاری، سنگ تراشی سنتی و كلاه نمدی از رشته های منسوخ شده است.
همایون جورابلو با اشاره به اینكه 18 رشته صنایع دستی استان نیز در خطر منسوخ شدن قرار دارد، تصریح كرد : نمد مالی، چاپ قلمكار، قلمزنی، مرواربافی، البسه محلی، مسگری، ملیله سازی، خراطی، چلنگری، حكاكی روی فلز، مشبك فلز، سرمه دوزی، سوخت روی چوب، حصیربافی، حجم های چوبی، كرباس بافی، حمام سَری و فوت بافی در خطر فراموشی قرار دارند.
وی با اشاره به برخی رشته های فعال صنایع دستی بیان داشت : در رشته هایی مانند سفال و سرامیك، بافته های داری، نساجی، صنایع دستی سنگی و انواع رودوزی، استان هنرمندان صاحب نام و مطرح دارد.
جورابلو یادآور شد : احیای رشته های فراموش شده صنایع دستی به شناسایی صنعتگر نیاز دارد تا با هماهنگی و تعریف دوره های آموزشی، هنرآموز برای این رشته ها تربیت شود.
**شرط ماندگاری صنایع دستی ارتباط با زندگی امروز است
پژوهشگر مردم شناسی استان سمنان در گفت و گو با ایرنا تاكید كرد : علت فراموش شدن برخی رشته های صنایع دستی ارتباط تنگاتنگ آن رشته ها با شكل زندگی سنتی بوده است.
حمیدرضا حسنی اضافه كرد : به عنوان نمونه لاك تراشی در مناطق حاشیه كوهستانی شرق استان سمنان رواج داشت ولی امروز برای خمیركردن آرد از ظروف فلزی و پلاستیكی استفاده می شود، دیگر در بین مردم نیازی به لاك چوبی احساس نمی شود و به همین دلیل رشته ای مانند لاك تراشی از دست رفته است.
وی بیان كرد : رشته مفرش بافی كه پارچه های مقاوم و بزرگ بوده و در بستن اثاثیه هنگام كوچ در غرب استان سمنان كاربرد داشته، در دوره كنونی و با ماشینی شدن كوچ، دیگر كاربردی ندارد پس مفرش بافی به دست فراموشی سپرده شده است.
حسنی، سرنوشت رشته هایی مانند خرسك بافی افتر، دباغی پوست، چرم كاری، سنگ تراشی سنتی، چاقوسازی، گره چینی، ارسی سازی و قفل سازی را همانند دانست كه در اثر گذشت زمان و تغییر شكل زندگی منسوخ شدند.
این پژوهشگر مردم شناسی استان سمنان ادامه داد : ارتباط دوباره این رشته ها با زندگی مردم رمز اصلی احیای این رشته هاست، صنعتگران و هنرمندان صنایع دستی باید با نوآوری و خلاقیت در تولید، راه دوباره ای از هنر خود به زندگی امروزی باز كنند.
وی با بیان این كه حیات صنایع دستی در ارتباط مجدد با شرایط زندگی كنونی است، گفت : بدون پیوند با زندگی، هیچ هنری امكان حیات نخواهد داشت.
وی تبلیغ و تشویق جوانان به صنایع دستی را ضروری ذكر كرد و یادآور شد : با رونق دوباره بازار مس و ظروف مسی، مسگری سنتی اكنون درآمد قابل توجهی دارد ولی جوانان با وجود این سود اقتصادی، به خاطر سختی كار حاضر به ورود به این دست رشته ها نیستند.
حسنی اضافه كرد : وقتی ظروف مسی پرسی و قالبی بازارها را فراگرفته، باید جایی برای ظروف سنتی در نظر گرفت كه فراهم كردن شرایط بازار فروش از جمله شروط حیات دوباره رشته های صنایع دستی است.
** احیا با امكان جذب استادكار از دیگر استانها
معاون صنایع دستی اداره كل میراث فرهنگی سمنان بیان كرد : میراث فرهنگی سمنان این آمادگی را دارد برای احیای برخی رشته های صنایع دستی سمنان كه اكنون در استان های دیگر حیات دارد، در صورت وجود هنرآموز، استادكار از استان دیگر دعوت و دوره آموزشی برنامه ریزی كند.
همایون جورابلو یادآور شد : از سوی دیگر ممكن است برخی رشته ها با حضور هنرآموز در استانی دیگر برای فراگیری قابل احیا باشد.
** صنایع دستی بستر مهارت آموزی در محیط كار
مدیركل آموزش فنی و حرفه ای استان سمنان با اشاره به این كه این اداره كل آمادگی آموزش هر رشته ای از صنایع دستی را كه متقاضی و استادكار آن وجود داشته باشد دارد، گفت : ارایه آموزش های صنایع دستی در قالب برنامه های مهارت آموزی در محیط واقعی كار دنبال می شود.
فاطمه منصوری در گفت و گو با ایرنا با بیان این كه آموزش فنی و حرفه ای حامی آموزش صنایع دستی است، خاطر نشان كرد : بسته به استقبال هنرآموزان و وجود استادكار، آموزش در قالب مهارت آموزی در محیط كار واقعی برای علاقه مندان برنامه ریزی می شود.
** 2 رشته صنایع دستی سرخه احیا شد
مدیركل آموزش فنی و حرفه ای استان سمنان با اشاره به احیای رشته های جاجیم بافی و حوله بافی شهرستان سرخه از طریق آموزش فنی و حرفه ای، بیان كرد : این رشته های در قالب آموزش استاد - شاگردی احیا شد.
فاطمه منصوری افزود : آمادگی برای آموزش هر رشته ای كه استادكار و هنرآموز متقاضی وجود داشته باشد در اداره كل آموزش فنی و حرفه ای وجود دارد.
وی با اشاره به اینكه بیشتر آموزش های فنی و حرفه ای در صنایع دستی مربوط به رشته های دوزندگی و بافتی است، گفت : استقبال بانوان از این رشته ها بسیار بالاست و با توجه به بی نیاز بودن هنرآموزان برای ایجاد كارگاه و امكان تولید در خانه، رشته های صنایع دستی جای برای اشتغال زایی زنان كار زیادی دارد.
** رشته سوزن دوزی سنتی مهدیشهر ثبت ملی شد
مدیركل آموزش فنی و حرفه ای سمنان یادآور شد : یكی از رشته های مهم صنایع دستی استان با نام سوزن دوزی سنتی در شهرستان مهدی شهر در حال نابودی بود كه با تلاش مربیان و استادكاران این رشته استاندارد ملی برای آن تعریف و از خطر نابودی حفظ شد.
فاطمه منصوری با بیان این كه این ثبت ملی با عنوان سوزن دوزی سنگسری بود، بیان كرد : وقتی رشته ای در آموزش فنی و حرفه ای ثبت ملی می شود كد بین المللی دریافت می كند و گواهینامه فراگیران آن رشته ارزش بین المللی دارد.
وی افزود : در دوره اول آموزش رشته سوزن دوزی سنتی سنگسری 16 نفر آموزش دیدند و در پاییز 97 نیز این دوره برای 16 نفر دیگر از متقاضیان برقرار می شود.
** دلگرمی هنرمندان صنایع دستی با تامین بازار
معاون صنایع دستی اداره كل میراث فرهنگی استان سمنان گفت : ایجاد مراكز فروش صنایع دستی از جمله راهكارهای پیشنهادی برای جلوگیری از منسوخ شدن رشته های دستی است، فروش صنایع دستی موتور محرك تولید است و باعث بالا رفتن كیفیت تولید می شود.
جورابلو با تاكید بر این كه با ایجاد مراكز رسمی و استاندارد می توان بقای رشته های صنایع دستی را تضمین كرد، افزود : بر این اساس، ایجاد بازارچه های دائمی و حمایت از بخش خصوصی برای سرمایه گذاری از برنامه های این اداره كل است.
6103/6026
سمنان- ایرنا- تغییر شكل و سبك زندگی موجب گسست رشته های صنایع دستی از چرخه حیاتی آنان شده است كه اكنون پیوند با شرایط امروز و مهمتر نوآوری صنعتگران، رمز اصلی حیات دوباره این هنرهاست.
