به گزارش خبرنگار سلامت ایرنا، پیرمرد ظهر شهریور زیر تیغ آفتاب بی‌رحم تهران از داروخانه سیزده آبان بیرون آمد. كلافه بود. پایش را آرام بر می‌داشت و قدم بعدی را می‌گذاشت. شیرین هفتاد را داشت. یك پلاستیك دسته‌دار روشن هم توی دستش بود، دفترچه بیمه و چند داروی دیگر در آن پیدا بود.
به یاد صحبت های معاون وزیر بهداشت افتادم به عنوان یك خبرنگار. باید حرف‌هایش را مستقیم از محاوره به نوشتاری تبدیل و بعد خبری می‌كردم و همان موقع می‌فرستادم.
معاون وزیر بهداشت و رئیس سازمان غذا و دارو گفت: كمبود دارویی به 50 تا 60 قلم رسیده، اما همه چیز تحت كنترل است».
نعل به نعل حرف‌های معاون وزیر را نوشتم.
«به پیرمرد گفتم: بابا جان دنبال دارویی؟ ایستاد. كلافه بود. عرق كرده بود. دفترچه را از كیسه بیرون كشید و به دستم داد. نمی‌توانستم نسخه را بخوانم. خواستم كه اسم دارو را بگوید. آرام حرف می‌زد. گفت مادوپار. دردش را فهمیدم؛ پاركینسون. دارو نیست. مدت‌هاست گزارشش را نوشتم، پیگیری كردم، مصاحبه گرفتم، اما نتیجه تقریبا هیچ.
می‌خواست برود هلال احمر و آنجا هم سراغ مادوپار را بگیرد.
گفتم همین‌جا بنشین. می‌روم و می‌پرسم، اگر باشد می‌خرم و می‌آیم. نباشد هم می‌آیم و همه جا را می‌گردیم. قبول نكرد. گفت كه سال‌ها كارمند همین بهداشت و درمان بوده و حالا باید در به در دارو از این داروخانه به آن یكی برود و همه‌شان جواب سربالا بدهند.
گفتم ماشین می‌گیرم با هم برویم. توی این گرما سخت است تا آنجا تنها بروی. باز هم قبول نكرد. گفت كه دستش توی جیبش می‌رود. نیازی به كمك ندارد. گفتم كه كمك نمی‌كنم. دلم می‌خواهد كنارت باشم. حرف بزنی برایم. خاطره بگویی. قبول كرد.
رفتیم داروخانه هلال احمر. دارو را نداشتند. گفتند نیست، نگرد. به روابط عمومی غذا و دارو زنگ زدم؛ تماسم را رد كرد. به انجمن داروسازان زنگ زدم. گفتند مادوپار كم است، نیست، نگرد. كلافه‌تر شدم. باید پیدایش می‌كردم.» سخن معاون وزیر بهداشت را به یادآوردم. او گفت: «وقتی دارو را توی خانه احتكار می‌كنند، قطعا كمبود كاذب ایجاد می‌شود. نباید مردم را بترسانیم. 97 درصد داروی مصرفی تولید داخل است. تحریم‌ها اثری بر دارو نخواهد داشت.»
قطره‌های عرق را حس می‌كردم. از روی شقیقه‌هایم جان گرفته و تا زیر گوش‌هایم رسیده بود. منشی جلسه صدایم زد: «سوال دارین؟» میكروفن را روشن كردم و گفتم: «مادوپار، چرا نیست؟ می‌دانید كسانی كه پاركینسون دارند سن‌شان بالاست و ده‌ها قرص دیگر هم مصرف می‌كنند؟ می‌دانید این‌ها حتی نمی‌توانند راحت راه بروند و هر لحظه امكان زمین خوردن دارند؟ می‌دانید این‌ها به این دارو كه نمونه داخلی‌اش را هیچ پزشكی تجویز نمی‌كند، نیاز دارند تا بمانند؟ می‌دانید پدر و مادر خیلی‌ها به این دارو نیاز دارند؟» معاون وزیر عرق روی پیشانی‌اش را پاك كرد. روی صندلی جابه‌جا شد و گفت: «این‌طور كه شما می‌گویید نیست.»
*درد احتكار
می‌رسم به كلمه احتكار. احتكار كننده آن بیماری نیست كه از ترس كمبود دارویش، چند بسته را توی خانه ذخیره می‌كند، احتكار كننده آن آدم‌هایی هستند كه وجدان ندارند و انبار انبار دارو احتكار می‌كنند. افرادی كه توی این وضعیت دارو را توی انبار ذخیره می‌كنند، تاریخش می‌گذرد، می‌ریزند توی ناصرخسرو و هزار جای دیگر. این‌ها آدم نیستند. این‌ها فقط به پول فكر می‌كنند. این‌ها هم دنیا و هم آخرت را از دست می‌دهند. این‌ها نفس كشیدن‌شان هم برای انسان‌های دیگر ضرر دارد. چرا كسی با این‌ها برخورد نمی‌كند؟ چرا ریشه‌شان را با تبر نمی‌زنند؟
همین چند روز پیش بود كه خبر بازداشت فلان آقازاده منتشر شد كه انباری از دارو داشت. این روزها خیلی از این خبرها به گوش می‌رسد. تعزیرات حكومتی بیشتر از همیشه فعال و حساس شده است. قوه قضاییه به موضوع ورود كرده است. همه این‌ها به كنار، بر می‌گردم به انسانیت؛ كجای انسانیت در وجود این آدم‌ها حكم به احتكار دارو می‌دهد؟
*دارو تحریم است
علی اكبر حق دوست، معاون برنامه ریزی و هماهنگی وزیر بهداشت می‌گوید: «دشمن بیهوده می‌گوید كه دارو و تجهیزات پزشكی تحریم نیست. وقتی نتوانیم پول را منتقل كنیم، یعنی دارو و تجهیزات پزشكی هم تحریم است. می‌خواهند نارضایتی ایجاد كنند. دشمن حوزه سلامت را هدف گرفته است».
با خودم تكرار می‌كنم، «پیرمرد بیمار دشمن نمی‌شناسد. پیرمرد فقط این را می‌داند كه مادوپار 250 نیست. وقتی می‌گویند 125 هست و هر وعده دو تا بخور، گمان می‌كند تعداد داروهایش بیشتر شده و حالش بدتر. روانش به هم می‌ریزد. پیرمرد چیزی كه می‌بیند را باور می‌كند. دلم می‌خواهد فریاد بزنم.
* تعریف بیمار
به معاونان غذا و داروی چند دانشگاه علوم پزشكی زنگ می‌زنم. مهمترین دانشگاه‌های علوم پزشكی كشور كه نمی‌خواهند پاسخی درباره كمبود دارو بدهند. نمی‌خواهند اسمی از آنها باشد. فقط می‌گویند اگر صدای‌مان را ضبط نمی‌كنی، بگوییم كمبود هست. بعد هم می‌گویند البته داروهای حیاتی كه جان بیمار را به خطر بیندازد جزو این كمبودها نیست. می‌مانم در تعریف «به خطر انداختن جان بیمار». گویا تعریف ها متفاوت است. با خودم تكرار می‌كنم: «این‌طور كه شما می‌گویید نیست.»
*علت‌های كمبود دارو
با دبیر انجمن داروسازان تماس می‌گیرم. سید مهدی سجادی به خبرنگار سلامت ایرنا می‌گوید: در مقاطع مختلف كمبودهای دارویی وجود دارد و در حال حاضر نیز به علت نوسانات نرخ ارز و انجام هماهنگی سازمان غذا و دارو با تولیدكنندگان داخلی و بخشی از واردكنندگان دارو، بیشتر از همیشه دچار كمبود دارویی هستیم. یعنی هم در اقلام تولید داخل دچار كمبود هستیم و هم در اقلام وارداتی. تعدادی از داروها به صورت سهمیه از طریق شركت‌ها داده می‌شود كه داروهای خاص و حیاتی نیز جزو این موارد هستند.
او ادامه می‌دهد: به طور مثال وارفارین (برای بیماران قلبی) همچنان جزو كمبودهای دارویی است. این دارو به صورت سهمیه‌ای به بیمار داده می‌شود. وقتی كمبود پیش می‌آید، بیمار نیز سعی می‌كند دارو را برای مدت بیشتری ذخیره كند كه همین موضوع نیز باعث تشدید كمبود دارویی می‌شود. البته گویا روند ترخیص این دارو در حال انجام است.
سجادی معتقد است كه تغییرات در اداره كل دارو سازمان غذا و دارو می‌تواند روند تامین دارو را بهتر كند. او درباره مهمترین علت‌های كمبودهای دارویی می‌گوید: تغییر نرخ ارز، نوسانات شدید نرخ ارز، چگونگی تخصیص ارز دولتی به دارو و قیمت گذاری از جمله موارد موثر بر كمبودهای دارویی است.
به گفته او، افزایش هزینه‌ها برای بسته بندی دارو نیز در این مسیر تاثیر دارد. به هر حال به نظر می‌رسد باید تولید داخلی دارو را بیشتر مورد نظر قرار دهیم و سازمان غذا و دارو باید نظر تولیدكنندگان و تامین كنندگان دارو را در زمینه قیمت گذاری جلب كند. زیرا به جای ایجاد وقفه برای اصلاح قیمت، باید این حمایت از تولید داخلی شكل بگیرد و بعد قیمت گذاری مناسب انجام شود تا خطوط تولید متوقف نشوند. توقف خطوط تولید داروهای داخلی به كمبود دارو و نیاز بیشتر به واردات دارو منجر خواهد شد.
یاد پیرمرد می‌افتم. از سجادی درباره مادوپار می‌پرسم، می‌گوید: مادوپار نیز جزو كمبودهای دارویی است.
*آمارهای متناقض كمبود دارویی
جالب‌تر از وجود كمبود دارو، آمارهای متناقض در این راستا است. غلامرضا اصغری رئیس سازمان غذا و دارو به خبرنگار سلامت ایرنا از كمبود 50 تا 60 قلم دارو خبر می دهد اما محمد نعیم امینی فرد، نایب رئیس كمیسیون بهداشت و درمان مجلس از كمبود 80 قلم دارو صحبت می كند. او گفته است كه چهار ماه پیش حدود 40 قلم كمبود دارویی داشتیم. این میزان دو ماه پیش به 80 قلم رسید و اكنون 110 تا 120 قلم كمبود دارو داریم. البته 30 قلم آن موجود است، اما شركت‌های دارویی به دلیل كمبود نقدینگی نمی‌توانند به بازار بدهند، كما اینكه بقیه اقلام دارویی موجود بوده و ذخیره استراتژیك هم داریم.
*ترخیص، توزیع و واردات داروهای دچار كمبود
با سخنگوی سازمان غذا و دارو هم تماس می‌گیرم. كیانوش جهانپور ترجیح می‌دهد اسم داروهایی كه دچار كمبود هستند را نگوید. او به خبرنگار ایرنا می‌گوید: اگر عنوان داروها را اعلام كنیم، افرادی كه چند عدد از داروی مورد نظر را دارند همان را پنهان می‌كنند و به بازار نمی‌دهند.
جهانپور از ترخیص و توزیع چند دارو طی روزهای آتی هم خبر می‌دهد و با بیان اینكه لیست كمبودها سیال است، اضافه می كند: داروهایی مثل آمفوتریسین بی، كلومایسین، وین كریستین، بو سولفان، تیوپنتال، ستروتاید، دیازوكساید، اسپیرامایسین، ایمونوگلوبولین آنتی هپاتیت، متوتوروكسات، پلاویكس، وارفارین و چند داروی دیگر از لیست داروهای دچار كمبود در شرایط مختلفی مثل مرحله ترخیص از گمرك یا توزیع در بازار یا حمل یا واردات هستند.
او درباره آخرین وضعیت مادوپار نیز می‌گوید: این دارو نمونه داخلی دارد و در حال حاضر شركت پخش رازی در وضعیت توزیع مادوپار 250 قرار دارد.
این در شرایطی است كه بسیار از پزشكان داروی داخلی مادوپار را تجویز نمی‌كنند و حتی سید حسن هاشمی، وزیر بهداشت نیز در روز پزشك از كمبود مادوپار خبر داده و گفته بود كه كمبود این دارو همچنان وجود دارد.
پیرمرد همچنان در ذهنم قدم می‌زند. عصا زنان از داروخانه‌ای به داروخانه دیگر می‌رود. خیس عرق است. آهسته قدم بر می‌دارد و دنبال دارویی می‌گردد كه باید پیدایش كند. با خودم تكرار می‌كنم: «این‌طور كه شما می‌گویید نیست.»
گزارش از امیر پروسنان
اجتمام * الف پ * 3063
تهران- ایرنا- درد را همه دارند اما گرفتاری و نگرانی دیگران، دردناك تر است. گرفتاری پیرمرد و پیرزنی كه می‌توانند جای پدر و مادرت باشند. رنج سالخورده ای كه تنهای تنها كیسه به دست برای پیدا كردن دارو از این داروخانه به آن یكی می رود.
