استان ادلب اكنون به عنوان ایستگاه حل بحران هشت ساله سوریه مطرح است و با توجه به پیچیدگی های موجود در ارتباط با آن، در دو ماه اخیر رایزنی ها در خصوص آن بین كشورهای ضامن آتش بس (ایران، روسیه و تركیه) ، سوریه و دیگر طرف های دخیل در بحران این كشور بشدت افزایش یافته است.
ادلب را باید دومین منطقه ناآرام در بدو شروع بحران سوریه بعد از 'درعا' در نظر گرفت. در اواخر اسفند ماه 1389 درعا در جنوب سوریه و در كنار مرز اردن برای نخستین بار دچار ناآرامی شد و به دنبال آن 'جسر الشغور' در استان ادلب واقع در شمال سوریه و نزدیك مرز تركیه شاهد ناآرامی و حمله به برخی مراكز دولتی و قتل شماری از نیروهای سوری به صورت وحشتناك بود كه مرزی بودن هر دو شهر ناآرام، شائبه های دخالت برخی همسایگان را در ارتباط با بحران مزبور در ابتدای آن مطرح كرد و در ادامه نیز این موضوع با ناامنی دیگر شهرهای مرزی سوریه مانند 'باباعمرو' در نزدیك مرز لبنان و 'دیرالزور' و دیگر شهرهای مرزی سوریه ثابت شد.
ادلب 11 درصد مساحت سوریه را تشكیل می دهد و در شمال غرب این كشور و كنار مرز تركیه قرار دارد. به دنبال آغاز نشست های آستانه برای یافتن راه حل های سیاسی در ارتباط با بحران سوریه، سه كشور ایران، روسیه و تركیه توافق كردند تا با تشكیل دو منطقه كاهش تنش در شمال سوریه شامل ادلب و 'جرابلس' بر اساس خواست تروریست ها آنان را از مناطق مختلف سوریه با اتوبوس و همراه داشتن سلاح های سبك به این دو منطقه منتقل كنند.
در طول سال های اخیر به دنبال عملیات ارتش سوریه در مناطق مختلف این كشور پس از محاصره تروریست ها و به دنبال احساس خطر آنان و وادار شدن به تسلیم افرادی كه مایل به ادامه جنگ نبودند با پذیرش شرایط همراه با خانواده سوار بر اتوبوس های سبز شده و به طرف ادلب و یا جرابلس منتقل می شدند.
تقسیم این دو منطقه نیز به خاطر تضادهای موجود بین تروریست ها و افراد مسلح بود تا از افزایش تنش در آنها و درگیری ها كاسته شود.
اكنون بر اساس آمارهای موجود 146 هزار تروریست وابسته به 103 گروه تروریستی از اتباع 60 كشور جهان از مناطق مختلف سوریه در جریان آزادسازی مناطق اشغالی به ادلب و جرابلس منتقل شده اند و در كنار دیگر تروریست های ساكن در این استان و به خصوص 'اویغورهای' چینی، جمعیت این منطقه اكنون حدود سه میلیون نفر تخمین زده می شود.
تا پیش از این به دنبال هر عملیاتی از سوی ارتش سوریه، این امید بود كه تروریست ها و عناصر مسلح كه شرایط مصالحه را نمی پذیرند، سوار بر اتوبوس شده و به ادلب بروند، اما اكنون كه قطار بحران سوریه در حال نزدیك شدن به ایستگاه آخر یعنی ادلب است، دیگر اتوبوس و منطقه ای وجود ندارد كه تروریست ها را در پایان عملیات به آنجا منتقل كند.
همین موضوع باعث شده كه ارتش سوریه كه همراه با تجهیزات نظامی سنگین، خود را به مناطق نزدیك به ادلب رسانده است، دو ماه در انتظار روشن شدن تكلیف این منطقه و نتیجه گرفتن از رایزنی های پشت پرده باشد تا كار این منطقه اشغالی را نیز یكسره كند.
اگر چه ارتش سوریه با همراهی نیروی هوایی روسیه برخی مواقع اقدام به گلوله باران و بمباران مواضع تروریست ها و در مقابل، تروریست ها نیز برای اعلام وجود اقدام به راهپیمایی می كنند، اما همه این اقدامات پیش از آغاز 'ساعت صفر عملیات' است و با توجه به حساسیت موجود در خصوص ادلب و اختلاف برخی دیدگاه ها، همگان منتظر پاسخ دادن رایزنی های فشرده در صحنه های سیاسی هستند.
دولت سوریه كه بر حفظ تمامیت ارضی كشور تأكید دارد، همواره از ابتدای بحران بر آزادسازی همه مناطق اشغالی اصرار داشته و به كمتر از آن راضی نمی شود.
در زمان حاضر 65 درصد خاك سوریه از دست تروریست ها خارج شده و 24 درصد باقیمانده در اختیار كردهای سوری در شمال شرق این كشور است و 11 درصد دیگر شامل ادلب و مناطق اطراف آن در تصرف تروریست هاست.
روسیه نیز به عنوان طرف دیگر حاضر در سوریه، كه یكی از نقش آفرینان اصلی حل بحران در كنار جمهوری اسلامی ایران است، بر عملی شدن درخواست دولت دمشق بر آزاد سازی ادلب تأكید داشته و حتی در صحنه نظامی و سیاسی نظیر برگزاری مانور دریایی در مدیترانه و رایزنی با برخی كشورهای غربی تهدید كننده سوریه گام هایی برداشته است.
از نظر 'كرملین' ادلب اكنون به لانه تروریست ها در سوریه تبدیل شده و با توجه به احساس خطری كه مسكو به خاطر استقرار پایگاه های خود در 'حمیمیم' و 'طرطوس' می كند، روسیه همواره بر نابودی این لانه تروریست ها تأكید دارد.
در ماه های اخیر بیش از 13 پهپاد تروریست ها از سوی روس ها بر فراز پایگاه نظامی این كشور در حمیمیم و طرطوس سرنگون شده است.
در این میان تركیه كه دولت دمشق معتقد است یكی از عاملان آغاز بحران در سوریه از سال 2011 بوده، در سال های اخیر در راستای تغییر سیاست های خارجی، چرخش قابل توجهی را در این زمینه داشته و به دلیل نگرانی از خطر تروریسم و گسترش آن به كشورهای منطقه، با روسیه و ایران همراه شده و درباره ادلب در صدد خرید زمان و عقب انداختن آغاز عملیات نظامی است.
موضع آنكارا اكنون درباره ادلب با سیاست های واشنگتن كه به بهانه ی جلوگیری از كشتار جمعی همواره خواستار جلوگیری از عملیات در این منطقه است، همخوانی دارد.
آنكارا در این خصوص به بهانه جلوگیری از كشتار و قتل و خونریزی در ادلب برای جلوگیری از عملیات ادلب در ماه های اخیر تلاش های گسترده ای را داشته كه از آن جمله می توان به دیدار با سران برخی گروه های تروریستی برای متحد كردن آنان، حذف برخی گروه ها به خاطر سوابق تروریستی و درج نام آنها در لیست سیاه، تفكیك تروریست های تندرو با تروریست های مصالحه جو و طرح موضوع آتش بس اشاره كرد.
باید در نظر داشت كه سیاست اعلامی و عملی تركیه در ارتباط با ادلب متفاوت است و اگر این كشور اكنون به دنبال آتش بس در این منطقه است، این درخواست جنبه سیاسی دارد و چندان با مسائل انساندوستانه تطابق نداشته و ندارد.
در همین حال، تركیه اكنون به دنبال در اختیار داشتن منطقه امن در داخل خاك سوریه برای راحت شدن از شر تروریست هاست و نیك می داند كه در صورت عملیات ارتش سوریه شمار زیادی از تروریست ها به این كشور سرازیر می شوند و از هم اكنون ضمن ایجاد دیوارهای بتونی، نیروهای نظامی خود را نیز در آن سوی این دیوارها مستقر كرده تا در صورت ورود آوارگان و تروریست ها با آنان مقابله و از ناامنی بیشتر در تركیه جلوگیری كند.
علاوه براین، در صورت آغاز عملیات ارتش سوریه، شمار زیادی از ساكنان ادلب كه اكنون تروریست ها از آنان به عنوان سپر انسانی استفاده می كنند به سمت خاك تركیه سرازیر خواهند شد و این امر می تواند موجب افزایش شمار آوارگان سوری (كه اكنون جمعیت آن حدود سه میلیون نفر است)، بروز و تشدید مشكلات اقتصادی و سقوط ارزش لیر شود.
در همین حال، برخی تحلیلگران معتقدند كه هدف تركیه و آمریكا از هشدار نسبت به عملیات نظامی در ادلب، این است كه بتوانند با حفظ آن از حضور تروریست های حاضر در این منطقه به عنوان یك اهرم فشار در آینده برای طرح ها و برنامه های خود استفاده كنند و در همین حال از خروج آنان و به خطر انداختن كشورهای مختلف جهان نیز جلوگیری كنند.
بی دلیل نیست كه در ماه های اخیر، چین نیز آمادگی خود را برای حضور در عملیات نظامی ارتش سوریه در ادلب به خاطر وجود هزاران تبعه چینی اویغور در منطقه اعلام كرده و هدف اساسی پكن از این اقدام نیز جلوگیری از ورود و انتقال آنان به كشور و مناطق همجوار است.
از سوی دیگر و بر اساس اخبار رسیده، در روزهای اخیر آمریكا با برخی تحركات در شرق سوریه و مناطق كردنشین تلاش دارد تا در صورت مصمم بودن دمشق برای آزادی ادلب، بتواند از این منطقه برای رسیدن به برخی اهداف خود از جمله حضور دایمی در كنار پایگاه های روسیه در سوریه استفاده كند.
كارشناسان، درگیری بین ارتش و كردها را كه منجر به كشته شدن 18 نفر شده، نخستین گام آمریكا برای برافروختن آتش جدید در شمال شرق سوریه می دانند تا در صورت حل بحران ادلب بتواند از آن برای ادامه حضور در سوریه استفاده كند.
با چنین نگاه های متفاوتی از سوی طرف های مختلف، حل بحران سوریه و ادلب راه بس دشواری را در پیش رو دارد و باید هرچه زودتر راهی برای خروج از وضع موجود و بازشدن گره كور ادلب یافت شود.
واقعیت این است كه تروریست های حاضر در ادلب در دو سال اخیر از مناطق مختلف به این منطقه سرازیر شدند و به خاطر برخی جنایت ها در زمان حضور در شهرها و روستاهای اشغالی سوریه و آلوده بودن دست شان به خون مردم، نتوانستند كنار خانواده در مناطق قبلی به زندگی خود ادامه دهند.
اكنون مسامحه و چشم پوشی در خصوص ادامه حضور آنان در این بخش از خاك سوریه با توجه به جنایت هایی كه مرتكب شدند، برای بسیاری از مردم و نیروهای نظامی قابل قبول نیست و لذا می توان با دادن فرصتی مشخص و در زمانی محدود به آنان برای تعیین تكلیف نسبت به حل بحران ادلب اقدام كرد.
از دیگر سو، برای حل بحران باید خروج تروریست های خارجی و بازگشت به كشورشان (با توجه به حضور اتباع 60 كشور در بین تروریست های ادلب) و طرح رسیدگی به جرایم این افراد در یك دادگاه صالح و بیطرف را دنبال كرد.
از داود پورصحت
شبس**خاورم**1436**1651**1917
تهران- ایرنا- اخبار و گزارش ها از ادلب در شمال سوریه این روزها بشدت داغ شده و رایزنی ها در خصوص آن بین طرف های مختلف منطقه ای و خارج از آن ادامه دارد؛ به طوری كه یكی از محورهای اصلی نشست سه جانبه سران سه كشور ایران، روسیه و تركیه نیز مسائل مربوط به این بخش از سوریه بود.
