«طشت گذاری» و «شمع گردانی»، دو آیین سوگ از خاستگاه تشیع

به گزارش روز سه شنبه خبرنگار فرهنگی ایرنا، از جمله این شیوه های عزاداریی می‌توان به دو آیین «طشت‌ گذاری» و «شمع گردانی» در استان اردبیل به ویژه مركز این استان یعنی شهرستان اردبیل اشاره كرد.
اردبیل كه خود به عنوان یكی از خاستگاه‌های مهم تفكر تشیع و یكی از مظاهر اصلی نضج پیدا كردن آیین اسلام و فرهنگ شیعه در میان ایرانیان مسلمان به شمار می‌رود، از سردمداران برگزاری آیین‌های سوگواری شهادت امام حسین علیه السلام، علمدار كربلا حضرت ابوالفضل العباس(ع) و دیگر شهدا و یاران حضرت امام سوم شیعیان شناخته می‌شود.
در حقیقت مردمان اردبیل در زمره معدود مردمانی از سرزمین‌مان هستند كه پیش از آغاز مراسم عزاداری در دهه نخست ماه محرم، به پیشواز این آیین می‌‌روند. سوگواری و عزاداری آقا اباعبدالله الحسین علیه السلام در اردبیل از سه روز مانده به ماه محرم - از بیست و هفتم ذیحجه - با مراسم آیینی «طشت‌ گذاری» آغاز می‌‌شود.
در این مراسم سوگواران بعد از مدیحه سرایی، نوحه‌خوانی و عزاداری، طشت‌هایی را كه به عنوان نماد تشنه كامی شهدای كربلا پر از آب كرده و با خواندن مرثیه و زیارت عاشورا بر آب این طشت‌ها، آنها را متبرك كرده و سپس با آب آن‌ها وضو گرفته و نماز خود را می‌خوانند و به این ترتیب خود را برای آغاز مراسم سوگواری دهه نخست ماه محرم آغاز می‌كنند.
یكی از بدیع‌ترین شیوه‌های برگزاری آیین‌های سوگ در ایران متوجه آیین «طشت‌ گذاری» است؛ چرا كه در حقیقت این طشت‌ها خود به مثابه رود فرات است كه توسط یزید و یزیدیان بر سپاه حضرت امام حسین علیه السلام بسته می‌‌شود. آنچنان این شیوه آیینی دارای جایگاه و ارزش بالایی است كه در اجرای مراسم تعزیه به ویژه تعزیه مكتب منطقه آذربایجان ایران، ما شاهد حضور یكی از همین طشت‌ها به مثابه دریا، رود دجله یا رود فرات هستیم كه این تفكر آیینی به سایر مكاتب اجرای تعزیه در ایران نیز راه پیدا كرد. به صورتی كه امروز تمامی گروه‌های تعزیه برای بازنمایی رود فرات و بستن آن از یك طشت پر آب استفاده می‌كنند.
یكی دیگر از مراسم آیینی عزاداری كه به شدت وامدار فرهنگ منطقه اردبیل، اقلیم و جغرافیای این منطقه است، برگزاری آیین مراسم «شمع گردانی» است. این مراسم كه در روز تاسوعا با حركت دسته‌های عزاداری با شیوه عزاداری سنتی این منطقه كه همراه با بر سر و سینه زنی و تعزیت حضرت امام حسین علیه السلام است آغاز و به اوج خود می‌رسد.
از صبح تاسوعا در شهرها و نقاط مختلف استان اردبیل شاهد آغاز مراسم عزاداری «شمع گردانی» هستیم و تا غروب نیز ادامه پیدا می‌كند. طی آن، دسته‌های عزاداری به مساجد مختلف رفته و شروع به روشن كردن شمع هایی می كنند كه به سبب داشتن نذر یا اجابت دعا و نذری آنها را تهیه كرده اند، و با این شیوه تعزیت عشق و ارادت خود را به ساحت مقدس علمدار كربلا حضرت ابوالفضل - كه در حقیقت روز تاسوعا اختصاص به ایشان دارد - نشان می دهند.
در آیین «شمع گردانی» در كنار مردان عزادار، شاهد حضور دسته‌های عزاداری بانوان و زنان سوگوار در میان سقاخانه مركزی شهر و یا برخی از مساجد بزرگ هستیم كه تمامی آنها با پوشش چادر و صورت پوشیده در برابر این سقاخانه و مساجد و حسینیه‌های بزرگ شهر جمع می‌شوند و ضمن روشن كردن شمع‌ها، پارچه‌های سبز كوچكی را به نشانه نیات، حاجات و نذرهای خود بر این سقاخانه‌های دخیل می‌بندند.
«شمع گردانی» و «طشت گذاری» در اردبیل آیین‌هایی هزار ساله و سرچشمه گرفته شده از واقعه عاشورا و مرثیه سرایی ایرانیان مسلمان در رثای حضرت امام سوم شیعیان حضرت امام حسین علیه السلام است.
درست به همین سبب است كه برگزاری آیین «طشت گذاری» و «شمع گردانی» كاملا مختص به این اقلیم و منطقه جغرافیایی و فرهنگ اقوام آن است و اگر شاهد برگزاری این شكل از آیین ها در نقاط مختلف كشورمان هستیم بازهم افراد بیشتر برگزار كننده آنرا آذری زبان‌ها و اهالی استان اردیبل تشكیل می دهند.
فراهنگ**ا.خ** 9053