بازدهي بازارها در نيمسال اول

روز گذشته پرونده بازارهاي سرمايه‌گذاري كشور در نيمسال نخست 97 بسته شد. طي 6 ماه اول سال بازارها روند متلاطمي را پشت‌سر گذاشتند. بازار ارز و سكه با بازدهي به ترتيب 197 و 178 درصدي مواجه شدند و در صدر قرار گرفتند. در كنار جهش‌هاي نامتعارف در بازارهاي مزبور، بورس هم با ثبت بازدهي 66 درصدي توانست خود را به اين رقابت‌ها نزديك كند. كارشناسان معتقدند به‌دليل كاهش انتظارات از بازدهي در بازارها با ماهيت سفته‌بازانه نظير ارز و طلا، اكنون بورس پتانسيل بالاتري براي جذب نقدينگي و صعود دارد.

معاملات بورس تهران در فصل تابستان با جهش 47.5 درصدي شاخص كل به پايان يافت تا بازدهي اين بازار در نيمه نخست سال به بيش از 66 درصد برسد. افزايش جذابيت سرمايه‌گذاري در سهام همزمان با تضعيف ارزش پول ملي، حذف سقف رقابت براي محصولات نفتي، فولادي و پتروشيمي در بورس كالا و ورود نقدينگي قابل توجه به بازار سهام از دلايل جهش 51 هزار و 137 واحدي شاخص كل در معاملات فصل گذشته بورس تهران به شمار مي‌رود. رشد خيره‌كننده شاخص سهام طي معاملات تابستان در شرايطي رقم خورد كه حالا انتشار گزارش‌هاي ماهانه و نيم‌سال اول شركت‌ها مي‌تواند تصوير روشن‌تري از وضعيت سودآوري شركت‌ها ارائه دهد. امري كه در كنار موارد ديگر همچون رفتار سياست‌گذار در قبال آزاد‌سازي قيمت‌ها مي‌تواند مسير حركت شاخص سهام در ماه‌هاي آتي را تحت تاثير قرار دهد. در اين ميان رصد عوامل غيراقتصادي نيز از نگاه سهامداران دور نخواهد ماند.

** روند سهام در دوماه ابتداي تابستان
پس از ركورد‌شكني قيمت سهام در هفته پاياني خرداد‌ماه، اولين ماه از تابستان سال جاري قدرتمند آغاز شد. ورود نقدينگي چشمگير به معاملات سهام در هفته پاياني بهار به انگيزه رشد قابل توجه نرخ دلار در بازار غير‌رسمي تا چند روز مسير رشد قيمت‌ها را تداوم داد با اين حال نگراني‌ها از وضعيت سياسي، تحميل نرخ 4200 توماني به صنايع بورسي، تنش‌هاي تجاري بين آمريكا و چين، اوج‌گيري برگزاري مجامع شركت‌ها و انتظار براي رصد گزارش‌هاي سه‌ماهه شركت‌ها منجر به عقب‌نشيني شاخص كل شد. در نهايت افت 42 واحدي اين نماگر در كارنامه تيرماه اين بازار به ثبت رسيد. گزارش‌هاي فصل بهار به تدريج منتشر و در بسياري موارد فراتر از انتظار سهامداران ظاهر شدند. اين امر با توجه به اينكه شركت‌ها در فصل بهار ملزم به اعمال نرخ 4200 توماني شاخص كل بودند، بيشتر خودنمايي مي‌كرد. نشانه‌ها از عملكرد درخشان شركت‌ها در فصل بهار همچون خوني تازه در رگ‌هاي بورس بود. با اين حال افزايش تقاضاي سهام نياز به اطمينان بيشتري داشت.اين اعتماد با زمزمه‌هاي خروج دلار حاصل از صادرات غيرنفتي از حصر سياست‌هاي دستوري در بازار ثانويه ارز ايجاد شد تا بار ديگر معامله‌گران در صف‌هاي خريد سهام قرار گيرند. اعلام رسمي راه‌اندازي بازار ثانويه ارز و پايان داستان دلار 4200 توماني از 6 مرداد ماه حال و هواي ديگري به بورس تهران داد تا شاخص كل با 28 كانال‌شكني يكي از طلايي‌ترين ماه‌هاي خود طي تاريخ فعاليت بورس تهران را به ثبت برساند (بيشترين رشد ماهانه دماسنج بازار سهام در 15 سال اخير).

** بورس زير سايه بورس كالا
معاملات بورس تهران در شهريور ماه پس از ثبت رشد حدود 26 درصدي شاخص سهام در مرداد ماه با اصلاح نسبي قيمت‌ها آغاز شد. بر همين اساس شاخص سهام در دو هفته ابتدايي شهريور ماه با اصلاح مواجه شد. در تشكيل چنين فضايي عقب‌نشيني سياست‌گذار در مورد آزاد‌سازي قيمت فرآورده‌هاي نفتي در بورس كالا اثر داشت. ضمن آنكه برخي نگراني‌هاي سياسي در اين مسير موثر بود. در اين شرايط سهام كوچك‌تر بورس تهران مورد اقبال قرار گرفت. نوسانات كم‌دامنه شاخص تا پايان هفته دوم شهريور ماه با اقبال به سهام كوچك‌تر بازار ادامه داشت با اين حال در ميانه هفته مزبور اصلاح مجدد دستورالعمل قيمت‌گذاري فرآورده‌هاي نفتي در بورس كالا اميد به صعود سهام را افزايش داد. اين اميدواري‌ها در جهش قيمت سهام طي هفته سوم اين ماه منعكس شد. پس از آن در پايان هفته سوم شهريورماه آزادسازي نرخ‌ها در مورد محصولات فولادي در بورس كالا رخ داد. اين موضوع ضمن افزايش اميدواري به آزاد‌سازي نرخ محصولات پتروشيمي در بورس كالا صعود قيمت سهام را تداوم داد. سياست‌گذار در هفته پاياني شهريور سقف رقابتي محصولات پتروشيمي در بورس كالا را نيز حذف كرد تا اين بار شاخص سهام با محور صنعت پتروشيمي ركورد‌شكني‌هاي متعددي را تجربه كند.

** ماه حقيقي‌هاي بورس تهران
شاخص كل بورس تهران در تابستان با رشد حدود 47.5 درصدي مواجه شد (معادل 51 هزار و 137 واحدي) و در نهايت از نيمه كانال 160 هزار واحدي عبور كرد. رشد پرشتاب بورس به پشتوانه عوامل بنيادي عمدتا در صنايع كالايي و دلارمحور بورس رقم خورد. در اين ميان هجوم سرمايه‌هاي خرد به ويژه در معاملات شهريور ماه در رشد قيمت سهام موثر بود. طي شهريورماه خالص ارزش مالكيت حقوقي به حقيقي به حدود 1780ميليارد تومان رسيد (طي معاملات ماه گذشته تنها در دو روز معاملاتي خالص تغيير مالكيت به نفع حقوقي‌ها رقم خورد). بررسي‌ها نشان مي‌دهد در تابستان سال جاري بيش از 2 هزار و 305 ميليارد تومان از پرتفوي سهامداران حقوقي به سبد سهام حقيقي‌ها منتقل شد. در مجموع در تابستان سال جاري بيش از 121ميليارد و 226 ميليون سهم به ارزش حدود 33هزار و 380 ميليارد تومان بين معامله‌گران دست به دست شد(بدون احتساب معاملات بلوكي و اوراق مشاركت). ميانگين حجم معاملات در دومين فصل از سال يك ميليارد و 924 ميليون سهم بوده است كه نسبت به فصل بهار افزايش 145درصدي را نشان مي‌دهد. ميانگين ارزش معاملات خرد سهام در تابستان بالغ بر 530 ميليارد تومان بوده است كه نسبت به سه ماه اول سال افزايش 258 درصدي را تجربه كرده است.

** پيشتازي بازار ارز در تابستان
در پايان معاملات تابستان، شاخص كل بورس تهران با رشد 47.5 درصدي در ارتفاع 160 هزار و 538 واحدي ايستاد. بررسي‌هاي «دنياي اقتصاد» نشان مي‌دهد، اين سومين ماه صعودي بورس تهران در سال جاري به شمار مي‌رود. هر دلار آمريكا در پايان تابستان با رشد حدود 93.7 درصدي در سطح 14490 تومان قرار گرفت تا بازار ارز رتبه اول جدول بازدهي بازارها طي معاملات فصل گذشته را به خود اختصاص دهد. در بازار سكه، قيمت هر سكه طرح جديد در تابستان رشد 74.6 درصدي را تجربه كرد و به قيمت 4 ميليون و 505 هزار تومان رسيد. بازارپول نيز در سه ماه دوم سال بازدهي 3.75 درصدي را تجربه كرد (با در نظر گرفتن نرخ سود سالانه 15درصدي براي سپرده‌هاي بانكي). در بررسي روند بازارها از ابتداي سال، بازار ارز با افزايش حدود 197 درصدي در صدر جدول بازدهي بازارهاي موازي قرار گرفت. بازار سكه نيز با بازدهي بيش از 178 درصدي رتبه دوم جدول مزبور را به خود اختصاص داد. بازار سهام نيز با بازدهي 66درصدي در جايگاه بعدي قرار دارد. بازار پول با بازدهي 7.5 درصدي كم‌بازده‌ترين بازار طي بازه مزبور بوده است.

** كارنامه صنايع در تابستان
به جز گروه اطلاعات و ارتباطات ديگر صنايع بورسي در تابستان با رشد شاخص مواجه شدند. صنعت استخراج نفت با تك‌نماد «حفاري» با بازدهي بيش از 175 درصدي در صدر قرار دارد. به نظر مي‌رسد تك نماد اين صنعت با احتمال افزايش درآمد ناشي از تسعير ارز در كانون توجه معامله‌گران قرار گرفت. دو نكته كه بايد در معاملات اين نماد مورد توجه قرار گيرد، احتمال عدم تكرار سود ناشي از تسعير مطالبات ارزي در دوره‌هاي آينده است. اگر بنا بر شناسايي سود تسعير ارز باشد بايد اين سود در صورت‌هاي مالي نيمه نخست خود را نشان دهد. حفاري در شفاف‌سازي اخير خود اعلام كرده است كه تغييرات به وجود آمده در درآمدهاي شناسايي شده اين شركت بر اساس سياست‌هاي اعلام شده از سوي بانك مركزي درخصوص تسعير ارز صادرات غير نفتي در حال بررسي است و در صورت‌هاي مالي ميان دوره‌اي منتهي به پايان شهريور‌ماه سال جاري افشا خواهد شد. احتمال افزايش درآمدهاي شركت از محل تسعير ارز در حالي مطرح مي‌شود كه يكي از مشكلات اين شركت دوره طولاني وصول مطالبات از كارفرمايان است «به نظر مي‌رسد با افزايش چند برابري نرخ ارز توان كارفرمايان براي تسويه بدهي‌ها كم خواهد شد و اين امر مي‌تواند زمان وصول مطالبات اين شركت‌ (حفاري) را افزايش دهد». صنعت استخراج زغال‌سنگ نيز با ثبت بازدهي 113.8 درصدي رتبه دوم جدول صنايع با بيشترين بازدهي را در تابستان سال جاري به خود اختصاص داد. به نظر مي‌رسد فعالان بازار به استقبال آزادسازي نرخ زغال‌سنگ در بازار داخل رفته‌اند. قيمت‌گذاري فروش محصولات شركت‌هاي زيرمجموعه صنعت زغال‌سنگ بر‌اساس توافق بين آنها و خريدار عمده (ذوب‌آهن) انجام مي‌شود.

در شرايط فعلي اخباري مبني بر احتمال آزادسازي نرخ زغال سنگ با توجه به اوج‌گيري قيمت آن در بازار جهاني وجود دارد اما همچنان اصرار وزارت صنعت بر ارزان‌فروشي زغال‌سنگ به ذوب‌آهن اصفهان به‌عنوان مصرف‌كننده عمده اين ماده مشاهده مي‌شود. آنچه بايد در اين مورد به آن توجه داشت پيشخور شدن بخشي از انتظارات مربوط به آزاد‌سازي نرخ زغال سنگ در ماه‌هاي اخير است. علاوه بر اين كارشناسان معتقدند توجه به سهام مزبور با خوش‌بيني صورت گرفته است و كمتر سهامداري سودآوري واقعي اين بخش را مد نظر قرار داده است. در بين صنايع بزرگ‌تر‌ بازار گروه فرآورده‌هاي نفتي با ثبت رشد حدود 78 درصدي رتبه چهارم جدول بازدهي صنايع در فصل دوم سال را به خود اختصاص داد. عمده رشد اين صنعت در مرداد‌ماه رخ داده است. خروج دلار حاصل از صادرات غيرنفتي از حصر سياست‌هاي دستوري طي معاملات ماه مزبور بيشترين اثر را در رشد قيمت سهام زير مجموعه اين صنعت داشته است. رشد بيش از 28 درصدي شاخص صنعت مزبور در شهريور ماه نيز به دنبال افزايش تقاضاي سهام پس از حذف سقف رقابتي فرآورده‌هاي نفتي در بورس كالا رخ داده است. گروه محصولات شيميايي و فلزات اساسي نيز در تابستان به ترتيب رشد بيش از 54 و 44 درصدي را تجربه كردند. عمده رشد شاخص گروه محصولات شيميايي و فلزات اساسي نيز در مرداد ماه رخ داد.

بررسي‌ها نشان مي‌دهد شاخص گروه فلزات اساسي در شهريورماه تنها 4.6 درصد و شاخص گروه محصولات شيميايي حدود 9.7 درصد رشد را تجربه كرده‌اند. پيشخور شدن انتظارات مربوط به آزادسازي نرخ‌ها كه در شهريورماه عملي شد، مي‌تواند اختلاف اين بازدهي را توجيه كند. علاوه بر اين تعديل انتظارات از بورس كالا نيز در عقب‌نشيني تقاضا از سهام مزبور بي‌تاثير نبوده است. در اين ميان رشد حدود 54 درصدي صنعت خودرو نيز قابل توجه است. انتظار براي آزادسازي قيمت خودرو از دلايل اقبال به اين صنعت به شمار مي‌رود. بايد توجه داشت رانت ارزي و كالايي در ماه‌هاي اخير ضربه سنگيني به اقتصاد كشور وارد كرد. اين موضوع به تدريج عقب‌نشيني سياست‌گذار از سياست‌هاي رانت‌زا را در ماه‌هاي اخير به دنبال داشت. آخرين تصميم در اين خصوص به حذف سقف رقابت محصولات پتروشيمي در بورس كالا بر مي‌گردد. از اين رو اجبار دولت به ارزان‌فروشي توليدكنندگان در حالي‌كه اقتصاد كشور خود را با متغيرهايي مانند دلار و تورم هماهنگ مي‌كند، رانت سنگيني را به وجود خواهد آورد.از اين رو كارشناسان معتقدند آزاد‌سازي قيمت تنها راه نجات اين صنعت است. پس از آزادسازي محصولات فولادي و پتروشيمي و همچنين عدم تخصيص ارز 4200 توماني به خودروسازان، از ماه‌هاي آينده تنها راهي كه اين صنعت بتواند به كار خود ادامه دهد آزادسازي قيمت است.

منبع: روزنامه دنياي اقتصاد؛ 1397،7،1
گروه اطلاع رساني**1699**2002