استان فارس با تنوع اقليم، علاوه بر توليد محصولات زراعي، در عرصهٔ باغ داري و توليد محصولات باغي خصوصاً مركبات جايگاهي ويژه در كشور دارد و در اين ميان شهرستان جهرم يكي از قطب‌هاي كشاورزي استان و كشور در حوزهٔ باغ داري و توليد مركبات محسوب مي‌شود.
جهرم باغ هاي بزرگي را در خود جاي داده و هر سال بخش عمده‌اي از نيازهاي داخلي و بازارهاي خارجي منطقه را با اين محصولات تأمين مي‌كند و ليموترش از محصولات سرآمد است.
** ميوه اي تعريفي است
از عمده ترين محصولاتي كه در شهرستان جهرم توليد مي‌شود، ليموترش است. محصولي كه روند درخواست براي آن مسيري رو به رشد را طي كرده و همواره از پرطرفدارترين توليدات باغي بوده است.
جهرم را مي‌توان قطب توليد ليموي كشور نيز دانست و آمارهاي سال‌هاي گذشته بيانگر اين است كه شهرستان جهرم حدود 35 درصد از مصرف كل كشور را در اين بخش تأمين مي‌كند.
ليموي جهرم از گذشته معروف بوده است، مثلاً حاج سياح از سفرنامه نويسان مشهور دورهٔ قاجاريه در سفرنامهٔ خود ليموي جهرم را «ميوه‌اي تعريف كردني» توصيف كرده است.
جهرم ضمن اينكه بخش عمده‌اي از ليموي تازه خوري و آبگيري كشور را تأمين مي‌كند، آن را به ساير كشورها به ويژه كشورهاي جنوب خليج فارس نيز صادر مي‌كند.
توليد و صادرات ليموي خشك يا عماني نيز در شهرستان جهرم رواج فراواني دارد. هر كيلو ليموي مرغوب عماني در سال گذشته در بازار 15 خرداد تهران تا 70هزارتومان نيز معامله شد.
ليموي پرشين لايم، ليموي ليسبون، ليموي گلابي و ليموي چهارفصل و ليموي آب(ليموي معمولي)، برخي از ارقام ليموترش در جهرم است. در ساير شهرهاي كشور به ليموهاي جهرم به دليل آبدار بودنشان، ليموي آب گفته مي‌شود.
** طلاي ترش
مدير جهاد كشاورزي جهرم گفت: صادرات طلاي ترش يا طلاي سبز جهرم فقط در سال 1394، بيش از 165 ميليون دلار درآمد ارزي نصيب كشور كرد.
محمدرضا شهابي در مصاحبه با ايرنا افزود: فصل تابستان، زمان به ثمر نشستن باغ‌هاي مركبات است و پيش‌بيني مي‌شود امسال 1400 تن ليموي پرشين از باغ هاي جهرم برداشت شود و ليموي پرشين لايم به دليل زودرس بودن، اولين محصول ليموترشي است كه از جهرم به بازار عرضه مي‌شود.
زودرسي، درشت و بي هسته بودن از مزاياي اين رقم ليمو به شمار مي‌رود.
شهابي وسعت باغ‌هاي اختصاص يافته به ليموي پرشين در جهرم را 70 هكتار اعلام و بيان كرد: وجود بيش از 4500 هكتار باغ ليموترش در شهرستان جهرم اين شهرستان را به قطب ليموي استان فارس بدل كرده است.
وي با اشاره به اينكه ارقام كاشت شده در اين شهرستان شامل ليموترش معمولي جهرم، ليسبون(خارگي) و ليموي پرشين است، افزود: برداشت ليموترش در اين شهرستان از تيرماه ماه با برداشت ليموي پرشين لايم آغاز مي‌شود و تا فروردين سال بعد با برداشت ليموي خارگي پايان مي‌يابد.
شهابي گفت: رقم ليموي پرشين شهرستان جهرم در كشور رقم برتري است كه براي تازه‌خوري مورد توجه بسياري از هموطنان ساكن استان‌هاي مختلف كشور قرار دارد.
وي افزود: سالانه حدود 120 هزار تن، ليموترش از باغ‌هاي جهرم برداشت و براي مصرف تازه‌خوري، صادرات و آبگيري به نقاط مختلف فارس، كشور و بعضي كشورهاي منطقه خليج فارس صادر مي‌شود.
برداشت ليمو از باغ‌هاي جهرم، بيش از شش ماه ادامه دارد و عمليات برداشت، متناسب با نوع ليمو و مصرف آن، از نيمه تابستان آغاز مي شود و تا اواخر ارديبهشت سال بعد ادامه دارد.
آغاز فصل برداشت ليمو زمينهٔ اشتغال فصلي صدها نفر نيروي انساني را فراهم مي‌كند.
** ويژگي‌هاي ليموترش جهرم
ليموي خوب، پوستي زردرنگ و نازك دارد. منافذ روي پوست ليموي تازه و مرغوب به خوبي مشخص است و عطر بسيار دلنشيني دارد.
در شهرستان جهرم نيز انواع ليموترش، معمولي، ليسبون يا خارگي و پرشين يا فارسي، توليد و برداشت مي‌شود.
از بارزترين ويژگي‌هاي ليموترش جهرم، بالابودن اسيد و ويتامين C آن است و غالب ليموترش جهرم از نوع ليموترش MEXICAN LIME يا ليموي آب است كه برداشت آن از اواسط مرداد ماه آغاز مي شود و تا آبان ماه ادامه دارد.
با توجه به اينكه درختان ليمو، درآمدزايي خوبي و نسبت به ساير رقم‌هاي مركبات، مقاومت بهتري نسبت به بيماري‌ها دارد و از طرفي شوري آب و زمين را نيز تحمل مي‌كند، از سوي باغداران استقبال بيشتري از آن مي‌شود و جغرافياي جهرم نيز اين منطقه را براي ايجاد باغ‌هاي ليمو، مساعد كرده است.
كارشناسان ميزان برداشت ليمو از هر هكتار را حدود 13تن ارزيابي مي‌كنند.
** فصل آبگيري و آبليموهاي دست افشار و تقلبي
قيمت 10هزار توماني يك كيلو ليمو و 18هزار توماني يك ليتر آب ليمو، براي خيلي‌ها گران است و اين گراني مشتريان زيادي را از گردونهٔ فروش خارج مي‌كند.
توليد ليمو در استان فارس موجب شده كه يكي از مهمترين سوغات‌هاي فارس، آبليموي دست افشار باشد.تهيهٔ اين نوع آبليمو يا «آبليموي دست گير» به تعبير جهرمي‌ها به شيوهٔ سنتي هنوز رايج است و قيمت آن از قيمت آبليموي حاصل از دستگاه‌هايي كه در مغازه‌هاي آب گيري ليمو وجود دارد و در جهرم «آبليموي چرخي» ناميده مي‌شود بيشتر است.
آب ليموي دست‌افشار واقعي به لحاظ شكل و شيوه كار، متاعي بسيار ارزشمند است كه امروزه كمتر جايي براي عرضهٔ عمومي دارد.
برخي توليدكنندگان غيرمتعهد درصدي آبليموي طبيعي را با جوهرليمو يا اسيدسيتريك، رنگ‌هاي خوراكي و آب مخلوط مي‌كنند و به عنوان آبليموي خالص دست مشتري مي‌دهند.
استفاد‌‌‌‌ه از صمغ، كاه، پوست ليمو، جوهرليمو و مواد نگهدارنده نيز از انواع تقلب در تهيه آبليمو است.
گاهي هم سيترات سد‌‌‌‌يم، گليسيرين و اسانس‌هاي متعد‌‌‌‌د به آبليمو اضافه مي‌شود.
داشتن پالپ يا دُرد(خرده هاي ليمو) داخل آبليمو الزاماً نشانه طبيعي بودن آن نيست. ليمو حاوي آنزيم‌هاي زيادي است كه يكي از آنها باعث ته نشين شدن دُرد ليمو در آبليمو مي‌شود.
اين آنزيم در آبليموهاي صنعتي و در فرايندهاي حرارتي غيرفعال مي‌شود، اغلب آبليموهاي صنعتي ته نشين شدن ندارند و اگر هم درصدي ته نشين شود براي جلب نظر مشتري به آن پالپ ليمو اضافه مي‌كنند.
آبليموهاي خانگي بعد از ته نشين شدن پالپ ليمو، به دو قسمت كاملا مجزا تقسيم مي‌شوند در حالي‌كه آبليموهاي صنعتي هميشه يك رنگ و يك دست هستند.
اكثر شهروندان ترجيح مي‌دهند در زمان ورود ليموي مخصوص آبگيري، خود براي تهيهٔ ليموي مورد نياز اقدام و در محل‌هاي شناخته شده، اقدام به آب گيري كنند.
معمولاً جهرمي‌ها خريد آب ليمو را به شكل خرده و در بطري يا شيشه‌هاي آماده نمي‌پسندند و از ابتداي پاييز با تهيه قرابه(ظرف هاي شيشه اي بزرگ همانند باديه) آب ليموي مورد نياز يك سال خانواده را تهيه و بسته بندي مي‌كنند.
آب ليمو اگر در شيشه روشن نگهداري شود، رنگش به مرور زمان تغيير مي‌كند، بنابراين ثابت ماندن رنگ معمولاً دليل مواد نگهدارنده است يا اينكه از اصل كار، تقلبي در آن اعمال شده است.
اگرچه آب ليموي دست‌افشاري كه در قرابه هم نگهداري مي‌شود همواره بعد از مدتي تغيير رنگ مي‌دهد، اما اين تغيير رنگ به دليل فعل و انفعالات شيميايي تركيب آب ليمو بدون هيچ افزودني است و مشكلي براي سلامت ايجاد نمي‌كند و اگر كمي ظرف را هنگام مصرف حركت بدهيم، رنگ تا حدودي به حالت اوليه باز مي‌گردد.
** ليمو از آن جهرم است
سوغات‌هاي خوردني هميشه جذابيت و جايگاه مهمي در ميان گردشگران و مسافران داخلي و خارجي داشته است.
در اين ميان غفلت از شناخت محصولات اصيل شهرهاي مختلف فارس باعث رخ‌دادن سلسله خطاهايي شده است كه از آن جمله نام بردن ليموي جهرم و مسقطي لار به نام شيراز بوده است.
در حالي كه در شيراز ليمو پرورش نمي يابد يا اين شهر توليد كنندۀ ليمو نيست در برخي رسانه ها و حتي رسانه اي كه لقب ملي گرفته در عيد نوروز امسال، برخي سوغاتي هاي شهرهاي استان فارس چون حلواي مسقطي لار و ليموي جهرم با نام شيراز معرفي شد.
همين امر به شكل‌هاي ديگر نيز در رسانه‌ٔ ملي و ساير سايت‌هاي گردشگري كشور به گونه‌هاي مختلف تكرار مي‌شود.
** لزوم حمايت از محصولات باغي
حجت الاسلام محمد حسين مدبر، امام جمعهٔ جهرم با بيان اينكه در اقتصاد هر چيزي كه نياز انسان را برآورده مي‌كند، كالا گفته مي‌شود خواستار حمايت از محصولات باغي شهرستان جهرم شد و گفت: جهرم محصولات باغي از جمله ليمو و خرما دارد كه آوازهٔ آن از قديم جهاني بوده است، ولي اكنون به نام ديگر شهرها شناخته مي‌شود.
وي با بيان اينكه امسال به عنوان حمايت از كالاي ايراني نامگذاري شده است افزود: بايد مسئولان در تثبيت محصولات جهرم به نام اين شهرستان و حمايت از پژوهشگران جهرم اقدامات جدي انجام دهند.
وي اظهار كرد: يك نشانه از كالاي اصيل ايراني معرفي آن با نام محل اصلي اش است و بايد شعار حمايت از كالاي ايراني به باور و فرهنگ عمومي توسط ابزارهاي رسانه‌اي و دستگاه‌هاي اجرايي تبديل شود.
** مشكلات پرورش ليمو در جهرم
در سال‌هاي اخير آسيب‌هاي فراواني به صنعت پرورش ليمو در شهرستان جهرم وارد شده كه باعث افزايش قيمت اين محصول و افت ميزان توليد آن شده است؛ از خشكسالي، طوفان و سرمازدگي تا عارضهٔ زوال مركبات و آفت جاروك.
خشكسالي به عنوان يكي از عوامل مهم در كاهش سطح زيركشت درختان ليمو هميشه مطرح بوده و هست. ليمو از جمله درختان نيازمند به آب فراوان است و طبيعي است كه در همه‌ٔ بخش‌هاي شهرستان دسترسي به آب فراوان به سادگي ميسر نيست. برخي محققان مي‌گويند يك عدد ليموي 10 گرمي براي پرورش به 10 ليتر آب نياز دارد.
روش‌هاي محدوديت‌هاي منابع آبي تنها مربوط به بخش زراعي نبوده و باغ‌ها را نيز دچار چالش كرده است، اما در سال‌هاي اخير، علاوه بر خشكسالي، بيماري‌هاي گياهي نيز به‌عنوان يك چالش جديد مد نظر كارشناسان و فعالان بوده است.
پيش از اين، يك پژوهشگر، نسبت به فراگير شدن بيماري‌هايي كه منجر به نابودي باغ‌هاي مركبات در استان فارس مي‌شود به شكل جدي هشدار داده بود.
محمد صالحي ابرقويي، عضو هيات علمي مركز تحقيقات كشاورزي استان فارس در جلسهٔ شوراي كشاورزي فارس در ارديبهشت ماه 1395 با ارائهٔ داده‌هايي گفته بود كه اگر مقابله علمي و تاثيرگذار با بيماري‌هاي مركبات را جدي نگيريم، طي 5 سال آينده شاهد از بين رفتن بخش عمده‌اي از درختان مركبات خواهيم بود.
وي بيماري‌هاي جاروك ليموترش و ميوه سبز را از مهمترين عوامل بيماري زا در درختان مركبات اعلام كرده و افزوده بود كه اين بيماري‌ها، بخش اعظمي از مركبات هرمزگان را نابود كرده و از سال 1386 هم در شهرستان‌هاي داراب، لارستان، قير و كارزين و جهرم، گزارش شده است.
سرانجام پيش بيني‌هاي اين استاد دانشگاه به حقيقت پيوست و در سال جاري با آلودگي بسياري از باغ‌هاي جهرم، عارضهٔ زوال زودرس مركبات، خسارات جبران ناپذيري را به بار آورد.
به ويژه كه بيشترين خسارت عارضهٔ زردي و زوال زودرس مركبات، روي ليمو ليسبون(خاگي) و ليموترش مشاهده مي‌شد.
به غير از خشكسالي و آفاتي چون جاروك و زوال، عوامل طبيعي ديگري چون سرمازدگي و طوفان نيز همواره مركبات و به ويژه ليموي جهرم را تحت تأثير قرار داده است.
به عنوان مثال سرمازدگي سال گذشتهٔ درختان ليمو در منطقهٔ لرموني، روستاي اسفنجان در بخش سيمكان بر اثر سرماي كم سابقهٔ اخير باعث از بين‌رفتن يا كاهش توليد محصول ليموي اين منطقه شد.
همچنين بر اثر طوفان و بارندگي‌‌هاي روزهاي آخر شهريور 97 (27شهريور) بسياري از درختان ليمو در زمان برداشت محصول شكسته شدند يا محصول ليموي آن به زمين افتاد و خسارات فراواني به باغ‌هاي ليموي اين منطقه وارد شد.
از آنجا كه ليمو را به ميزان انبوه جز در سردخانه نمي‌توان نگه داشت، بسياري محصولات ليموي فوق نيز خراب شدند.
طي 10 الي 15 سال اخير نيز آفت جاروك موجب شد كه برخي باغ هاي ليموترش جهرم از دور توليد خارج شوند، گرچه به دنبال آن اصلاح و جايگزيني صورت گرفت.
در سال‌هاي اخير سرقت ليمو از باغ و سرقت كاميون و خودروهاي حامل ليمو نيز متأسفانه از مشكلات پرورش و انتقال ليمو در جهرم بوده است.
** مشكلات حمل و نقل ليموي جهرم
ليموترش باغ هاي جهرم براي مصرف تازه خوري، صادرات و آبگيري به نقاط مختلف فارس، كشور و بعضي كشورهاي منطقه خليج فارس، صادر مي‌شود.
افزايش تقاضا، كاهش نسبي اراضي زير كشت و سودجويي برخي اگر چه بر قيمت اين محصول تاثيرگذار بوده، اما از همه بيشتر چرخهٔ حمل و نقل ليمو بر قيمت آن تأثير گذاشته است، زيرا ليمو برعكس ساير مركبات ماندگاري كمتري دارد و بايد سريع آن را منتقل كرد.
با توجه به ترانزيت گستردهٔ ليمو در جهرم، اغلب باغداران شهرهاي اطراف نيز ليموي توليدي خود را از طريق اين شهرستان به نقاط ديگر صادر مي‌كنند.
گفته شده بيش از 30 مركز خريد ليمو در جهرم فعال است و 85 درصد ليموترش جهرم به نقاط مختلف ايران و كشورهاي حاشيهٔ خليج فارس صادر مي‌شود.
از اين رو انتقال و حمل و نقل اين محصول نيز در جهرم از عوامل مهم رونق اقتصادي بوده است.
در آغاز مهرماه، اقدام برخي رانندگان كاميون مبني بر حمل نكردن كالا تأثيري منفي در چرخهٔ فروش ليمو داشت و به ويژه در چند روز اخير همچنين مشكلاتي در حمل ونقل ليمو در شهرستان جهرم روي داد.
حمل نشدن بار ليموي جهرم باعث افزايش قيمت ناگهاني ليمو در ساير شهرها شد، طوري كه حبيب صادقي پور، رئيس صنف ميوه فروشان استان قزوين سوم مهرماه گفت: قيمت هر كيلوگرم ليموترش كه ديروز در بازار قزوين 8 هزار تومان بود، امروز به دليل نبود ماشين حمل بار از جهرم يا شيراز به قزوين به 12هزار تومان رسيد.
محمدرضا رضايي، نماينده‌ٔ جهرم و رئيس كميسيون عمران مجلس شوراي اسلامي در اين باره در گفت و گو با خبرنگار ايرنا گفت: جلسه مشترك كميسيون عمران با حضور نمايندگان مجلس، نمايندگان وزارت راه و شهرسازي، وزارت صنعت و وزارت كار براي رسيدگي به وضعيت كاميون داران برگزار شد.
وي افزود: در روزهاي گذشته پس از رايزني با رئيس سازمان حمل و نقل و پايانه‌هاي كشور و مديركل پايانه‌هاي استان فارس، مقرر شد مسئله‌ٔ حمل بارهاي ليموي جهرم به سراسر كشور به زودي حل شود و باغداران جهرمي به زودي مي‌توانند بارهاي خود را به مقاصد مدنظر خود حمل كنند.
جهرم در 193 كيلومتري جنوب شرقي شيراز است.
9910 /1876
شيراز- ايرنا - سنتي ديرينه در استان فارس اهالي اين ديار را وامي دارد كه در واپسين ماه تابستان و حتي چند روز پس از آمدن پاييز، اقدام به گرفتن آبليمو و ذخيره آن در خانه هاي خود كنند.
