'سالمندی' یك پدیده اجتماعی طبیعی در همه جوامع انسانی است كه همچون شمشیری دو لبه می تواند به عنوان فرصت یا تهدید، جامعه را با آینده ای كاملا متفاوت رو به رو كند.
در این مسیر 'سالمندی پویا یا سالمندی فعال' مقوله مهمی است كه در جهان امروز با هدف استفاده از ظرفیتهای سالمندان در جنبه ها و جهات مختلف، محور اصلی برنامه ریزیهای مرتبط با این قشر قرار گرفته است. قشری از جامعه كه شناخت كامل ظرفیتها و توانمندیهای آن می تواند سالمندی را از حالت فرسوگی و از كارافتادگی به یك سرمایه راهگشا و ارزشمند اجتماعی مبدل نماید.
بر اساس تعریف سازمان بهداشت جهانی عبور انسان از مرز 60 سالگی به معنای پیوستن به جرگه سالمندی است. به این ترتیب سالمندی بخشی از روند طبیعی زندگی انسان محسوب می شود كه با مشخصات و نیازهای خاص جسمی و روحی مراقبتها و ملاحظات خاص خود را طلب می كند.
بر همین اساس زمانی كه این بخش از زندگی انسان در سطح وسیع شامل گروه قابل توجهی از اعضای جامعه و به یك پدیده اجتماعی تبدیل می شود نیازمند توجه، شناخت، برنامه ریزی و مدیریت در سطح كلان اجتماعی است.
تحقق سالمندی پویا و استفاده از ظرفیتها و توان سالمندان مستلزم برنامه ریزی پیشگیرانه و آینده نگرانه قبل از رسیدن فرد به این مقطع از زندگی است. برنامه ریزی هدفمندی كه در قالب آن فعالیتهای بدنی، تغذیه، تفریحات، دانش افزایی، برنامه سلامتی و بهداشتی برای هر فرد حداقل از دوره 40 سالگی آغاز شود تا در سن 60 سالگی با فردی سالم و هوشیار از نظر ذهنی مواجه باشیم. در این شرایط است كه فرد سالمند گرچه بازنشسته تلقی می شود اما همچنان توان ادامه زندگی اجتماعی موثر و مفید را دارد و 60 سالگی را زمانی برای بكارگیری تجربیات و دانش خود برای كمك جامعه و نسل جوان می بیند.
میزان متوسط كنونی سالمندی در جهان 12 درصد اعلام شده است حال آنكه میزان سالمندی در كشوری مانند ژاپن بالای 30 درصد است اما همگان ژاپن را به عنوان توسعه یافته ترین كشور می شناسند. میزان سالمندی در كشورهای عضو اتحادیه اروپایی نیز بالای 16 درصد است اما این كشورها نیز جزو جوامع توسعه یافته قرار دارند. رمز موفقیت و توسعه یافتگی این كشورها بنا بر تاكید صاحبنظران برنامه ریزی برای داشتن سالمندان سالم است و بس.
میزان سالمندی در ایران حدود 10.5 درصد و به معنای فزونی جمعیت جوان كشور است و نیز اینكه هنوز وقت برای برنامه ریزی موثر و هدفمند برای رسیدن به آینده ای بهتر و توسعه یافتگی ایران از این منظر وجود دارد.
* سالمندی فرصتی بی تكرار
معاون امور توانبخشی اداره كل بهزیستی خراسان رضوی به خبرنگار ایرنا گفت: سالمندی دورانی است كه برای هر انسانی به عنوان مقطعی طبیعی در روند زندگی فرا می رسد و تلاش برای گریز از این دوره امری نامعقول است.
مسعود فیروزی افزود: دوره سالمندی و به صورت كلی بالا بودن جمعیت سالمندان تهدید نیست بلكه فرصتی برای توسعه است. هر از چند گاهی رشد جمعیت سالمند كشور در سال 1400 به عنوان یك دغدغه مطرح می شود حال آنكه این دید كاملا اشتباه و مانع توسعه است. آنچه ما را تهدید می كند فقدان برنامه و دید آینده نگرانه برای مواجهه با دوره سالمندی است.
وی تحقق سالمندی فعال و پویا را یكی از ضرورتها در زمینه برنامه ریزی برای سالمندان توصیف و بیان كرد: برای توسعه به دو عنصر نیاز است كه شامل انرژی حركت به سمت توسعه و تامین كننده آن یعنی نیروی جوانی است و دوم منطق و شعور توسعه كه تحقق بخش آن، دانش افراد سالمند می باشد.
معاون اداره كل بهزیستی خراسان رضوی ادامه داد: متولیان سلامت، درمان، تغذیه، ورزش و فرهنگ باید برای همه قشرها از جمله سالمندان برنامه ریزی داشته باشند.
وی گفت: با رسیدن سن 60 سالگی و آغاز سالمندی، فرد با سبدی از بیماریها و هزینه ها مواجه می شود حال آنكه نظام بهداشت و درمان برای این دوره زندگی برنامه ریزی حمایتی مشخصی ندارد و بیمه ها نیز تا بتوانند از خدمات دهی و تامین هزینه های درمانی در این دوره سر باز می زنند.
او افزود: با بازنشستگی و سالمندی، فرد درآمدهایش نصف می شود اما هزینه ها با ازدواج فرزندان، حضور و رفت و آمد آنان و دیگر اعضای خانواده به منزل سالمند به عنوان بزرگتر بیشتر شده و بیماریها و هزینه های درمان هم چند برابر می شود حال آنكه درآمدش بیشتر نشده و حتی تقلیل نیز یافته است. به همین دلیل اغلب سالمندان در چنین وضعیتی دچار رخوت، افسردگی و فشار روحی می شوند.
فیروزی گفت: بر این اساس می بایست در حوزه های اقتصاد، درمان، تامین آرامش، فراگیری مهارتهای زندگی، ورزشهای متناسب با سن و ایجاد فضای كسب و كار شرایط متناسب را برای سالمندان فراهم نمود.
* تبعیض ممنوع
معاون امور توانبخشی اداره كل بهزیستی خراسان رضوی اظهارداشت: در گذشته سن امید به زندگی 63 سال و سن سالمندی 60 سال بود. در آن دوران فاصله كوتاه سالمندی تا مرگ مدت كوتاهی بود و در باور عمومی نگهداری از نوه ها، خرید نان برای خانه، كمك به فرزندان در انجام امور و نشستن در پارك و گذران اوقات تا سررسیدن عمر بهترین كارهایی بود كه یك سالمند می توانست انجام دهد تا مفید واقع شود. اما امروز سن امید به زندگی در ایران به 80 سال رسیده و این به معنای 20 سال فاصله از زمان سالمند شدن یك فرد است.
وی افزود: این مدت 20 ساله زمان بسیار زیادی است كه قطعا باید در خصوص آن برنامه ریزی موثر و هدفمند انجام شود. سالمندان باید از حق و حقوق خودشان آگاه باشند و بدانند هیچ تفاوتی با بقیه ندارند، حق زندگی برای آنان در همه ابعاد جاری است و انتظار اینكه سالمندان خرید نان و نگهداری نوه ها را انجام دهند توقعی خودخواهانه از سوی جوانترها است.
فیروزی ادامه داد: سالمندان حق دارند به امور شخصی، فعالیتهای بدنی، فعالیتهای دلخواه روزانه، تفریح و سرگرمی و امور اقتصادی در حد متعارف بپردازند. تبعیض میان سالمندان و دیگر افراد به هیچوجه پذیرفتنی نیست و خود سالمندان هم نباید این تبعیض و انجام وظایف محدود را بپذیرند.
* پابرجایی فرهنگ نگهداری از سالمندان
مدیركل بهزیستی خراسان رضوی هم به خبرنگار ایرنا گفت: هنوز فرهنگ نگهداری فرزندان از والدین سالمند باقوت در جامعه ایرانی ساری است بطوری كه هم اینك تنها نیم درصد جمعیت سالمندان خراسانی در مراكز شبانه روزی نگهداری می شوند. همین تعداد نیز مبتلا به مشكلات ذهنی، بیماریهای خاص و یا آلزایمر هستند.
پوریوسف افزود: سه هزار سالمند در 40 مركز شبانه روزی خراسان رضوی نگهداری می شوند كه دو هزار نفر آنان را سالمندان مجهول الهویه تشكیل می دهند و اكثر قریب به اتفاق از دیگر استانها به مشهد آورده و رها شده اند.
وی ادامه داد: هم اینك 600 هزار نفر از جمعیت شش میلیون و 400 هزار نفری خراسان رضوی سالمند هستند و حدود هزار نفر از این تعداد توسط خانواده هایشان به مراكز نگهداری شبانه روزی سپرده شده اند. بر این اساس كمتر از نیم درصد سالمندان توسط فرزندانشان به این مراكز سپرده شده اند كه این آمار بسیار كم بوده و حتی قابل چشم پوشی است.
مدیركل بهزیستی خراسان رضوی گفت: همچنین پنج مركز روزانه سالمندان در مشهد فعالیت دارند كه سالمندان به صورت روزانه با حضور در این مركز اقدام به فعالیتهای مختلف و ملاقات با همسن و سالان خود و گپ و گفت می كنند.
* بیشترین جمعیت سالمند مجهول الهویه
معاون امور توانبخشی اداره كل بهزیستی خراسان رضوی به وجود دو هزار سالمند فاقد هویت در مراكز نگهداری این استان اشاره و بیان كرد: خراسان رضوی از نظر شمار افراد مجهول الهویه كه به قصد شفا و یا پناه گرفتن در حرم رضوی به مشهد می آیند رتبه نخست را در كشور دارد.
وی افزود: هزینه نگهداری از این افراد با یارانه بهزیستی و كمك خیران تامین می شود ضمن اینكه هزینه های درمانی این بخش بسیار فراوان می باشد لذا همكاری دستگاههای متولی امر سلامت در این زمینه ضروری است.
فیروزی ادامه داد: هزینه نگهداری از هر فرد سالمند بدون احتساب هزینه های درمانی خاص بیش از 10 میلیون ریال در ماه است. شش میلیون و 400 هزار ریال از این میزان از محل یارانه بهزیستی و بقیه با كمك افراد نیكوكار تامین می شود.
* بیمه ها جوابگو نیستند
وی همچنین گفت: سالمندان نیازهای جسمانی و درمانی خاص خود را دارند كه به شدت بخشهای رفاهی خانواده را تحت تاثیر قرار می دهد و موجب تحمیل هزینه های فراوان می شود. بر این اساس نیاز به تامین سلامتی، پزشك و دارو به واسطه عارضه های ناشی از افزایش سن برای این گروه در مقایسه با دوران جوانی به شدت افزایش می یابد.
معاون اداره كل بهزیستی خراسان رضوی افزود: در این زمینه باید پوششهای بیمه ای و افزایش حمایت از سلامت و درمان سالمندان برنامه ریزی و انجام شود. سقوط و شكستگی لگن و سایر شكستگیها در سالمندان افزایش چشمگیری پیدا می كند و در این مورد نباید سالمندان را تنها گذاشت.
وی ادامه داد: افزایش پوشش حمایتی بیمه ها ضرورتی است كه برای تامین سلامت سالمندان به عنوان موتور تجربه و دانش توسعه كشور باید نسبت به تامین و اجرای كامل آن برنامه ریزی اجرایی انجام شود.
7496/1858
مشهد- ایرنا- رمز توسعه یافتگی استفاده از نیروی جوانی همراه با تجربه دوران سالمندی است. نبود توازن و بهره گیری از این رمز چالشی جدی است كه نیل به توسعه یافتگی را دچار مشكلات جدی می كند.
