به گزارش ایرنا، استان سیستان و بلوچستان با قدمتی چند هزار ساله و فرهنگ كهن مردمانش همواره ترویج گر بسیاری از روش ها و آداب كهن بومی محلی بوده است، آدابی كه توجه به آن راه گشای بسیاری از مشكلات امروزی است.
ترویج فرهنگ قومی هر سرزمین زمینه ساز شناخت بیشتر مردم از اصالت و ریشه های غنی و قوی فرهنگی آن می شود، فرهنگ هایی كه در برخی موارد كم رنگ و روش های دیكته شده دیگران جایگزین آنها شده است.
بازی كردن به ویژه در میان كودكان و نوجوانان تاثیر شگرف و مستقیم در تربیت، یادگیری و رفتارهای شخصیتی آنان دارد رفتاری كه اگر به صورت غیر صحیح هدایت شود اثرات مخرب و زیان بار بسیاری در آینده اجتماعی كودك می گذارد.
بازی های رایانه ای و انفرادی در كشوری كه منبع غنی بازی های گروهی و نشاط آور است سبب تاثیرات نامناسب در رفتار فرزندان و اثرات مخرب روحی و جسمی بر كودكان، نوجوانان و جوانان می شود.
برخی از بازی های استفاده شده امروزی به نوعی طراحی شده است كه علاوه بر ترویج خشونت و بزهكاری باعث ترویج فرهنگ غلط غربی در مقابل فرهنگ غنی ملی می شود.
م.خالقی یكی از بانوان زاهدانی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: فرزند 8 ساله ای دارم كه علاقه شدیدی به بازی های رایانه ای و موبایل دارد.
وی افزود: وابستگی شدید فرزندم به این بازی ها به اندازه ای است كه در هنگام خواب نیز باید گوشی موبایل در دستانش باشد.
خالقی گفت: مدتی است كه فرزندم پرخاشگر شده و اگر لحظه ای دیر تر خواسته اش برآورده شود پرخاشگری می كند.
وی بیان كرد: هفته گذشته برای ناراحتی بینایی فرزندم به پزشك مراجعه كردم كه استفاده از موبایل و لپ تاپ را علت اصلی مشكلات بینایی در كودكان و نوجوانان بیان كرد.
مدرس تربیت بدنی مراكز آموزش عالی زاهدان نیز در گفت وگو با خبرنگار ایرنا گفت: بازی های بومی محلی بخشی از فرهنگ یك كشور و منطقه محسوب می شود.
جمشید جلیلوند افزود: سنت و سبك زندگی جدید به یكدیگر گره خورده و تفكیك آن ها از یكدیگر خیلی دشوار است.
وی اظهار داشت: بازی های بومی محلی علاوه بر پر كردن اوقات فراغت باعث جهان بینی افراد نیز می شود.
وی نقش بازی های بومی محلی در افزایش ارتباطات اجتماعی كودكان و نوجوانان را مهم ارزیابی كرد و گفت: اهمیت، توسعه و ایجاد فرصت ها در بازی های بومی محلی می تواند نقش مهمی در پرورش روح، جسم، سلامت و شادی افراد داشته باشد.
وی به فرصت های این استان در بخش بازی های محلی اشاره كرد و افزود: استان سیستان و بلوچستان از شمال تا جنوب سرشار از انواع بازی های بومی محلی مختص این منطقه است كه همكاری همه به ویژه خانواده ها، مسئولان و مربیان مدارس در توسعه این بازی ها بسیار موثر است.
نقش خانواده ها در گسترش و ترویج بازی های بومی محلی بسیار مهم و حیاتی است، متاسفانه بسیاری از خانواده ها برای لحظه ای آرام كردن كودك خود حاضر به پرداخت هزینه های بسیار در تهیه لوازم بازی غیر متعارف هستند اما غافل از اینكه با این كار بایستی هزینه های بیشتری برای تربیت و درمان فرزند خود صرف كند.
ترویج بازی های بومی محلی و قصه خوانی پدران و مادران در فضای دوستانه و صمیمی خانواده و ایجاد جذابیت در بیان آنها می تواند الهام بخش حس نشاط در خود و تمام اعضا خانواده شود.
مدارس به عنوان خانه دوم و ركن تربیتی فرزندان نیز نقش پررنگی در شناخت و ترویج بازی های بومی محلی دارند.
ملزم كردن مربیان ورزشی مدارس در برگزاری بازی های بومی هر منطقه در ساعت ورزشی دانش آموزان می تواند علاوه برایجاد روحیه نشاط و شادابی بر ایجاد رابطه جمعی دانش آموزی و ترویج بازی های اصیل تاثیر گذار باشد.
بسیاری از مردم سیستان و بلوچستان به ویژه در مناطق روستایی و شهرهای كوچك با توجه به فرهنگ غنی و آداب و رسوم سنتی شاهد انجام بسیاری از این بازی ها در جمع های دوستانه و خانوادگی هستند.
این استان با بیش از 130 نوع بازی بومی و جذب حدود هفت هزار ورزشكار سازمان یافته محلی و راه یابی بسیاری از ورزشكاران استانی به تیم های ملی توانسته جایگاه مناسبی در حوزه ورزش و بازی های بومی محلی داشته باشد.
توجه به این نوع بازی ها از طریق ثبت در مراكز ملی می تواند ترویج گر ورزش های محلی و عاملی برای جلوگیری از فراموشی این گنجینه های غنی فرهنگی باشد.
استان سیستان و بلوچستان بر همین باور توانسته 2 بازی بومی محلی «كشتی كج گردان و خسوخسو» را برای نخستین بار در حال ثبت در فهرست ملی قرار دهد.
توجه به زیر ساخت ها، احداث مراكز و سوله های ورزشی متناسب، انجام بازی ها به صورت تخصصی و با كادر مربیگری و داوری، ترویج همگانی از طریق برگزاری همایش ها و جشنواره های مختلف می تواند علاوه بر انتقال این میراث ارزشمند باعث جذب گردشگر در استان شود.
رئیس هیات ورزش روستایی و بازی های بومی محلی سیستان و بلوچستان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: استان سیستان وبلوچستان با بیش از 130نوع بازی محلی دارای غنی ترین مناطق بومی ورزشی در كشور است.
محمد امیر براهویی ادامه داد: ترویج و شناخت بازی های بومی محلی استان با هدف ایجاد روحیه نشاط و سلامت از اولویت های كاری این هیات است.
وی تصریح كرد: سیستان و بلوچستان یكی از استان های سرآمد در رشته بازی های بومی محلی محسوب می شود به گونه ای كه سال گذشته موفق به كسب عنوان دوم كشوری در این زمینه شد.
زئیس هیات ورزش روستایی و بازی های بومی محلی استان افزود: دوره های مختلف مربیگری بازی های بومی و محلی در استان برگزار شده كه علاقه مندان بسیاری را به خود جذب كرده و باعث تخصصی تر شدن این بازی ها خواهد شد.
وی در خصوص اقدامات ثبت بازی های بومی و محلی گفت: كار ثبت ورزش های بومی و محلی سیستان و بلوچستان در حال انجام است كه بعد از تایید سازمان میراث فرهنگی كشور به عنوان میراث معنوی مردم این استان ثبت ملی خواهند شد.
** برخی از بازی های بومی محلی استان
«كیچ و زور» از بازی های بومی منطقه سیستان كه به صورت گروهی انجام می شود و بسیار جذاب است.
این بازی معمولا در شب انجام می شود و نحوه ی اجرای آن بدین گونه است كه 2 نفر به عنوان كاپیتان (دراصطلاح محلی سراستادك) 6 تا 8 نفر را به عنوان بازیكن تیم خود انتخاب می كنند.
سپس كاپیتان ها در كنار هم قرار گرفته، چوب یا سنگی را كه قبلا به هم نشان داده اند و در اصطلاح محلی كیچ گفته می شود در اختیار می گیرند بعد بازیكنان دو تیم به فاصله ۸ تا ۱۰ متری محل ایستادن كاپیتان ها اجتماع می كنند و یكی از كاپیتان ها كیچ را در تاریكی شب به طرف بازیكنان پرتاب می كند و بازیكنان سعی در پیدا كردن كیچ می كنند یابنده كیچ باید سعی كند بدون این كه اعضای تیم مقابل بفهمند آن را به سرعت به كاپیتان خود تحویل دهد، در این حین اگر بازیكنان تیم مقابل متوجه شوند كه كیچ در اختیار چه كسی است به او حمله كرده و سعی می كنند كیچ را تصاحب شوند، این كار تا زمانی ادامه پیدا می كند كه یكی از بازیكنان كیچ را به سر استادك تیم خود بدهد، در این ضمن بازیكنان می توانند كیچ را به یكدیگر داده تا بازیكن قوی تر آن را به كاپیتان سا سراستادك خود برساند.
تیمی كه كیچ را تحویل دهد، برنده بوده و جایزه خود را كه معمولا سوار شدن بر پشت بازیكنان تیم مقابل است و در اصطلاح محلی به آن كِفتیكه گفته می شود تحویل می گیرند.
«كبدی»
كبدی، یك بازی و ورزش ایرانی كه اصل و منشاء این بازی بومی و محلی در سیستان است و قدمت چند هزار ساله دارد، این بازی توسط سیستانی هایی كه به خراسان، گلستان، مازندران و بسیاری از مناطق دیگر ایران، كوچ كرده اند انتقال یافته و در بعضی از مناطق با گویش آنجا تلفظ و بازی اجرا می شود.
كبدی یا «كَوَدّی» (كه بوده) در واقع از گویش و لهجه ی سیستانی گرفته شده و به معنی این است كه چه كسی به سرزمین یا زمین ما تجاوز كرده است.
در سیستان این بازی بین دو گروه در یك زمین مشخص و با تعداد نفرات محدود (هر تیم ۶ نفر ) اجرا می شود.
كبدی یك بازی كم خرج و پرتحرك است كه تركیبی از كشتی و راگبی است، بازیی كه بازیكنان تیم مقابل برای گرفتن مهاجم در بازی باید مهارت انعطاف پذیری، چابكی، استقامت، حضور ذهن و جرأت بسیار داشته باشند.
در این بازی دو گروه در یك زمین كه خطی آن را به دو قسمت مساوی تقسیم كرده بازی می كنند. بازی با وارد شدن یك نفر از تیم به زمین تیم مقابل شروع می شود این فرد باید از زمانی كه از خط وسط عبور كرده و وارد زمین حریف می شود كلمه كبدی یا كودی را با صدی بلند یك نفس تكرار كند و اگر در این بین نفس بكشد بازی را باخته و یا در حین گفتن این كلمه و رفتن به سمت حریفان تیم مقابل او را بگیرند و اجازه بازگشت به خط وسط را ندهند به اصطلاح سوخته و باید زمین را ترك كند، از طرفی چنانچه دستش به یكی از بازیكنان تیم مقابل برخورد و یا آن را لمس كند و آنان نیز نتوانند وی را بگیرند فردی كه دست مهاجم او را لمس كرده، سوخته و باید زمین را ترك كند.
گروه مقابل نیز باید تلاش كنند كه فرد مهاجم به زمین خود بازنگردد و با محاصره و یا در آغوش گرفتن او سبب قطع صدایش شوند و اجازه ندهند كه خود را به خط وسط و زمین خودش برساند، این رویه تا زمانی ادامه پیدا می كند كه همه بازیكنان از زمین بازی حذف شوند.
شور و نشاط این بازی به حدی است كه تماشاگران نیز به وجد آمده و برنده را تشویق می كنند، البته تماشاگران در زمان حمله مهاجم به زمین مقابل و گفتن كبدی باید سكوت را رعایت كنند تا صدای مهاجم شنیده شود.
«گُله بازی»
گُله بازی كه به تیله بازی معروف است، بازی دسته جمعی و قدیمی است كه بیشتر جوانان و مردان آن را انجام می دهند بازی كه به قدرت تمركز بالا و هدف گیری دقیق نیازمند است.
این بازی بیشتر در جمع های دوستانه و خانوادگی برگزار و علاقه مندان بسیاری دارد لوازم مورد احتیاج این بازی فقط گُله (تیله) است و نحوه بازی بدین شرح است، افراد به 2 گروه 2 نفره یا 4 نفره تقسیم و با كندن چند گودال كوچك كه به «خانه» معروف است در یك خط مستقیم در حد جاگیری تیله، به بازی می پردازند تعداد خانه بستگی به تعداد بازیكنان دارد اما اكثراً دارای چهار خانه است در انجام بازی یك گروه گُله های خود را در كنار گودال های كوچك می گذارند و به اصلاح شُن می دهند و گروه مقابل با فاصله مشخص شده باید باگُله های كه در دست دارند این گُله ها را هدف قرار داده و بزنند كه زدن هر گله و به اصطلاح چَك یك امتیاز دارد و این رویه در طول بازی ادامه پیدا می كند و در پایان هر گروهی كه امتیاز بالاتری داشته باشد برنده بازی محسوب می شود.
«چوب بازی»
پوب بازی، یكی از اصیل ترین بازی های بومی و محلی استان كه خوشبختانه همچنان این بازی محلی رایج است.
در این بازی بومی و محلی در دست هر بازیكن یك یا دو چوب است كه همزمان با ریتم سرنا و دهل بهم ضربه می زنند.
این بازی یا ورزش با حضور تعداد نامشخص اما جفت (10، 12، 14، یا بیشتر) كه در دایره ای بر گرد ساز و دهل نواز ایستاده و با نواخته شدن ساز و دهل آهسته و آرام آغاز می شود و با هر ضربه اصلی و محكم دهل هر دو نفر كه كنار یكدیگر قرار دارند چوب هایشان را به هم می كوبند و به تدریج ریتم آهنگ تند شده و حركت چوب نیز با آن تند می شود.
در این ورزش تمرین فنون شمشیر زنی صورت می گرفته تا بدن ها برای روزگاران جنگ آمادگی داشته باشد و به عبارت دیگر می توان گفت ورزش چوب بازی تمرین فن شمشیر زنی در دوران صلح بوده است كه گاه به صورت چاپ (رقص) دوچوبه نیز اجرا می شود.
در چاپ دو چوبه حركت شركت كنندگان بر روی خط و دایره نیست و تعداد شركت كنندگان نیز كمتر است.
در بسیاری از مواقع به هنگام چوب بازی ساده دو، چهار و یا 6 نفر از ورزیدگان مسلط و آگاه در داخل دایره چوب بازی به جای چوب از شمشیر استفاده می كردند.
از جمله دیگر بازی های جذاب استان می توان به بازی چوكو یا چهار دار، بازی گوگا، سرچاكولی (پنج سنگ)، بازی محلی كلاچل چل، هلاری، هفت سنگ، خوسو، چوری كَ، بازی گلك (گلوك) اشاره كرد كه بازی گلك در اكثر شهرهای بلوچستان رواج دارد و نوعی بازی محلی است كه دخترها آن را انجام می دهند.
بازی به عنوان بخشی از فرهنگ مردم سیستان و بلوچستان به دنبال بازآفرینی و بازنمایی شیوه زیست فرهنگی و آداب و رسوم مردم این استان در زبانی نمادین، هنرمندانه و زیبا بیان و به بالاترین سطح از انرژی و احساسات به ظهور می رسد بازی هایی كه قدمت آن ها گاهی به قدمت شهر سوخته می رسد.
9914 **6081
زاهدان - ایرنا - بازی های محلی در مناطق مختلف كشور بخش جدانشدنی فرهنگ بومی مردمان ایران زمین است كه احیا و ترویج این نوع بازی ها به ویژه میان نسل جوان نه تنها از فراموشی این میراث گران بها جلوگیری می كند بلكه سبب ایجاد نشاط و شادابی جامعه می شود.