پس از آنكه هفته گذشته عربستان سعودی برای مشاركت در پروژه كریدور اقتصادی چین- پاكستان دعوت شد و هیاتی از ریاض به اسلام آباد سفر كرد و از تصمیم خود برای ساخت بزرگترین پالایشگاه نفتی این كشور در شهر گوادر خبر داد، تحلیل ها از تهدید این پالایشگاه علیه همسایگان پاكستان خبر می دهند.
'میردوستین خان جمال‌الدین' مدیركل بندر گوادر شنبه گذشته اعلام كرد كه عربستان سومین پالایشگاه بزرگ جهان را در بستر دریای عمان در این شهر می سازد تا غیر از دریای سرخ، گزینه دیگری را برای صادارت نفتی خود به جهان دست و پا كند.
به گزارش ایرنا، 'حسین فواد چودری' وزیر اطلاع رسانی و رسانه های پاكستان نیز پنجشنبه گذشته در یك نشست خبری با رسانه های این كشور پس از نشست كابینه فدرال گفته بود كه عربستان سعودی در زمینه اكتشاف نفت و گاز در پاكستان، 30 میلیارد روپیه سرمایه گذاری می كند.
خود دولت عربستان نیز بلافاصله اعلام كرده بود در معادن طلا و مس ایالت بلوچستان پاكستان سرمایه‌گذاری خواهد كرد و حتی دو كشور برای آغاز گفت و گوها در خصوص توافق نامه تجارت آزاد به توافقاتی دست یافتند.
كریدور اقتصادی چین- پاكستان كه در سال 2014 امضا شد، شامل جاده، راه‌آهن و خطوط لوله نفت و گاز است و چین را از طریق پاكستان به خاورمیانه و آفریقا متصل می‌كند، پروژه ای كه عربستان سعودی رسما ماه گذشته به آن دعوت شد و قرار است 10 مییلیارد دلار فقط در احداث این پالایشگاه سرمایه گذاری كند.
اعلامیه جدید دولت پاكستان در باره سرمایه گذاری عربستان در این پالایشگاه در بندر گوادر زنگ خطرها را در جامعه بین الملل به صدا در آورد تا جایی كه حتی نشریه 'زِروُ هِدج' آمریكا نیز دیروز در سر مقاله خود هشدار داد این اقدام پاكستان كه از سر نیاز مبرم برای تامین هزینه های بحران مالی ناشی از بدهی های فزاینده اسلام آباد به پكن صورت می گیرد، در واقع تهدید جدی علیه منافع اقتصادی ایران در این منطقه از جهان است.
این توافق دوجانبه میان ریاض و اسلام آباد در واقع می رود با دست اندازی در طرح توسعه بندر چابهار ایران، به نوعی خود دولت پاكستان را نیز وادار به استقراض 12 میلیارد دلاری از صندوق بین المللی پول كند، در حالی كه دولت جدید عمران خان هنوز بدهی های زیادی برای توسعه طرح های زیربنایی خود دارد از جمله در پروژه توسعه زیرساخت های كوریدور اقتصادی سراسری از بندر گوادر به استان سینگ كیانگ چین كه دولت چین نیز از ماه گذشته از ادامه آن به دلیل افزایش بدهی های اسلام آباد به پكن دست كشیده بود.
همانگونه كه 'شیخ رشید' وزیر راه آهن پاكستان پیشتر گفته بود، همین مسائل موجب شد تا اسلام آباد به ریاض روی آورد تا با سرمایه گذاری در بخش پالایشگاهی و معدنی در استان بلوچستان پاكستان، این كشور را از بن بست به وجود آمده نجات دهد و در عین حال رقابت بندر گوادر با بندر چابهار را وارد یك مرحله جدید كند.
اقدامی كه حتی دبیركل حزب تحریك انصاف پاكستان در اوج مبارزات انتخاباتی این كشور در گفت وگو با خبرگزاری 'پی تی آی' هند آنرا تقبیح كرده و با تشبیه آن به طرح های استعماری 'كمپانی هند شرقی' انگلیس از سوی دولت چین، آنرا زمینه ساز فساد نهادینه شده در كشور خوانده بود.
تهران به حق از توسعه بندر چابهار و منطقه آزاد تجاری آن دفاع می كند، چرا كه امیدوار است با احداث یك كارخانه فولادسازی و یك مجتمع پتروشیمی در این بندر، از آن به عنوان یك موتور توسعه بخش محروم كشور در ساحل مكران سود ببرد.
به همین دلیل چابهار به تدریج رفت تا رقیبی برای بندر گوادر پاكستان در سواحل دریای عمان باشد كه محل مناقشه هند و پاكستان از یك سو و هند و چین از سوی دیگر و حتی امروزه میان عربستان و ایران و تا حدودی عربستان با چین است.
این درحالی است كه عربستان سعودی پاكستان و تا حدودی افغانستان را پایگاهی برای خود و آمریكا فرض می كنند تا از طریق این منطقه و البته با كمك آمریكا بتوانند به اجرای طرح های تفرقه افكنانه میان اقلیت های قومی ایران بپردازند و از این نقطه برای بی ثبات سازی شرق ایران استفاده كنند.
به همین دلیل بود كه یك پژوهشگر موسسه بین المللی مطالعات ایرانی مورد حمایت عربستان سعودی در امارات متحده عربی از سال گذشته توسعه بندر چابهار را یك تهدید جدی برای كشورهای حوزه خلیج فارس خوانده بود و در تحلیلی طولانی استدلال كرده بود ریاض باید به اقدامی فوری برای مقابله با این طرح دست بزند.
محمدحسن حسین پور كه از قضا یك بلوچ ایرانی است، به اعراب چنین القاء می كند كه چابهار برای آینده امنیت كشورهای حاشیه خلیج فارس بسیار خطرناك است، چرا كه موجب كوتاه شدن دست این كشورهای عربی هم از شبه قاره هند و هم آسیای مركزی خواهد شد.
عربستان سعودی از ماه ها قبل از شروع تحریم های مجدد آمریكا علیه ایران با همین استدلال ها تلاش كرد تا با متوقف كردن كارهای عمرانی و سرمایه گذاری شركت كره جنوبی موسوم به 'پوسكو-POSCO' مانع از پیشرفت پروژه چابهار شود.
این شركت كره ای كه عربستان سعودی 38 درصد از سهام آن را در اختیار دارد، قبلا با امضای یك قرارداد یك میلیارد و 600 میلیون دلاری با شركت فولاد 'پارس كهن دیار' ایرانی، قرار گذاشته بود تا یك كارخانه فولاد در این بندر بسازد.
اما از آنجایی كه اجرای این طرح منوط به موافقت هیات مدیره بود، طرف كره ای بعد از تشدید اختلافات میان ریاض و تهران به ویژه بر سرموضوعات یمن، سوریه، بحرین و حتی عراق و لبنان، به طرف ایرانی اعلام كرد كه تحت فشار برخی از سهامداران از ادامه پروژه های داخل ایران و یا مربوط به ایران كاملا عقب نشینی می كند.
برهمین اساس اجرای موفق این طرح عمرانی و سرمایه گذاری، نه به دلیل شكست در جلب سرمایه بخش خصوصی، بلكه با اراده سیاسی عربستان سعودی و اعمال فشار آن بر كره ای ها و حتی هندی ها متوقف ماند و حتی 15 تیرماه بود كه یك مقام دولتی هند كه خواست نامش فاش نشود به روزنامه تایمز آو ایندیا گفته بود كه هند ترجیح می دهد برای جبران اختلاف تراز بازرگانی دهلی نو با تهران به سیاست های تحریمی آمریكا توجه نكرده و معاملات تجاری خود با ایران را طی چند روز آینده نه با دلار آمریكا، بلكه صرفا با روپیه انجام دهد.
با این وجود به رغم تشدید تحریم های آمریكا علیه ایران، دولت دهلی نو طی چد هفته اخیر تلاش كرد ضمن تغییر سیاست خارجی برای جلب نظر ایران، با واشنگتن برای برخی معافیت بر سر خرید نفتی از ایران مذاكره كند و حتی دارمندرا پرادان وزیر نفت و گاز این كشور نیز امروز تغییر سیاست هند به نفع ایران را ستود.
با این وجود طبق توافق های قبلی میان تهران و دهلی نو، قرار شد هند در سال های 2019- 2018 بیش از 21 میلیون تن نفت خام از ایران وارد كند.
از سوی دیگر برخی نیز معتقدند با توجه به شرایط ژئوپولیتیك منطقه، چابهار می رود به یك چالش بزرگ برای بنادر عربستان سعودی، ابوظبی در امارات متحده عربی، قطر و عمان تبدیل شود، كشورهایی كه سال های متمادی با كمك بندر جبل علی در دُبی كنترل مبادلات تجاری اقیانوس هند، دریای عمان و خلیج فارس در اختیار خود داشته باشند.
پس این رقابت تجاری میان بنادر منطقه امروزه به گونه ای با اختلافات شدید سیاسی میان ایران و عربستان سعودی گره خورده است كه عربستان سعودی امروزه سعی می كند با تشكیل یك هژمونی منطقه ای از جمله با پاكستان از قدرت نفوذ ایران بكاهد.
ریاض به همین دلایل تجاری، نظامی و ژئوپلیتیكی می كوشد مانع شكل گیری این بندر شود و درعین حال سعی می كند رقابت چندگانه ای را در منطقه از طریق تقویت حضور خود در شاخ آفریقا تا امارات متحده عربی، تركیه و قطر و نیز تحكیم موقعیت های خود در سودان، سومالی، اتیوپی، یمن و جیبوتی گسترش دهد، تا مبادا با از دست دادن فرصت مقابله با چابهار، فرصت های بعدی را از دست دهد.
این همه نشان از یك همكاری گسترده میان عربستان و پاكستان دارد كه ادامه آن تبعات پیش بینی شده و نشده ای بر اقتصاد ایران و حتی چین در پی خواهد داشت، به ویژه اینكه پالایشگاه نفت گوادر می رود تا چالشی جدی برای ایران و تاحدودی علیه چین باشد.
تا جایی كه 'جیمز دورسی' سرمقاله نویس زِرو هِدج ثابت كرد كه این پالایشگاه نفت سعودی ها در گوادر تهدید جدی علیه بندر چابهار مورد حمایت هند در ایران است، چرا كه این پروژه در واقع چین و پاكستان را به یك جنگ واقعی علنی بین ایران و عربستان سعودی وارد می كند.
این پروژه حتی می تواند عواقب نامیمونی برای چین داشته باشد زیرا با وجود اینكه چین با آن قدرت گسترده اقتصادی و مالی خود به راحتی می توانست و می تواند از پس پروژه كوریدور اقتصادی در پاكستان برآید و زیرساخت های لازم برای توسعه بندر گوادر فراهم كند، اما رقابت عربستان با ایران موجب شده است كه عربستان بخواهد برای رقابت و یا اثبات خصومت خود با ایران، با چین نیز وارد یك رقابت ناخواسته شده و حتی منافع از قبل برنامه ریزی شده آنرا در خطر جدی قرار دهد.
تهیه كننده علی نصیری**
آساق**1378**1663**
تهران - ایرنا - بعد از روی كار آمدن دولت جدید پاكستان، دولت عربستان سعودی تلاش كرده است با نفوذ در این كشور و دولت آن، راهی برای توسعه مناسبات منطقه ای و نیز اثبات علنی تر تخاصم با رقبای منطقه ای به ویژه همسایگان بیابد.
