اولین اقدام در این راستا راه اندازی پاركهای علم و فناوری بود و سپس مجوز راه اندازی پنج منطقه ویژه علم و فناوری در مشهد، اصفهان، تبریز، یزد و بوشهر صادر شد.
حتی ادبیات حقوقی كشور نیز از این فضا متاثر گردید به گونه ای كه در برنامه چهارم توسعه از توسعه دانش بنیان و مبتنی بر دانایی صحبت شد و بنا بود محور برنامه چهارم، اقتصاد دانش بنیان باشد.
یازدهم اردیبهشت ماه 1387 و در دولت نهم مجوز راه اندازی منطقه ویژه علم و فناوری خراسان رضوی كه در آن زمان كریدور علم و فناوری خراسان رضوی نامیده می شد صادر گشت.
در دوران استانداری محمد جواد محمدی زاده كلنگ راه اندازی این كریدور نیز در حوالی شهر جدید گلبهار به زمین زده شد اما از آن زمان تاكنون هیچ اقدام خاصی مشاهده نشده است.
پیگیریهای خبرنگار ایرنا طی چند سال گذشته منجر به انتشار اخبار جسته و گریخته ای از این اقدام شد كه مهمترین آن انتصاب دكتر امیر ملك زاده به مدیریت سازمان عامل استقرار و توسعه منطقه علم و فناوری رضوی و نیز تغییر نام كریدور به منطقه بود.
* فرآیندهای نظام نوآوری
مدیر سازمان عامل استقرار و توسعه منطقه علم و فناوری رضوی گفت: در فضای آن سالها از راه اندازی 'نظام ملی نوآوری' صحبت شد و ساختار بسیاری از كشورها مطالعه شد.
دكتر امیر ملك زاده افزود: در هر نظام نوآوری چه ملی، چه منطقه ای و چه نهادی و دستگاهی چهار فرآیند ایده پردازی، پژوهشگری، فناوری و بازاریابی وجود دارد.
وی اظهار داشت: پیش از این به ایده پردازان به عنوان یك ذینفع و یك عنصر اصلی در نظام نوآوری كمتر توجه می شد اما اكنون رویدادهای استارت آپی، فستیوالها و جشنواره هایی در خارج برگزار می شود كه از ایده های ما استفاده كنند و بستری مثل اینترنت نیز فراهم شده است كه فقط ایده ها را تخلیه كند.
وی گفت: برای پژوهش و پژوهشگری زیرساختها و نهادهای بسیار مثل پژوهشكده ها، دانشكده ها، مراكز علمی و پژوهشگری، استادان، اعضای هیات علمی و مراكز تحقیق و توسعه داریم كه حرفه ای و قابل اتكا هستند و از ذی نفعان اصلی نظام نوآوری محسوب می شوند.
ملك زاده افزود: فناوری نیز بهره برداری از دستاوردهای پژوهشی و پاسخ به یك تقاضا از طریق یك نوآوری است به طور مثال الكتریسیته یك كشف است ولی تا وقتی كه این كشف با یك تقاضا برای روشنایی تركیب نشد و از دل آن لامپ اختراع نگردید فقط الكتریسیته بود.
* داشته های خراسان رضوی برای تحقق منطقه ویژه علم و فناوری رضوی
مدیر سازمان عامل استقرار و توسعه منطقه علم و فناوری رضوی اظهار داشت: قرار بر این شد كه نظام نوآوری را برای حصول توسعه دانش بنیان و ایجاد یك جامعه دانش بنیان و در نهایت مناطق ویژه علم و فناوری تا سال 1404 شكل دهیم.
ملك زاده گفت: نخستین كاری كه انجام شد خلق برخی واژه ها در آن سالها بود به طور مثال واژه كارآفرینی كه امروز به راحتی معنا می شود در آن سالها معنایی نداشت.
وی ادامه داد: در حوزه ایده و ایده پردازی نهاد و تجربه ای نداشتیم لذا كانونهای نوآوری را راه انداختیم و در همین مسیر استارتاپها و شركتها و نهادهایی كه برند استارتاپی را تقویت می كنند شكل گرفتند و برای فرایند اول و ذی نفعانش نهادسازی، ظرفیت سازی و فرهنگ سازی كردیم .
مدیر سازمان عامل استقرار و توسعه منطقه علم و فناوری رضوی گفت: در فرایند دوم یعنی در حوزه پژوهش، دانشگاهها، پژوهشكده ها و گروههای علمی و آزمایشگاهی را داشتیم كه سعی كردیم آنها را ماموریت گرا كنیم و تعریف مشخصی برایشان ارائه دهیم تا در زمینه های اولویت دار كار كنند.
ملك زاده افزود: در دستگاههای اجرایی هم این اتفاق افتاد و دستگاهها مكلف شدند عناوین پژوهشی و اولویتهای پژوهشی خود را سالانه ارائه دهند.
وی ادامه داد: در عرصه فرایند فناوری هیچ تجربه و نهادی نداشتیم لذا پارك علم و فناوری خراسان را درست كردیم كه نهادی است كه برای پیگیری و كار حرفه ای در حوزه فناوری طراحی شده است.
وی گفت: در فضای فناوری هم كار و تلاش و فعالیت بسیار شده است كه اگر چه كند بود اما شایان توجه است به طور مثال یك سری شركتهای خصوصی در حوزه فناوری شكل گرفت و كارگزارانی كه در حوزه های ثبت اختراع، توانمندسازی، فناوری و ارزشگذاری فناوری فعالیت می كنند تشكیل شد.
* تغییر الگو از نظام نوآوری ملی به نظام نوآوری منطقه ای با پیشگامی خراسان رضوی
مدیر سازمان عامل استقرار و توسعه منطقه علم و فناوری رضوی گفت: اجرای نظام ملی نوآوری در برنامه سوم و چهارم توسعه هدف گیری شد اما بعد از دو برنامه به این جمع بندی رسیدیم كه این برنامه را نمی توان در مقیاس ملی مستقر كرد یا در آن مقیاس شاید توفیقاتی نداشتیم.
ملك زاده افزود: همان زمان این ایده مطرح شد كه وقتی این فرایندها و نهادها شكل گرفت باید یك نهاد ماموریت گرای دیگر با یك برنامه و سیاستگذاری شكل بگیرد تا بتواند بین این جزایری كه مستقل عمل می كنند ارتباط برقرار كند تا بتوانند نظام پیدا كنند و شاید همان زمان بود كه نطفه مناطق ویژه علم و فناوری با این ماموریت منعقد شد.
وی ادامه داد: در این مسیر و تا زمان تصویب برنامه ششم در استان خراسان حتی جایی را كلنگ هم زدند و اعلام شد كه ساخت كریدور علم و فناوری از این نقطه آغاز می شود.
ملك زاده افزود: قرار بود مكانی در نزدیكی شهر جدید گلبهار درست شود تا همه این فرایندها و ذی نفعان و ارتباطات در یك منطقه نمونه گرد هم بیایند و سپس آرام آرام گسترش پیدا كند كه البته این فكر خیلی پر هزینه و زمان بر می توانست باشد.
وی ادامه داد: این رویكرد مدتی حاكم بود تا این كه دولتها تغییر كردند و تعریف منطقه ویژه علم و فناوری در دولت بعدی تغییر كرد یعنی اعلام شد كه این منطقه ویژه لزوما یك فیزیك نیست بلكه بیشتر یك برنامه است و این نظام می خواهد رابطه بین دارایی هایمان را بهتر تعریف كند.
مدیر سازمان عامل استقرار و توسعه منطقه علم و فناوری رضوی گفت: تجربه ایجاد نظام نوآوری در اندازه ملی نواقصی داشت لذا مسئولان امر در خراسان رضوی تقاضای ایجاد نظام نوآوری را در مقیاس منطقه ای ارائه دادند كه با آن موافقت و در كل كشور اجرایی شد.
وی ادامه داد: در این طرح، پیاده سازی نظام نوآوری از یك محدوده كوچكتر بر مبنای آنچه وجود دارد آغاز می شود یعنی نهادهایی كه در حوزه ایده و ایده پردازی هستند حمایت می شود، جهت گیریها به سمت مزیتها و اولویتهای استان برده می شود و خروجی این دو فرایند به مراكز پژوهشی و فناوری مرتبط می گردد و برای محصول نهایی بازاریابی صورت می گیرد و به این ترتیب نظام منطقه ای نوآوری شكل می یابد.
* منطقه ویژه علم و فناوری رضوی
مدیر سازمان عامل استقرار و توسعه منطقه علم و فناوری رضوی گفت: در خراسان رضوی و بر اساس اسناد توسعه استان یك سری مزیتهایی وجود دارد كه عبارتند از گردشگری زیارت، سیاحت و سلامت، صنایع معدنی، غذایی و قطعه سازی، تجارت و بازرگانی و فناوری اطلاعات كه هر كدام از این مزایا خوشه های فناوری منطقه ای منطقه ویژه علم و فناوری رضوی هستند.
ملك زاده افزود: شبكه سازی هم در استان خراسان با محوریت استاندار آغاز شده به طوری كه هم اكنون خراسان رضوی در كشور به عنون یك استان پیشتاز در ایجاد شبكه های همگن و تخصصی شناخته می شود كه از آن جمله می توان به شبكه دانشگاههای استان اشاره كرد.
وی ادامه داد: مخاطب منطقه ویژه علم و فناوری رضوی بخش خصوصی، بخش دولتی و بخش عمومی غیر دولتی استان است كه همه برای خود ساز و كار و برنامه دارند به خصوص دستگاههای اجرایی كه برنامه پنج ساله تكلیفی دارند.
مدیرسازمان عامل استقرار و توسعه منطقه علم و فناوری رضوی گفت: به دستگاهها اعلام شد كه در دستگاههای دولتی سیاست راهبردی، هوشمندسازی دستگاههاست و همه برنامه های دستگاههای اجرایی دولتی در خراسان رضوی مرور شد و متوجه شدیم كه با تورم در تدوین برنامه مواجهیم یعنی حجم زیادی برنامه خوب در اختیار داریم كه بر اساس توسعه دانش بنیان تدوین شده اما اجرایی نشده است.
ملك زاده افزود: مشخص شد كه چیزی كه كم داریم مدلهایی برای اجرایی كردن این برنامه هاست یعنی نقشه راهی برای اجرا نداریم و روی همین كلید واژه انگشت گذاشتیم و قرار شد كه نقشه راه برنامه نوشته شود.
وی ادامه داد: افق برنامه 20 ساله ما این است كه ایده، وارد منطقه ویژه علم و فناوری رضوی شود و محصول از آن خارج گردد و در نهایت، وسعت منطقه در این تعریف، به وسعت یك شهر و یك جامعه گسترش یابد.
*منطقه ویژه علم و فناوری رضوی در قالب شركت خصوصی ایجاد می شود
مدیر امور موسسات پارك علم و فناوری خراسان نیز در خصوص این منطقه به خبرنگار ایرنا گفت: این تصمیم به این خاطر گرفته شده است كه تشكیل شركتهای جدید دولتی در قانون برنامه های چهارم، پنجم و ششم در عمل منتفی شد لذا قرار شد به صورت یك شركت خصوصی و سهامی این پروژه اجرا شود.
سید مهدی مظلوم زاده افزود: البته بخشی از مدیریت این منطقه در دست بخش دولتی خواهد ماند به این شكل كه این منطقه ویژه، هیات عامل دارد و پارك علم و فناوری خراسان و دانشگاه فردوسی مشهد 49 درصد سهام و تركیبی از شركتهای پیشرو استان نیز 51 درصد سهام آن را در اختیار دارند.
وی ادامه داد: سیستم معینی برای اداره این منطقه پیش بینی شده و انجام كارهایش به دستگاههای مختلف از جمله اداره صنعت، معدن و تجارت و جهاد دانشگاهی سپرده شده است.
مدیر امور موسسات پارك علم و فناوری خراسان گفت: در داخل منطقه ویژه علم و فناوری رضوی عناصری چون واحدهای صنعتی، مراكز رشد، شهركهای فناوری صنایع غذایی، پژوهشكده و دانشگاه وجود دارد.
با وجود تمام تلاشهای قابل قدردانی صورت گرفته به نظر می رسد باز هم سرعت حركت به سوی عملیاتی شدن برنامه راه اندازی منطقه ویژه علم و فناوری رضوی، كند و فاقد شتاب لازم است و در جهانی كه هر روز با ابداع و نوآوری و خلاقیت جدید بر پایه علم و دانش مواجه می شویم این روند باید تسریع گردد.
1922 / 6053
مشهد- ایرنا- اقتصاد و توسعه دانش بنیان واژه هایی هستند كه حدود 2 دهه پیش به عرصه ادبیات توسعه ای كشور وارد شدند و متناسب با آن ساختارها و نهادهایی در نظر گرفته شد تا این ادبیات از دایره گفتمان خارج شده و صورت حقیقی و بالفعل به خود بگیرد.
