به گزارش ایرنا، پرشدن فضای مجازی از محتوای برگزاری «هالووین» در ایران طی چند روز گذشته نمونه‌ای از این رویداد است؛ یك كدو تنبل نارنجی بزرگ، چند عدد شمع، چند كیك و كلوچه كوچك با شكل كدوهای ترسناك، ارواح خندان و برگ‌های پاییزی با چهره‌هایی كه با لباس‌ها، ماسك‌ها و گریم‌هایی به هیبت مردگان یا شخصیت‌های فیلم‌های ترسناك در آمده‌اند، بخشی از تصاویری است كه چند روز گذشته بسیار در دنیای مجازی و صفحات مختلف ایرانیان همچون اینستاگرام دیده شده است.
هالووین یكی از جشن‌های غربی است كه 31 اكتبر مصادف با 9 آبان‌ماه برگزار می‌شود. این جشن ریشه سلتیك دارد و از حدود دو هزار سال پیش رواج داشته و از كشور‌های شمال غرب اروپا به دیگر كشور‌ها نفوذ یافته است. بعد‌ها با ظهور مسیحیت این مراسم با آیین‌های دین مسیحیت و روز قدیسان آمیخته شده است و آداب و رسوم مختلفی به آن افزوده شد و بعد در قالب مراسم آیینی مسیحیت و جشن برداشت محصول با آیین‌هایی ویژه در كشور‌های اروپایی برگزار شد و با مهاجرت اروپاییان به دیگر قاره‌ها نیز نفوذ یافت.
بنا بر اندیشه‌های پیش از مسیح، این روز، روز بازگشت مردگان است و مرز جهان زندگان و مردگان از میان می‌رود و پوشیدن لباس‌های ترسناكی كه یادآور مرده‌ها است، نمادی از بازگشت ارواح به دنیا به‌شمار می‌رود.
برخی ایرانیان در چند سال اخیر این مراسم را در صورت ظاهری آن برگزار می‌كنند تا آنجا كه در برخی كلان‌شهر‌ها دایره نفوذ این جشن به برخی مهدكودك‌های لوكس نیز كشیده شده است.
در آستانه این روز، برخی آرایشگاه‌ها، بطور عمده در مناطق شمال شهر، خدمات ویژه‌ای ارائه می‌كنند. از طراحی ناخن با نقوش مربوط به هالووین تا گریم چهره و سایر آرایش‌های مرسوم غربی؛ همچنین با سرزدن به چند شیرینی فروشی معروف در شیراز مجموعه كاملی از انواع كیك‌ها، كلوچه‌ها و كیك‌های كوچك با طرح‌های مختلف كدو حلوایی و ارواح و عنكبوت ویترین‌ها را پر كرده و از چند روز قبل نیز سفارش‌ها برای این جشن پذیرفته شده است.
اینها همه، نشان می‌دهد آهسته آهسته این مراسم در میان برخی خانواده‌ها و جوانان كشور رواج یافته است و كم‌كم به آیینی بدل شده كه با گسترش و رواج شبكه‌های اجتماعی خود را به گونه‌ای نامحسوس تبلیغ می‌كند و هر سال به تعداد طرفداران آن افزوده می‌شود.
طی چند روز گذشته با نگاهی به برخی پست‌های به اصطلاح «اینفلوئنسر‌های» فضای مجازی، یعنی افراد تاثیر گذار در این شبكه ها كه دنبال‌كنندگان بسیاری در صفحات خود دارند، بحث و گفت و گوهایی میان موافقان و مخالفان برگزاری این‌گونه مراسم در گرفته بود.
یكی از این افراد، با قرار دادن چند پست شامل عكس‌ها و فیلم‌هایی از برپایی این مراسم نوشته بود: 'خیلی‌ها غُر زده بودند كه ما ایرانی هستیم و هالووین به ما ربطی ندارد. من به شخصه موافق هرگونه عید یا جشنی هستم و برایم فرقی نمی‌كند این جشن مربوط به كدام دین و ملتی باشد و با آنكه هالووین و كریسمس جشن ایرانی‌ها نیست هر سال این روز‌ها را جشن می‌گیرم.'
برخی كاربران در پاسخ به این مطلب، با این نظر موافق بودند و بسیاری دیگر نیز آن را نمادی از غرب‌گرایی، بی‌فرهنگی، تظاهر به ثروتمندی و زندگی لوكس و نمایشی برای جداكردن خود از عموم مردم می دانستند و درمقابل، از جشن‌ها و مراسم‌های فراموش شده ایرانی یاد می‌كردند كه امروز در كمتر جایی برگزار می‌شود.
**نشاط عمومی برای جامعه
كارشناس ارشد جامعه‌شناسی درخصوص رواج این‌گونه مراسم‌ها در ایران به ایرنا گفت: طی یك دهه گذشته به واسطه نفوذ گسترده شبكه‌های مجازی در زندگی مردم و تبدیل جهان به دهكده‌ای كوچك، مردم با آداب و رسوم كشور‌های مختلف آشنا شدند.
علی عمران‌زاده افزود: این اتفاق از سویی باعث پیوند اقوام، قومیت‌ها و نژاد‌های مختلف می‌شود و بر میزان پذیرش دیدگاه‌ها و آیین‌های مختلف در جامعه می‌افزاید و از سوی دیگر، موجب نفوذ گسترده در فرهنگ‌های مختلف می‌شود كه در درجه اول می‌تواند به صورت آمیختگی فرهنگی خود را نشاند دهد؛ یعنی با آیین‌های مشابه آن فرهنگ بیامیزد و رسوم تازه‌ای به آن بیفزاید و در درجه دوم ممكن است باعث نفوذ در فرهنگ شود كه از این دومی باید به مثابه زنگ خطر یاد كرد.
این جامعه‌شناس با بیان اینكه تبدیل این گونه رسم و رسوم‌ها به فرهنگ غالب مردم مدت بسیاری زمان می‌برد، ادامه داد: ممكن است برخی از این رفتار‌ها به‌صورت مقطعی رخ دهد و همچون موجی، روزی بیاید و روز دیگری جای خود را به مد دیگری دهد.
وی با بیان اینكه محوریت شبكه‌های اجتماعی در زندگی امروزی برای برخی افراد باعث جذب سرمایه‌های اقتصادی و اجتماعی می‌شود، ادامه داد: نشان دادن زندگی مجلل و متفاوت با عموم مردم، برای بعضی افراد نوعی تفاخر به‌شمار می‌رود و تمایز از عموم مردم به‌مثابه عنصری برتری‌دهنده محسوب می‌شود كه به آن‌ها اعتماد به نفس كاذب می‌بخشد.
عمران‌زاده همچنین به نیاز جامعه به نشاط و شادی و نیز ضرورت برگزاری مراسم عمومی اشاره كرد و بیان داشت: همه افراد به ویژه جوانان و نوجوانان به حضور در اجتماع برای بروز شادی و كسب نشاط اجتماعی حاصل از گردهم‌آیی‌ها نیاز دارند، چنانچه روح امید و شادی در جامعه‌ای كمرنگ شود این نیاز در سطحی خصوصی‌تر و با تمسك به هر نوع آیین و مراسمی فارغ از ریشه آن و چرایی شكل‌گیری آن، رفع می‌شود.
او بر اهمیت برگزاری جشن‌ها و مراسم همگانی و تعلق یافتن محیط‌های عمومی برای همه گروه‌های جامعه اعم از زن و مرد، كودك و بزرگسال برای تخلیه هیجانات تاكید كرد و همچنین زنده‌كردن آیین‌های محلی و بومی فراموش‌شده را از راهكار‌های جلوگیری از غالب شدن آیین‌های بیگانه خواند.
** ناآگاهی زمینه‌ساز ورود فرهنگ بیگانه
مترجم و پژوهشگر تاریخ نیز در گفت و‌گو با ایرنا عنوان كرد: یكی از دلایلی كه جامعه از آیین‌های خود فاصله گرفته است، بی‌اطلاعی است. بی‌توجهی به مطالعه و ناآگاهی از گذشته خود باعث شده درصورتی كه از فرهنگ غنی صحبت كنیم، به حرف اكتفا كرده باشیم.
سینا كمال‌آبادی با بیان اینكه بیشتر ما فقط عِرق ملی داریم اما دانش درست و كافی نداریم، بیان داشت: این موضوع باعث شده است كه نتوانیم آیین‌ها و رسوم خود را به خوبی احیا كنیم یا زنده نگه داریم و این مساله نقطه ضعف ما در برابر رواج برخی جشن‌های غربی است.
وی در پاسخ به این پرسش كه چرا جامعه به برگزاری جشن‌های غربی گرایش پیدا كرده است، گفت: یكی از دلایل این موضوع رواج فرهنگ مادی غرب در جامعه است. بسیاری از تكنولوژی‌ها از كشور‌های غربی وارد می‌شود و با ورود آن خواه‌ناخواه با خود فرهنگ خود را نیز به همراه می‌آورد.
این پژوهشگر تاریخ افزود: البته این فرهنگ به صورت صد درصدی به ما تحمیل نمی‌شود؛ اما اینكه به واسطه تفوق مادیت معرفی می‌شود، در دنباله‌روی چشم‌بسته از آن، موثر است.
او یكی دیگر از دلایل جذب شدن به فرهنگ و رسوم غربی را گرایش جهانی برای برگزاری برخی جشن‌ها عنوان كرد و توضیح داد: طبیعی است كه ما به عنوان مردمی از جهان قرن بیست‌و‌یكم به جشن‌ها و مراسم‌های جهانی علاقه‌مند شویم كه در تمام دنیا برگزار می‌شود و این موضوع از منظری نمی‌تواند چندان نامطلوب باشد؛ اما آنچه در این میان اهمیت دارد این است كه در كنار آن پذیرش، آیین‌ها و فرهنگ خود را نیز زنده نگاه داریم.
كمال‌آبادی افزود: در بسیاری از كشور‌های شرقی شاهد هستیم كه گرایش به آیین‌ها و جشن‌های غربی رواج دارد؛ اما آن‌ها فرهنگ خود را نیز فراموش نكرده‌اند.
این محقق حوزه تاریخ تاكیدكرد: گرایش ما به غرب باید تعدیل شود؛ چرا كه در عصر حاضر نمی‌توان جلوی برگزاری برخی جشن‌ها و آیین‌ها را گرفت؛ زیرا به هر روی علاقه‌مندی و توجه به آن‌ها به‌وجود آمده؛ اما آنچه اهمیت دارد آگاهی یافتن از فرهنگ ایرانی و اسلامی و زنده نگاه داشتن آیین‌ها و جشن‌های خود در كنار برخی مراسم جهانی است؛ افزون بر این باید كاری كنیم كه آیین خودمان بر نمونه‌های خارجی برتری یابد.
وی در ادامه به برگزاری جشن‌های كوچك و بزرگ در فرهنگ ایرانی اشاره كرد و دلایل برخی از آن‌ها را پیشینه اسطوره‌ای یا دلایل گاهشماری خواند و گفت: ایرانیان جشن‌های مختلف را به صورت فصلی و ماهانه و به مناسبت‌های مختلف برگزار می‌كرده‌اند و همچنان برخی از آن‌ها به صورت محدود در بعضی مناطق و روستاها برگزار می‌شود یا مورد احترام است.
كمال‌آبادی بیان داشت: از میان این جشن‌ها مراسم نوروز، چهارشنبه‌سوری و جشن شب یلدا از آیین‌های مهم ایرانی هستند كه پیش از اسلام نیز رواج داشته‌اند و ریشه‌دار و تاریخی‌اند؛ همچنین جشن‌هایی همچون مهرگان یا سده، امروز در برخی مناطق توسط زرتشتیان برگزار می‌شود؛ هرچند به تازگی برخی افراد كه نگاهی به فرهنگ كهن دارند نیز روی خوشی به این مراسم نشان داده‌اند.
** جشن‌ها و آیین‌های ایرانی قابلیت رقابت با نمونه‌های غربی را دارد
او برای مثال از جشن تیرگان كه به نوعی جشن طلب باران و باران‌آوری و بزرگداشت آب بوده است، یاد كرد و افزود: اگر بخواهیم آیین‌های ایرانی را با نمونه‌های غربی مقایسه كنیم درمی‌یابیم كه برخی جشن‌های ما قابلیت رقابت با آن ها را دارد. این آداب و رسوم زیبایی و كشش بسیاری برای مخاطب دارد.
این مترجم و پژوهشگر تاریخ درخصوص چرایی مغفول ماندن مراسم ملی عنوان كرد: بی اطلاعی و فاصله گرفتن از فرهنگ غنی ایرانی اسلامی دلیل اصلی فراموشی این آیین‌ها است و دلایل فاصله‌گیری از آن باید توسط متخصصان انسان‌شناس و فعالان حوزه تاریخ فرهنگ آسیب‌شناسی شود.
وی با بیان اینكه مطالعات دانشگاهی برای احیای مراسم اصیل آیینی و ملی ضروری است، گفت: نتایج این مطالعات باید با زبان ساده در اختیار مردم قرار گیرد و از آنان برای شركت در این مراسم‌ها دعوت شود. اینكه صرفا گروه‌های كوچك مردمی بخواهند این گونه مراسم را برگزار كنند كافی نیست، بلكه تبلیغ و معرفی و آگاهی‌بخشی نیز باید صورت گیرد.
** برخی از جشن‌های غربی صورت دست‌دوم جشن‌های ایرانی است
مجتبی درودی فعال فرهنگی و باستان شناس نیز در این باره به ایرنا گفت: ناآگاهی از پیشینه فرهنگی علت اصلی گرایش نسل جدید به آیین‌های غیر ایرانی است.
وی افزود: ایرانیان در همه دوره‌های تاریخی جشن‌ها و آیین‌های منحصر‌به‌فردی داشته‌اند؛ حتی هرودوت، تاریخ‌نگار یونانی اذعان می‌كند كه جشن تولد از ایران به دیگر نقاط جهان رفته است؛ زیرا روز متولدشدن هر فرد برای ایرانیان واقعه‌ای مهم به‌شمار می‌رود.
او معتقد است بسیاری از جشن‌های غربی كه به تازگی در ایران رواج یافته، ریشه ایرانی دارد و صورت دست‌دوم و تغییر‌یافته آن به نام دیگر فرهنگ‌ها در حال صدور به ایران است.
درودی برای نمونه به جشن عشاق اشاره كرد كه ماهیتی ایرانی دارد ولی در سال‌های اخیر با عنوان 'ولنتاین' و در قالب روایتی مسیحی و غربی وارد ایران شده است.
این فعال فرهنگی تاكید كرد: ناآگاهی از پیشینه فرهنگی نیاكان موضوعی كتمان‌نشدنی است و ما باید با فرهنگ خود آشتی كنیم و گسستِ پدید‌آمده فعلی را با پناه‌بردن به منابع غنی ادبیات فارسی جبران كنیم.
وی با بیان اینكه فضای مجازی باعث شده مطالعه كاهش یابد، افزود: آیین‌های ایرانی در آثاری همچون شاهنامه فردوسی و گرشاسب‌نامه اسدی طوسی معرفی شده است و دكتر مهرداد بهار نیز آن‌ها را كاویده است؛ اما كاهش میزان مطالعه و دوری از منابع كهنی كه ما را با فرهنگ خود آشنا می‌كند، معضل‌ساز شده است.
درودی ادامه داد: پژوهشگران باید این منابع را بازخوانی و متناسب با نیاز‌های روز تفسیر كنند و دستاورد‌های آن را به صورت روان و امروزی به جامعه انتقال دهند؛ چراكه این‌گونه آیین‌ها هیچ تقابلی با مسائل دینی ندارد و با وقار و سكون و به‌گونه‌ای محترمانه می‌توان آن‌ها را به جای آورد.
گزارش از سیده سمیرا متین نژاد
7375/ 2027
شیراز - ایرنا - پیوند مردم جهان با یكدیگر در كسری از ثانیه باعث تغییر ذائقه فرهنگی شده و درآمیختن آن با ناآگاهی، مادی‌گرایی وكاهش كتابخوانی، ورود عناصر بیگانه فرهنگی را تسهیل كرده است.
