توسعه استارت آپ ها؛ راهی به سوی شفافیت و اقتصاد مقاومتی

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا؛ استارت آپ ها، امروزه به جز جدایی ناپذیر صنعت و اقتصاد كشورهای پیشرفته تبدیل شده اند و نقشی موثر در توسعه اقتصادی این كشورها ایفا می كنند.
منظور از استارت آپ، شركت ها و كسب و كارهای نوپایی هستند كه طراحان آن ها، مراحل گسترش مخاطبان و كاربران را در پیش گرفته و هنوز در بازار، تثبیت نشده اند. اغلب این كسب و كارها و استارت آپ ها، با فناوری های نوین و به ویژه فناوری های حوزه فضای مجازی پیوند خورده اند و در این بستر رشد می یابند.
با توجه به نو بودن حوزه فناوری های ارتباطات، امكان رقابت در آن بیش از صنایع دیرپایی همچون صنایع نفتی، خودروسازی، نظامی، ساختمان سازی، بانكداری یا مانند آن مهیا است و شركت های تازه تاسیس استارت آپی، امكان موفقیت بیشتری در این حوزه دارند. تاسیس یك شركت در حوزه فناوری های ارتباطی، بطور حتم نیازمند بودجه های بسیار كمتر بوده و با فناوری های پیچیده و بسیار تخصصی روبرو نخواهد بود.
در همین راستا كشورهای آسیایی همچون هند، چین و مالزی با سرمایه گذاری هایی عظیم در زمینه 'استارت آپ 'ها و به ویژه استارت آپ های حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات تلاش كرده اند تا در این حوزه بیش از پیش پیشرفت نمایند.
در اغلب كشورهای جهان، حمایت ها و زمینه سازی ها توسط دولت ها، باعث رشد استارت آپ ها شده است. كشورهای جنوب و جنوب شرق آسیا، نمونه ای از كشورهایی هستند كه با ایجاد بسترها و شرایط لازم، فرصت را برای رشد و پیشرفت استارت آپ ها فراهم ساخته و باعث گسترش شركت های نوظهور و قدرتمند در این عرصه شده اند.
در ایران «معاونت علمی و فناوری» و ستادهای زیر مجموعه آن همچون «ستاد توسعه فناوری های نرم و هویت ساز»، بار مسوولیت ایجاد زیربنا و پیش شرط های توسعه استارت آپ های كشور را بر دوش گرفته اند. همانطور در معرفی ستاد توسعه فناوری های نرم و هویت ساز آمده است؛ این ستاد تشكیل شده است تا: یكپارچگی ­های لازم برای توسعه و تجاری سازی فناوری­های نرم و هویت­ ساز صورت پذیرد .
در ارتباط با فعالیت های این ستاد و نقش استارت آپ ها، به ویژه استارت آپ های فرهنگی و هویت ساز، پژوهشگر ایرنا با «سید محمد حسین سجادی نیری»، دبیر این ستاد به گفت وگو نشست.
در این گفت وگو از فعالیت های این ستاد برای پیشرفت شركت های استارت آپی در كشور و موانع پیش روی آن ها سوال شد؛ ستادی كه به نظر می رسد به رغم نوبنیانی، قدم های بزرگی برای زدودن موانع از پیش پای شركت های استارت آپی برداشته و در عین حال با چالش هایی جدی نیز روبرو است.

**تلاش برای استقرار اقتصاد دانش بنیان؛ ماموریت اصلی معاونت علمی و فناوری
«سجادی نیری» در ابتدا به تشریح ماموریت های معاونت علمی و فناوری پرداخت و گفت: ماموریت اصلی ماموریت كلان معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری پیگیری تحقق اقتصاد دانش بنیان و رسوخ و توسعه فناوری و نوآوری در عرصه های مختلف كشور است.
وی با بیان اینكه این معاونت با رویكردی نوآورانه به عرصه های سیاستگذاری نگاه می كند و موضوع فناوری های نرم هم از همین جنس است، عنوان كرد: انجام این ماموریت ها به اقتصاد دانش بنیان منجر خواهد شد. در این اقتصاد، پایه اصلی و ارزش افزوده ای كه اقتصاد بر آن بنا شده است، نه حوزه های خام فروشی كه حوزه های فناوری و نوآوری هستند. به عبارت دیگر ما در این اقتصاد می توانیم از منابع خام كشور به نحو درستی استفاده كرده و پس از بهره برداری از آن ها، ارزش افزوده ایجاد كنیم و آن ارزش افزوده، اقتصاد ما را به پیش ببرد.
سجادی نیری اشاره كرد كه این رویكرد باعث می شود ما از خام فروشی و توجه صرف به منابع سنتی فاصله بگیریم و به سمت توجه به منابع جدید حركت كنیم.
وی افزود: مهمترین این منابع جدید در این رویكرد، نیروی انسانی است. در اقتصاد دانش بنیان بهترین منبع توسعه، نیروی انسانی است؛ از همین رو مهمترین ماموریت معاونت علمی و فناوری هم، شكل دادن به اقتصاد دانش بنیان است.

** حركت در راستای نقشه جامع علمی كشور
سجادی نیری با اشاره به نقش و وظایف ستاد توسعه فناوری های نرم و هویت ساز، گفت: شكل گیری این ستاد، مثل ستادهای دیگر معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری به اولویت های فناوری در نقشه جامع علمی كشور باز می گردد. در نقشه جامع علمی كشور، اولویت هایی احصاء و برشمرده شده است بخشی از آن اولویت ها، در حوزه فناوری است و از همین رو است كه نقشه جامع علمی كشور، قطب نمای این ستاد است.
وی اضافه كرد: مقام معظم رهبری، اخیرا تاكید فرمودند كه این سند بایستی مورد بررسی قرار گرفته و به روز شود. براساس همین سند، بایستی سازمان های مسوول به صورت یكپارچه و با هماهنگی هم به سمت توسعه فناوری های نرم حركت كنند.
سجادی نیری ضمن بیان توضیحاتی در مورد نقش ستاد فناوری های نرم و هویت ساز، گفت: این ستاد تنها ستادی است كه فناوری های حوزه علوم انسانی و فرهنگ و هنر را پوشش می دهد.
وی در پاسخ به این پرسش كه تفاوت میان فناوری های سخت و نرم چیست، گفت: تفاوت حوزه فناوری های سخت و نرم آن است كه در فناوری سخت، ما با تغییری در ماده به نتیجه می رسیم؛ در حالی كه در حوزه فناوری های نرم ما با تغییراتی در رفتار و روحیه افراد، به یك توانمندی خواهیم رسید. شبكه های اجتماعی، نرم افزارهای فرهنگی و دایره المعارف های مجازی را نمونه از فناوری های نرم و هویت ساز هستند. این گونه فناوری ها، اقداماتی را محقق و مشكلاتی را از جامعه حل می كنند كه با روال های سنتی بایستی با استفاده از منابع عظیم دولتی و به شكل سازمانی برای حل آن اقدام می شد؛ اما امروزه با رویكردهای نوآورانه، شهروندان درگیر حل مسائل جامعه می شوند.
سجادی نیری افزود: ما امروزه با با فناوری هایی مواجه هستیم كه با تغییری در رفتار اعضای جامعه، ایجاد توانمندی می كنند و این توانمندی قابلیت بهبود و تسریع در حل مشكلات را هم دارد.

**راهكارهای پیشبرد فناوری های نرم
سجادی نیری در پاسخ به این سوال كه ستاد فناوری های نرم برای نیل به اهداف خود چه راهكارهایی را در پیش گرفته است، گفت: راهكار اول این ستاد، گفتمان سازی و ترویج است؛ یعنی آنكه بتوان توجه دولتمردان و آحاد جامعه را به این مفهوم جلب و اجماعی را حول محور مفهوم فناوری های نرم و هویت ساز ایجاد كرد.
دبیر ستاد فناوری های نرم و هویت ساز راهكار دوم این ستاد را طراحی یك سیاست گذاری و برنامه ریزی جامع دانست و از نگارش نسخه اولیه این سند و تصویب آن در ستاد راهبری نقشه جامع علمی كشور در سال گذشته خبر داد و افزود: امیدواریم این سند به زودی در شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز مطرح و تصویب گردد.
سجادی نیری سومین راهكار را ایجاد نمونه های موفق دانست و گفت: این ستاد تلاش دارد تا با ساخت و اجرای نمونه های موفق برای شركت های خصوصی ایجاد انگیزه و الگو نماید تا این شركت ها بتوانند هرچه بهتر در مسیر مورد نظر به پیش بروند.

**سیاست منطقه گرایی و ایجاد الگوهای متنوع در ستاد فناوری های نرم
دبیر ستاد فناوری های نرم و هویت ساز تاكید كرد: وقتی ما صحبت از صنایع فرهنگی می كنیم، بایستی توجه كنیم كه این صنایع ناظر به اقلیم و منطقه، رشد پیدا می كنند. بطور مثال ظرفیت استان كردستان برای گسترش صنایع فرهنگی، متفاوت از ظرفیت استان تهران است. در این سرزمین اقلیم، پوشش، موسیقی و غذا متفاوت است و این تفاوت ها است كه ظرفیت برجسته سازی یك منطقه جغرافیایی در حوزه صنایع خلاق را افزایش می دهد. از همین رو دفاتر بنیاد نخبگان در استان ها، مجموعه های استانی همچون پارك های علم و فناوری و مراكز نوآوری، وظیفه دارند بر كشف و تقویت ظرفیت های بالقوه در هر منطقه تمركز كرده و حلقه ارتباط افراد در استان های مختلف با ستاد مركزی نیز باشند.
وی افزود: در چند سال گذشته این مراكز در سطح دانشگاه ها و استان ها ایجاد شدند و این ستاد به صورت گسترده از شتاب دهنده ها حمایت كردند. اولویت این ستاد، تشویق بنگاه های خصوصی برای سرمایه گذاری در این حوزه است.

**فناوری های نرم و كمك به اقتصاد مقاومتی
دبیر ستاد فناوری های نرم و هویت ساز همچنین گفت: استارت آپ ها مجموعه هایی هستد كه حول رفع یك مشكل شكل می گیرند. تلاش آنها این است كه مشكلی را حل كنند و از طریق حل آن مشكل به یك درآمد پایدار برسند. در عین حال تمام این تلاش هم از طریق بخش خصوصی انجام می گیرد. به واقع استارت آپ ها برآمده از بخش خصوصی و توانمندی مردمی هستند. این همان ویژگی است كه یك اقتصاد مقاومتی دنبال می كند. در چنین اقتصادی به توانمندی مردمی توجه می شود.
وی افزود: دومین ویژگی استارت آپ ها آن است كه بدون رفع نیاز مردم، درآمدی بدست نمی آورند و سومین ویژگی استارت آپ ها این است كه استارت آپ ها باید نوآور باشند تا بتوانند در عرصه رقابت اقتصادی باقی بمانند؛ از همین رو مسایل را با روش های خلاق تر حل می كنند. پس ما از طریق استارت آپها می توانیم بهتر از گذشته یك مسئله را حل كنیم. در عین حال استارت آپ ها اشتغال آفرین هم هستند و به اقتصاد مقاومتی كمك می كنند.
نیزی افزود: استارت آپ ها، سازوكارهای سنتی برای حل یك مشكل را به چالش می كشند. سازوكارهای سنتی ممكن است در طول زمان دچار فساد هم شده باشند. راه حل ایجاد شده توسط یك استارت آپ می تواند بیشتر متناسب با نیاز مردم باشد. بطور مثال بسیاری از استارت آپ ها، در حوزه های مختلف، واسطه ها و دلالان را از چرخه اقتصادی حذف كرده اند. از همین رو، با رویكرد نوآورانه استارت آپ ها، بسیاری از مفسده ها از بین می روند و فرایندهایی در رقابت باقی می مانند كه اتفاقا توانسته اند سازوكار سنتی كسب و كار را برهم بزنند. از همین رو استارت آپ ها یكی از ابزارهای مناسب برای جایگزینی با مكانیزم های سنتی هستند.
وی اضافه كرد: به همین علت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری بر این باور است كه عمده اعتراضات به فعالیت استارت آپ های جدید، از سوی افراد دارای رانتی مطرح می شود كه منافعشان مورد هجمه واقع شده است. از همین رو یكی از اقدامات معاونت علمی و فناوری، مقابله با اعتراضاتی از جنس رانت و لابی است. هرچند برخی مواقع ممكن اعتراضاتی نیز به حق هم باشد.

**چالش های اصلی پیش روی فناوری های نرم و هویت ساز
دبیر ستاد فناوری های نرم و هویت ساز در پاسخ به این سوال كه مشكلات اصلی پیش روی استارت آپ ها و فناوری های نرم و هویت ساز چیستند؟ گفت: این زیست بوم 5 مشكل اصلی دارد كه با رفع آن ها اتفاقات خوبی در كشور خواهد افتاد.
وی اولین چالش را عدم تناسب فرایندها و درك درست سازمان امور مالیاتی از حوزه استارت آپ ها در كشور دانست و افزود: سازمان امور مالیاتی با فضاهای جدید استارت آپی آشنا نشده و سازوكارهای بررسی پرونده های مالیاتی در حوزه استارت آپ ها، به روز نیست.
نیری دومین چالش پیش رو در حوزه استارت آپ ها را ناظر بر نظام ها و فرایندهای حاكم بر حوزه سازمان تامین اجتماعی دانست و گفت: شرایط شركت های استارت آپی و كارآفرینان با قوانین حاكم بر تامین اجتماعی همخوانی ندارد و نظام تامین اجتماعی كشور باید قواعدی جدید را برای پوشش هرچه بهتر بیمه این شركت ها وضع نماید.
نیری یادآوری كرد كه اخیرا تفاهم نامه ای با سازمان تامین اجتماعی در همین خصوص امضا شده است؛ اما تا انجام تغییرات، زمان نیاز است.
دبیر ستاد فناوری های نرم و هویت ساز، سومین چالش پیش روی اقتصاد استارت آپی را مدیران برخی كسب و كارهای سنتی، انجمن ها، اتحادیه ها و سازمان های دولتی دانست كه با تعریف مجوزهای جدید وخلق الساعه مانع از شكل گیری كسب و كارهای استارت اپی می شوند و با شكایت از استارت آپ ها، فعالیت آن ها را با چالش مواجه می كنند.
وی چهارمین چالش را عدم بلوغ نظام سرمایه گذاری در این حوزه دانست و گفت: نوپا بودن این زیست بوم، بروز برخی تلاطم ها در اقتصاد و وابستگی اقتصاد كشور به نفت باعث می شود كه سرمایه گذاران از سرمایه گذاری در این حوزه بهراسند.
نیری، كمبود نیروی انسانی كیفی و متناسب با این حوزه را پنجمین چالش پیش روی شركت های استارت آپی برشمرد و افزود كه از یك طرف دانشگاه ها در این زمینه چندان موفق نبوده اند و از طرف دیگر هم رویكرد مدرك گرایی مانع از توسعه نیروی انسانی مطلوب شده است.
وی به گسترش مهارت گرایی در كشور اشاره كرد و گفت: اخیراً نیروهای در شركت های استارت آپی به كار گرفته می شوند كه فاقد مدرك دانشگاهی هستند؛ اما مهارت دارند، امری كه در شركت هایی همچون گوگل و آمازون هم رایج بوده و نشان می دهد كه مهارت بسیار مهمتر از مدرك است.
دبیر ستاد فناوری های نرم و هویت ساز افزود: این ستاد برنامه دارد تا برای مهارت افزایی افراد با كمك بخش خصوصی اقداماتی صورت دهد. آزمون استخدامی «فناورد» یا شكل گیری «بوت كمپ ها»، از جمله برنامه ها اجرا شده توسط این ستاد برای مهارت افزایی در افراد است.

** برنامه خلاق ستاد و تلاش برای گشودن مسیرها نو
دبیر ستاد فناوری های نرم و هویت ساز، در پایان گفت: در معاونت علم و فناوری برنامه هایی گسترده برای حمایت از شركت دانش بنیان پیگیری می شود و در نتیجه همین برنامه ها بوده است كه ما امروز بیش از 3500 شركت دانش بنیان ثبت شده در كشور داریم؛ اما این حمایت ها نمی توانست به دو گروه از شركت ها كمك كند: گروه اول شامل شركت استارت آپی خدمات محور بودند كه روش جدید عرضه می كردند و گروه دوم شركت های فعال در حوزه صنایع فرهنگی و خلاق بودند كه تحت پوشش معاونت قرار نمی گرفتند. از پایان سال گذشته برنامه جدیدی در معاونت علمی تحت عنوان «توسعه زیست بوم شركت های خلاق» طراحی شد كه مخاطب آن شركت های فعال حوزه صنایع فرهنگی و شركت های استارت آپی كسب و كارهای خدماتی آی تی محور هستند.
نیری افزود: این برنامه سه هدف را دنبال می كند: اولین هدف رفع موانع و تسهیل گری برای كسب و كارهایی مورد نظر از طریق گفتمان سازی و ترویج و معضلات است. دومین هدف تلاش برای تبدیل این برنامه به یك برنامه ملی و همكاری با دستگاه های دیگر همچون وزارت تعاون، كار و رفاه اجتماعی و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است تا استارت آپ ها از خدمات این دستگاه ها نیز بهره مند گردند. سومین هدف: تخصیص حمایت هایی معاونت علمی وفناوری به شركت های خلاق است. حمایت هایی نظیر یارانه، دوره آموزشی، بحث تسهیلات سربازی، در اختیار قرار دادن امكان اداری و مانند آن.

** استارت آپ ها، فناوری های نرم و آینده پیش رو
ستاد توسعه فناوری های نرم و هویت ساز، راهی را آغاز كرده است كه طی كردن آن بطور حتم، بدون همراهی سایر دستگاه ها ممكن نیست. به ویژه آنكه چنین فناوری هایی برهم زننده و انقلابی هستند.
از آغاز فعالیت استارت آپ های حوزه فناوری و ارتباطات، مدت زمان چندانی نمی گذرد. استارت آپ هایی كه در حوزه هایی همچون برقراری ارتباطات اجتماعی، حمل و نقل درون شهری، خرید و فروش كالا، گردشگری، فرهنگ و رسانه، تبلیغات و خرید و فروش كالای دست دوم، آموزش كودكان، خرید و فروش بلیط، رزرو هتل، معرفی محصولات مختلف و نقد آن و ده ها بخش دیگر، راه خود را آغاز كردند و اغلب از همان روزهای اول با موجی از انتقاد و حتی تخریب مواجه شدند؛ اما به مسیر خود ادامه دادند و در شرایط تحریم، باعث شدند تا هزاران فرصت شغلی در كشور ایجاد شده و بخش بزرگی از واسطه ها در بازار حذف شوند.
امروز راه چنین شركت هایی بسیار هموارتر از گذشته است؛ اما هنوز نمایندگان بخش سنتی و قدیمی تجارت و صنعت در كشور، به این باور نرسیده اند كه استارت آپ ها، یك فرصت هستند نه یك تهدید و به نظر می رسد نقش معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و ستادهای آن، كه خود بخشی جوان و نوپا در دولت است؛ در این رشد و توسعه، غیرقابل انكار است. حال باید دید در روزهایی كه شمشیر تحریم ها به روی ایران كشیده شده است، سپر اقتصاد مقاومتی تا چه اندازه می تواند با فعال شدن این حوزه نو در اقتصاد كشور؛ تقویت و ضربه تحریم ها را دفع نماید.
پژوهشم**ب-س**1552