بازگشت آرام به زندگی

ش شبانه استان كرمانشاه راس ساعت 21:48:16 روز یكشنبه 21 آبان 1396 برای بیش از 40 ثانیه به جهنم تبدیل شد؛ جهنمی كه گرچه برای بیشتر كرمانشاهی ها زود تمام شد، اما ده ها هزار خانواده را به خاك سیاه نشاند.
فرو ریختن ستون های شهر، فرصت فكر كردن به بسیاری را نداد و در كمتر از یك دقیقه هزاران ستون و سقف فرود آمد و نفس 620 تَن را برای همیشه گرفت و 12 هزار و 386 تَن را نیز مجروح و زخمی كرد.
بسیاری از كسانی كه از تكانه های 7.3 ریشتری و خشم ترسناك زمین جان سالم به در بردند، تا مدت ها یا در شوك بودند یا به عزای نزدیكانشان نشستند. مانند خانواده مرادبیگی از اهالی محله فولادی سرپل ذهاب كه 11 عزیز خود را از دست داد.
10 شهرستان و یك هزار و 930 روستای استان كرمانشاه از این حادثه خسارت جدی دید، هرچند عمق فاجعه در سرپل ذهاب، ثلاث باباجانی، دالاهو، قصرشیرین و گیلانغرب بیش از بقیه بود.
وقوع زلزله برای كرمانشاه نه فقط تخریب 36 هزار خانه و خسارت به 67 هزار واحد مسكونی كه بیش از 10 هزار میلیارد تومان ضرر بود.

** از اسكان اضطراری تا آغاز بازسازی
مرحله اسكان اضطراری در چادر و اسكان موقت در كانكس با وجود ضعف هایی كه داشت، یك تجربه موفق بود چنانچه به گفته استاندار كرمانشاه حدود 19 هزار كانكس طی 2 ماه در اختیار زلزله زدگان قرار گرفت در حالی كه بسیاری از خانوارها هم ترجیح دادند به جای كانكس معادل ریالی آن(پنج میلیون تومان) را دریافت كنند تا بتوانند جایی را اجاره كنند.
'هوشنگ بازوند' البته عنوان كرد: بسیاری از كسانی كه از دولت پول كانكس را دریافت كرده بودند، كانكس های اهدایی مردم را هم گرفتند؛ كانكس هایی كه بخشی از آنان كیفیت لازم را نداشت و در باد و توفان واژگون شد اما در نهایت همه آنها به پای دولت نوشته شد. طبیعی بود كه كانكس یك یا 1.5 میلیون تومانی استحكام كانكس هفت تا 7.5 میلیون تومانی دولت را نداشته باشد.
آواربرداری و آغاز مرحله بازسازی تقریبا از دی ماه 1396 آغاز شد، اما پیشرفت آن بسیار كند بود. مهمترین دلیل كندی كار پیچ و خم های اداری و مدیریتی در نظام مهندسی، شهرداری ها و بانك ها در طراحی، صدور مجوز ساخت و پرداخت تسهیلات بود. با این حال از اردیبهشت 1397 بازسازی سرعت بیشتری گرفت.
باتوجه به تفاوت میزان خسارت های وارد شده، واحدهای مسكونی به پنج سطح تخریبی نوع یك (ریزش بیش از 50 درصدی) و دو (خسارت كم به سقف و ستون)، تعمیری نوع یك، دو و سه (براساس شدت خسارت به غیرسازه) تقسیم‌بندی شد و خدمات و تسهیلاتی كه به آنان ارائه شد، كاملا متفاوت بود.
طی ارزیابی های بنیاد مسكن انقلاب اسلامی كرمانشاه 21 هزار و 200 واحد مسكونی در زلزله تخریبی نوع یك، حدود 15 هزار واحد نیز تخریبی نوع 2 محسوب شدند. این تقسیم بندی گرچه یك ابتكار مثبت و برنامه ریزی شده بود اما بخشی از اعتراض های اولیه به همین دلیل رخ داد و زلزله زده ها به ویژه تعمیری ها و تخریبی های نوع 2 از تقسیم بندی صورت گرفته و كاهش تسهیلات دریافتی خود ناراضی بودند.
البته بازوند در گفت وگو با ایرنا گفت: در هیچ یك از زلزله ها برنامه ای برای بازسازی واحدهای مسكونی تخریبی نوع 2 وجود نداشته است اما به مالكان این واحدها تسهیلات بازسازی دادیم طوری كه بسیاری از آنها علاوه بر تعمیر خانه خسارت دیده خود، اقدام به ساخت واحدی جدیدی نیز كردند.

** تسهیلات كم سابقه
دولت برای تسریع در بازسازی ویرانی ها تسهیلات گسترده ای درنظر گرفت كه برخی از آنها كم سابقه بود.
به گفته استاندار كرمانشاه، زلزله تاكنون 10 هزار و 300 میلیارد تومان بار مالی برای دولت داشته است كه اگر مرحله دوم امهال هم اجرایی شود باید هزار و 500 میلیارد تومان دیگر هم به این مبلغ افزود.
بازوند افزود: دولت تاكنون هشت هزار و 613 میلیارد تومان وام 15 ساله چهار درصدی به زلزله زدگان پرداخت كرده كه مابه التفاوت سود آن تا 18 درصد را كه 2 هزار و 900 میلیارد تومان است، خودش باید به بانك مركزی پرداخت كند. همچنین 990 میلیارد تومان كمك بلاعوض به زلزله زدگان پرداخت شده است.
رئیس ستاد بازسازی مناطق زلزله زده استان كرمانشاه هم به ایرنا گفت: دولت در مجموع 73 میلیون تومان در قالب تسهیلات و بلاعوض به صورت نقدی به هر خانوار پرداخت كرده كه این مبلغ برای هر طبقه مسكونی است و اگر خانواری یك واحد سه طبقه را از دست داده است، این مبلغ سه برابر شده است. در كنار این كمك های نقدی، بنیاد مستضعفان متعهد شده 175 هزار تن سیمان مورد نیاز مناطق زلزله زده را به صورت رایگان تامین كند كه تاكنون 125 هزار تن آن وارد منطقه شده و مابقی نیز به تدریج وارد می شود.
'رضا خواجه ای' به توزیع آهن آلات ارزان قیمت نیز اشاره كرد و افزود: بنیاد مسكن 20 تن سیمان و 170 هزار متر تیرچه بتنی به صورت ارزان قیمت در مناطق زلزله زده توزیع كرده است.
'مهرداد سالاری' معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار كرمانشاه گفت: دولت همچنین پی كنی، طراحی نقشه و صدور مجوز ساخت واحدهای تخریبی را رایگان كرد و خودش هزینه آنها را به سازمان نظام مهندسی و شهرداری ها پرداخت كرده است.
مردم سراسر كشور نیز تاكنون 265 میلیارد تومان كمك غیرنقدی و 89 میلیارد تومان هم كمك نقدی به زلزله زدگان استان كرمانشاه كرده اند. از این 89 میلیارد تومان، 67 میلیارد از طریق هلال احمر و 22 میلیارد تومان هم به واسطه چهره های مشهور از جمله 'علی دایی'، 'نرگس كلباسی' و 'صادق زیباكلام' بوده است.

** شوك گرانی و واحدهای نیمه كاره
دولت و بنیاد مسكن واحدهای تخریب شده را تا مرحله نصب چارچوب درها و پنجره تكمیل می كنند و دیگر مراحل شامل كاشی كاری، سفید كاری و غیره بر عهده زلزله زدگان است؛ هزینه ای كه تامین آن برای بخشی از شهروندان سخت است بویژه كسانی كه پس از زلزله منبع درآمد خود را از دست داده اند.
اما تعدادی از واحدهای نیمه كاره در شهرهای زلزله زده استان كرمانشاه از مرحله اسكلت فراتر نرفته اند طوری كه شهر سرپل ذهاب مملو از چارچوب های فلزی چند طبقه است كه به گفته مالكان، اعتباری برای تكمیل آنها در دست نیست.
اكنون مهمترین مشكل و دغدغه این زلزله زدگان كه سبب گله مندی آنها شده، موانع تكمیل این واحدهای نیمه تمام است. گزارش های میدانی ایرنا حاكیست كه تسهیلات دولتی كفاف تامین سایر مصالح ساختمانی را نمی دهد. مالكان این واحدهای چند طبقه نیمه كاره همچنان در كانكس های سطح شهر و كنار اسكلت ساختمان خود زندگی می كنند. بسیاری از آنها مدعی اند كه همه تسهیلات دریافتی دولت را هزینه كرده اند اما با وجود اینكه داشته های خود را هم روی آن گذاشته اند فقط توانسته اند اسكلت بنا را عَلم كنند و دیگر پولی برای تكمیل آن ندارند.
خانم حسینی كه همسرش در زلزله مصدوم و زمینگیر شده به خبرنگار ایرنا گفت: 'نه فقط وام دولت كه هرچه خودمان هم داشتیم خرج كردیم اما فقط توانستیم این آهن ها را بالا ببریم. او با دست به اسكلت فلزی سه طبقه ای اشاره می كند كه كمی از كانكس‌اش فاصله دارد و به نظر می رسد از دو سه ماه پیش دست نخورده است.
حسین 30 ساله هم كه به همراه همسر و نوزادش همچنان در كانكس های سرپل ذهاب زندگی می كند، تاكید كرد كه 'اگر دولت به یاری ما نیاید باید فقط به تماشای این اسكلت ها بنشینیم و تا سال های سال در كانكس زندگی كنیم.'
میرزایی، دیگر ساكن كانكس در سرپل ذهاب گفت: شاید پیش از گرانی مصالح امیدی به تكمیل این خانه های نیمه كاره بود اما با این قیمت های گران آن امید هم از دستمان رفت.
جهش تورمی و گران شدن مصالح در تابستان 97 مهمترین عامل خالی شدن دست مالكان و ایجاد انبوه واحدهای نیمه كاره است، تورمی كه استاندار كرمانشاه هم از آن به عنوان 'یك زلزله 6 ریشتری' جدید در مناطق زلزله زده یاد می كند. 'به عنوان مثال آهن به یك باره از كیلویی 2 هزار و 100 تومان به چهار هزار و 700 تومان افزایش یافت.'
معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار كرمانشاه هم با اشاره به نوسان های بازار و افزایش قیمت مصالح ساختمانی، گفته است كه درخواست مردم برای افزایش كمك های اعتباری به حق است و دولت افزایش كمك ها را بررسی می كند.
البته استاندار كرمانشاه قولی در این زمینه نداد و گفت: علت ساخت و سازهای نیمه كاره 'تخلف از پروانه و اضافه ساخت' است.
بازوند افزود: معدل طبقات ساختمان در شهر سرپل ذهاب پیش از زلزله 1.2 طبقه بوده اما این عدد پس از زلزله به 3.8 طبقه رسیده است یعنی ارتفاع ساختمان ها بیش از 2 طبقه بالاتر رفته است. در واقع بسیاری از زلزله زدگان كه در گذشته ساختمانی یك یا دو طبقه داشته اند، در مرحله بازسازی تصمیم گرفته اند كه ساختمانی سه یا چهار طبقه بسازند. در این شرایط طبیعی است كه تسهیلات پرداختی دولت برای یك ساختمان یك یا دو طبقه نمی تواند پاسخگوی تكمیل سه یا چهار طبقه باشد.
وی همچنین گفت: فقط در شهر سرپل ذهاب 9 هزار و 600 پروانه ساخت صادر شده است در حالی كه واحدهای تخریب شده در زلزله حدود هفت هزار واحد بوده است. به عبارت دیگر بسیاری از دیگر شهروندان ترجیح داده اند كه از این فرصت برای نوسازی و ساخت و ساز جدید استفاده كنند.
معاون عمرانی استانداری هم گفت: كمك های دولت برای ساخت و مقاوم سازی واحدهایی 80 و 90 متری است و براساس برآوردهای ما این كمك های بلاعوض و تسهیلات پرداختی برای چنین واحدهایی كفایت می كند اما چنانچه كسانی بخواهند با همین مبالغ واحدهایی با متراژ بیشتری بسازند طبیعی است كه كفایت نمی كند. به طور مثال اگر فردی یك واحد مسكونی چهار طبقه داشته و خسارت به آن وارد شده به ازای هر طبقه 73 میلیون تومان پرداخت می شود اما اگر فردی یك طبقه داشته علاوه بر پرداخت خسارت آن یك طبقه دولت 40 میلیون تومان تسهیلات ارزان قیمت برای ساخت یك پیلوت هم به این واحدها پرداخت می كند (به دلیل قانون ایجاد پاركینگ) اما اگر بخواهد ساختمان خود را توسعه دهد باید از جیب خود هزینه كند.
در سالگرد وقوع زلزله و در آستانه فرا رسیدن فصل سرما، آن دسته از زلزله زدگانی كه سرمایه ای دارند با تمام توان مشغول ساخت و ساز هستند تا واحدهایشان را برای زمستان آماده كنند و بار دیگر اسیر باد و باران نشوند. كسانی هم كه پول و اعتباری ندارند، واحدهای نیمه كاره خود را در مراحل مختلف ساخت رها كرده و منتظر كمك بیشتر دولت و اعطای تسهیلات جدید هستند.
بخشی از این افراد كسب و كار قبلی خود را در جریان زلزله از دست داده اند و درآمد قابل اتكایی برای ادامه ساخت و ساز ندارند و اكنون مشخص نیست كه آن دسته از مالكان واحدهای نیمه كاره كه هیچ پولی برای دیوارچینی، زدن سقف، گچ و سفیدكاری و خرید در و پنجره ندارند، تا چه زمانی باید در كانكس ها بمانند.
'محبت جمالی نیا'، فرماندار سرپل ذهاب در این باره گفت: كسانی كه اقدام به اضافه ساخت و احداث ساختمان سه و چهار طبقه كرده اند، حتما سرمایه و توان لازم برای اتمام آن را دارند و خودشان می توانند آن را تكمیل كنند.

** وضعیت مستاجران
مستاجران گرچه خسارت زیادی از زلزله دیدند اما چون مالك واحدهای تخریبی نبودند، تسهیلات بازسازی به آنان تعلق نگرفت. بخشی از مستاجران پس از زلزله راهی شهرهای دیگر كرمانشاه شدند و عده ای نیز همچنان در كانكس و اندكی هم در چادر زندگی می كنند.
مریم 15 ساله از دانش آموزان سرپل ذهابی است كه مدرسه اش در زلزله پارسال تخریب شده و مجبور است راه طولانی تری را برای رسیدن به مدرسه جدیدش طی كند. او گفت: چون مستاجر بودیم هنوز تكلیف مان مشخص نیست و باید در كانكس ها منتظر بمانیم تا اول برای بقیه خانه بسازند تا بعد نوبت مستاجرها شود.
بنابر اعلام ستاد بازسازی مناطق زلزله زده استان كرمانشاه، اكنون (ابتدای آبان 1397) تنها در شهر سرپل ذهاب دست كم چهار هزار نفر هنوز در كانكس زندگی می كنند كه نزدیك 40 درصد از آنها را مستاجران و بقیه را مالكان واحدهای تخریبی و تعمیری تشكیل می دهند.
اخیرا دولت با كمك منابع دولتی تصمیم گرفته است كه در زمین های اطراف شهر برای مستاجران خسارت دیده از زلزله هم مسكن بسازد.
به گفته معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار كرمانشاه، 'برآورد اولیه از تعداد مستاجران در شهر سرپل ذهاب پنج هزار نفر بود كه پس از بررسی های انجام شده تعداد سه هزار و 600 مستاجر تایید شد و اكنون موافقت نامه واگذاری زمین به این تعداد خانوار با سازمان ملی زمین و مسكن و راه و شهرسازی منعقد شده و قرار است زمین هایی به این خانوارها واگذار شود و آنها نیز گروه های ساخت تشكیل دهند و با استفاده از زمین رایگان و وام كم بهره دولت اقدام به ساخت واحد مسكونی كنند.
مهرداد سالاری با بیان اینكه این طرح وارد مرحله اجرایی شده است، گفت: زمین برای اجرای این طرح اختصاص داده شده و خانوارها نیز پالایش شده و در حال تهیه نقشه و مقدمات ساخت واحدهای مسكونی این خانوارها هستیم.
وی از مردم خواست كمك كنند تا توقعات نسبت به دولت بالا نرود چرا كه این عدالت اجتماعی نیست كه فردی مستاجر و فاقد هرگونه ملكی به همان میزانی كه مالك یك واحد كه مسكنش تخریب شده بوده از دولت درخواست كمك كند.
ساخت مسكن برای مستاجران در عین حال كه نیازمند زمان زیادی است ممكن است به خالی ماندن هزاران واحد در شهرها هم منجر شود، زیرا بسیاری از زلزله زدگان به امید اجاره دادن برخی طبقات ساختمان های در حال احداث خود و كسب درآمد، اقدام به اضافه ساخت و بنا كردن ساختمان های سه و چهار طبقه بجای خانه های یك یا دو طبقه سابق خود كرده اند. بنابر این ساخت مسكن برای مستاجران علاوه بر تحمیل هزینه جدید، سبب خالی ماندن بسیاری از واحدهای مسكونی در آینده خواهد شد. بنابراین شاید تصمیم بهتر و زودبازده كمك به تكمیل واحدهای نیمه كاره باشد.

** مسكن مهر در سربالایی
مسكن مهر شهید شیرودی سرپل ذهاب 24 بلوك شامل 576 واحد داشت كه در جریان زلزله ستون و سقف های آن سالم ماند اما بسیاری از دیوارها فروریخت. به تشخیص كارشناسان، سازه سه بلوك هم سست شده بود كه برای بازسازی مجدد، تخریب شد اما بقیه بلوك ها پس از مقاوم سازی تكمیل می شود.
با توجه به حجم محدود خسارت ها در 21 بلوك شهرك شیرودی انتظار عمومی این بود كه مقاوم سازی و تعمیر آنها حتی پیش از سالگرد زلزله به پایان برسد اما عملیات اجرایی چند ماه به طور كلی متوقف بود.
استاندار كرمانشاه درباره آخرین وضعیت پیشرفت این طرح گفت كه 'تا پایان پاییز 1397 شش بلوك مسكن مهر سرپل ذهاب آماده تحویل به مالكان می شود. 15 بلوك هم تا پایان سال تكمیل خواهد شد. سه بلوك تخریب شده هم تا پایان نیمه نخست 1398 تكمیل می شود.'
از سوی دیگر مهندس 'حمید دیمویی' رئیس ستاد معین بازسازی بنیاد مسكن استان اصفهان كه مسئولیت بازسازی مسكن مهر را بر عهده دارد، عنوان كرد كه 'با تلاش سخت و فشرده می توانیم تا پایان سال 97، 6 بلوك و تا نیمه اول 98 هم 15 بلوك را تكمیل و تحویل مردم دهیم. سه بلوك تخریبی هم تا آخر سال 98 آماده می شود.'
این در حالی است كه 'علیرضا شوشتریان' مدیر پروژه مسكن مهر سرپل ذهاب ادامه كار را با مشكلاتی از جمله 'افزایش قیمت مصالح ساختمانی و دستمزد نیروی كار' مواجه و كمك به رفع آن را ضروری دانست.

** آخرین وضعیت بازسازی
استاندار كرمانشاه معتقد است كه سرعت بازسازی مناطق زلزله زده 'بی سابقه' بوده است و گفت: 'یك ماه درگیر اسكان اضطراری و 2 ماه در حال اسكان موقت بودیم و حدود 2 ماه هم بارندگی داشتیم. یعنی در واقع بازسازی و تعمیر بیش از 70 هزار واحد تنها ظرف هفت ماه انجام شده است.'
رئیس ستاد بازسازی مناطق زلزله زده استان كرمانشاه در این باره گفت: تاكنون 18 هزار و 200 واحد مسكونی بازسازی و تحویل مردم شده اند كه تا پایان آبان این عدد به 20 هزار واحد می رسد.
'رضا خواجه ای' درباره وضعیت پیشرفت سایر واحدها اظهار كرد: تاكنون 35 هزار و 635 واحد مسكونی تخریبی پی‌كنی شده و از این تعداد 33 هزار و 101 واحد آرماتوربندی و 32 هزار و 480 واحد هم بتن ریزی شده اند. همچنین 28 هزار و 403 واحد اسكلت بندی و 22 هزار و 459 واحد دیوار چینی شده اند. سقف 23هزار و 327 واحد هم زده شده و گچ و خاك دیوارهای 17 هزار و 446 واحد به اتمام ‌رسیده است. در رابطه با واحدهایی هم كه نیاز به تعمیر دارند، تاكنون كار 59 هزار و 930 واحد زلزله زده آغاز شده و 53 هزار و 703واحد به صورت كامل تعمیر‌‌ شده اند.
پیشتر اعلام شده بود كه بازسازی بخش روستایی مناطق زلزله زده تا نیمه اول سال 97 تمام می شود اما اكنون مدیران اجرایی امیدوارند كه تا پایان اسفند همین سال، جشن تكمیل روستاها را برپا كنند. در بخش شهری هم بعید به نظر می رسد كه بازسازی در نیمه اول سال 1398 تمام شود و احتمالا تا پایان این سال طول بكشد هرچند هنوز تكلیف برخی زلزله زده ها مانند مستاجران و نیز بخشی از واحدهای نیمه كاره روشن نیست.
بر اساس آمار اعلامی ستاد بازسازی مناطق زلزله زده، اكنون پیشرفت فیزیكی واحدهای احداثی روستایی به 85 درصد و واحدهای شهری به 55 درصد رسیده است.
بازسازی مسكن مهر هم به نظر می رسد تا پایان زمستان 1398 به درازا بكشد. البته این پیش بینی ها در صورتی محقق می شود كه گرانی مصالح ساختمانی و دستمزد نیروی كار سبب توقف یا كند شدن سرعت بازسازی نشود.

** محلات مشكل دار
در برخی نقاط شهری به ویژه در سرپل ذهاب هنوز حتی آواربرداری هم انجام نشده است زیرا تعدادی از محلات دچار مشكل الحاق به شهر هستند كه با توجه به مشكلات حقوقی و قضایی، بازسازی آنها آغاز نشده و متوقف مانده است. این محلات در گذشته جزء شهر نبوده و به صورت غیرمجاز ساخته شده اند و چون سند ندارند، مراحل طراحی و صدور مجوز ساخت آنها با مشكل مواجه شده و مالكان آنها بلاتكلیف مانده اند. هنوز هیچ فكری برای این دسته از زلزله زدگان نشده است.
آقای كرمی یكی از این بی خانمان هاست كه از سال گذشته در كانكس زندگی می كند و هنوز خانه ویران شده اش خاكبرداری هم نشده است، گفت: فقط من نیستم كه مشكل سند دارم اما نمی دانیم تا كی باید منتظر حل مشكل مان بمانیم. به هر جایی هم مراجعه می كنیم ما را به جای دیگری پاس می دهند.
به گفته رئیس ستاد بازسازی مناطق زلزله زده كرمانشاه 'در دو محله حاشیه نشین شهر سرپل ذهاب كه روستاهای الحاق شده به این شهر هستند، 50 واحد تخریب شده، اما به دلیل مشكل تملك، شهرداری پروانه آنها را صادر نمی كند تا اقدام به باز سازی كنیم.
رضا خواجه ای همچنین عنوان كرد: سازمان نظام مهندسی نیز در بحث طراحی نقشه و نظارت بر واحدهای زلزله زده دیگر تخفیفی اعمال نمی كند كه این مسئله اعتراض برخی از زلزله زدگان را به دنبال داشته است.'

** جذابیت ماندن در كانكس
سطح شهرهای زلزله زده استان كرمانشاه به ویژه سرپل ذهاب و ثلاث باباجانی هنوز مملو از كانكس و چادر است و به نظر می رسد آمار كانكس ها بسیار بیشتر از آمارهای اعلامی ستاد بازسازی است. گرچه مهیا نبودن واحدهای مسكونی مهمترین دلیل زلزله زدگان برای ماندن در كانكس است اما برای عده ای هم رایگان بودن آب و برق و نپرداختن اجاره یك فرصت و جذابیت فوق العاده محسوب می شود.
تا پایان تابستان 97 آب و برق برای همه زلزله زدگان رایگان بود اما به گفته فرهاد تجری نماینده سرپل ذهاب، قصر شیرین و گیلانغرب در مجلس شورای اسلامی زلزله زدگان از مهرماه قبض دریافت می‌كنند و باید مبالغ را بپردازند.
مجانی بودن آب و برق مناطق زلزله زده سبب رشد تصاعدی مصرف شده به طوری كه سرانه روزانه مصرف آب مردم سرپل ذهاب از 60 لیتر پیش از زلزله به 400 لیتر در سال 97 افزایش یافته است. البته مهمترین دلیل این رشد هفت برابری استفاده از آب شرب برای ساخت و ساز بوده است. همچنین بنابر اعلام مدیرعامل شركت توزیع برق كرمانشاه از زمان وقوع زلزله 21 آبان 96 تا آخر مرداد 97 بیش از 20 میلیارد تومان برق در مناطق زلزله زده استان مصرف شده است.

** بازسازی زیرساخت ها در مراحل اولیه
برآورد خسارات وارده به ساختمان های اداری و زیرساخت های خدماتی در مناطق زلزله زده استان كرمانشاه یك هزار و 200 میلیارد تومان بوده است كه تاكنون /آبان 97 / حدود 700 میلیارد تومان آن تصویب و ابلاغ و بین دستگاه های اجرایی و شهرداری ها توزیع شده است.
البته برخی دستگاه ها مانند آب و برق كه خدمت رسانی آنها اضطراری است از محل منابع داخلی خود بازسازی را شروع كرده اند. استان كرمانشاه فقط تا پایان سال مالی جاری یعنی آخر تیرماه سال 98 فرصت جذب این هزار و 200 میلیارد تومان را دارد.
در بخش كشاورزی هم زلزله به 26 واحد كشاورزی، 318 دامپروری، 168 واحد آبزیان، 13 هزار و 941 واحد دامداری، 16 هزار و 608 دام سبك و 706 راس دام سنگین خسارت زد كه برای بازسازی و جبران آن 600 میلیارد تومان تسهیلات با نرخ چهار درصد در روستاها و 6 درصد در شهرها اختصاص یافته است. به گفته امیر خسروانی مدیركل دفتر امور روستایی استانداری كرمانشاه از این میزان تا آبان 97 فقط 120 میلیارد تومان جذب شده است.
188 خانه بهداشت و 16 مركز جامع خدمات سلامت و سه بیمارستان آسیب دیده هم 64 میلیارد تومان بودجه می خواهد. البته خیران هم در این زمینه بویژه ساخت خانه بهداشت وارد میدان شده اند. بازسازی فاز اول بیمارستان شهدای سرپل ذهاب همچنان در مرحله مقاوم سازی است و احتمالا تكمیل آن تا پایان سال طول بكشد. ساخت فاز دوم این بیمارستان هم كه در جریان زلزله تخریب شده بود، از سوی خیران آغاز شده و در سالگرد زلزله به مرحله اجرای فنداسیون رسیده است.
در بخش صنعتی و تجاری هم 186 واحد و در بخش اصناف نیز پنج هزار و 633 واحد خسارت دیده اند كه بازسازی آنها 400 میلیارد تومان اعتبار می خواهد. برای جبران خسارت 110 مسجد، مصلی و امام زاده نیز 15 میلیارد تومان اعتبار اختصاص یافته است و به زودی عملیات اجرایی ساخت و تعمیر این اماكن مذهبی در مناطق زلزله زده آغاز می شود. در بخش آموزشی روند باسازی سرعت بهتری دارد و به گفته بهزاد كهریزی مدیركل دفتر فنی استانداری كرمانشاه از 78 واحد آموزشی خسارت دیده، 44 مدرسه اول مهر 97 به بهره برداری رسید و 9 مدرسه نیز تا پایان آذر تكمیل می شود.

** كسب و كار در انتظار رونق گذشته
زلزله مهیب 7.3 ریشتری آبان 96 نه فقط خانه و كاشانه كه كار و كاسبی بسیاری از ساكنان مناطق زلزله زده را به هم ریخته و آنان را بیكار یا كم درآمد كرده است. عده ای اندكی هم معلول و خانه نشین شده اند. طبق اعلام سازمان صنعت، معدن و تجارت استان كرمانشاه زلزله حدود هشت هزار میلیارد ریال خسارت به بخش های صنعت و معدن و اصناف وارد كرده است. نرخ بیكاری در استان كرمانشاه حدود 21 درصد است اما آمار بیكاری در شهرستان های زلزله زده استان از مرز 30 درصد هم گذشته است. بنابر اعلام كمیته امداد و بهزیستی استان كرمانشاه پس از زلزله بیش از 11 هزار خانوار جدید باید زیرپوشش كمك های امدادی قرار بگیرند.
البته رونق گرفتن ساخت و ساز در مناطق زلزله زده سبب اشتغالزایی قابل توجهی در منطقه شده است طوری كه به گفته معاون عمرانی استانداری كرمانشاه بیش از 18 هزار شغل در بازسازی ها ایجاد شده است.
مدیركل دفتر فنی استانداری كرمانشاه هم گفت: 11 هزار و 500 شغل مستقیم ایجاد شده كه از این تعداد 2 هزار و 100 نفر مهندس و مابقی نیروی كار ساختمانی هستند. به گفته كهریزی بیش از 90 درصد نیروی كار فعال در مناطق زلزله زده بومی هستند.
این واقعیت قابل كتمان نیست كه رونق داشتن بخش مسكن به صورت مستقیم یا غیرمستقیم سبب پویایی بسیاری دیگر از مشاغل و طبعا درآمدزایی برای اهالی منطقه و استان كرمانشاه می شود اما با توجه محدود بودن دوران بازسازی و نیز جهش تورمی در این بخش، احتمالا به زودی رونق فعلی رو به نزول می گذارد و اگر فكر مناسبی برای رونق تولید و بهبود كسب و كار زلزله زدگان نشود، آنان نه تنها از عهده بازپرداخت وام های دریافتی برنمی آیند كه حتی در تامین معاش روزمره دچار مشكلات جدی خواهند شد.

** امهال در نیمه راه
طبق مصوبه اردیبهشت 97 هیات دولت وام های زیر 50 میلیون تومان خسارت دیدگان زمین لرزه آبان 96 در 9 شهرستان و 2 بخش استان كرمانشاه، از زمان وقوع حادثه به مدت 2 سال مشمول قانون امهال می شوند و نیازی به پرداخت اقساط ندارند و طی این مدت سود و كارمزد وام‌ها را دولت به بانك پرداخت می كند.
برآورد اولیه در استان كرمانشاه این بود كه اصل تسهیلات اخذ شده خسارت دیدگان 2 هزار و 317 میلیارد تومان است كه بار مالی سود و كارمزد 24 ماهه آن 850 میلیارد تومان خواهد بود.
البته وعده اولیه، امهال همه وام های بانكی زلزله زدگان خسارت دیده بود و به همین دلیل بدهكاران ساكن در مناطق زلزله زده هنوز امیدوارند كه خبرهای خوبی از قانون امهال بشنوند.
سرپرست اداره كل مدیریت بحران استانداری كرمانشاه در این باره به ایرنا گفت: بر اساس بررسی های جدید باید سه هزار و 926 میلیارد تومان از تسهیلات پرداخت شده در مناطق زلزله زده استان امهال شود. تاكنون 2 هزار و 317 میلیارد تومان از این تسهیلات امهال شده و برای امهال یك هزار و 609 میلیارد تومان مابقی باید دولت مجوز صادر كند كه پیگیری های لازم در این ارتباط انجام شده است.
به گفته جلیل بالایی، براساس قانون مصوب مجلس افراد خسارت دیده مشمول امهال وام ها به صراحت به تفكیك شهری و روستایی، تولیدی و غیرتولیدی تعیین شده و یكی از معیارهای ما هم برای این امهال ها 103 هزار پرونده تشكیل شده از سوی بنیاد مسكن است.
در این میان عده ای از بدهكاران بزرگ بانك ها هم به فكر سوءاستفاده از قانون امهال افتاده اند. این عده كه بدهی های چند صد میلیونی و چند میلیارد تومانی به بانك ها دارند، درصدد ایجاد پرونده خسارت جزئی به كسب و كارشان و قرار گرفتن در فهرست امهال هستند. البته استاندار كرمانشاه گفته است كه نسبت به پرداخت تسهیلات واحدهای تولیدی زلزله زده سخت گیری و از ایجاد رانت برای برخی افراد جلوگیری می كند: 'بنا نیست كه كارخانه ای كه 20 میلیارد تومان بدهی دارد به دلیل شكستن چند شیشه تسهیلات آن امهال شود.'

** مهار اپیدمی
امداد به مصدومان زلزله از نقاط درخشان خدمت رسانی روزهای پس از وقوع زمین لرزه بود كه سرعت و گستره آن خیره كننده بود. با این حال رها شدگی فاضلاب، انبوه زباله و كمبود آب شرب در مناطق زلزله زده نگرانی های زیادی درباره وقوع اپیدمی در تابستان 97 ایجاد كرد. به ویژه اینكه بیماری سالك یكی از بیماری های بومی منطقه سرپل ذهاب، ثلاث باباجانی و تا حدودی گیلانغرب بوده و انبوه نخاله های ساختمانی و زباله، فاضلاب های روان، گرمای هوا و كمبود سرویس بهداشتی و حمان بسیار مساعدی را برای رشد حشرات و انتقال این بیماری ایجاد كرده بود.
با این حال اقدام های خوبی بویژه در زمینه هدایت آب های سطحی و فاضلاب به خطوط اصلی شبكه جمع آوری و تصفیه خانه، جونده كشی، سم پاشی، مه پاشی، جمع آوری و دفع بهداشتی زباله ها و آموزش عمومی مقابله با سالك و دیگر بیماری های واگیر انجام و سبب شد كه شیوه سالك حتی از سال 96 هم كمتر باشد كه اتفاق خوشحال كننده ای بود.
در شهرستان قصرشیرین ابتلای به بیماری سالك در مقایسه با تابستان سال گذشته 20 درصد كاهش یافت و در سرپل ذهاب هم از 70 مورد در سال 96 با تنها 7 مورد در سال 97 رسید. البته مشكل دفع فاضلاب همچنان در برخی نقاط شهری مناطق زلزله زده ادامه دارد.
زمین لرزه 7.3 ریشتری 21 آبان در 11 كیلومتری بخش ازگله و 32 كیلومتری شهرستان سرپل ذهاب در غرب كرمانشاه رخ داد، اما پس لرزه های آن تاكنون ادامه داشته و از مرز پنج هزار و 300 مورد هم گذشته كه شدت برخی از آنها به 5.9 ریشتر هم رسیده است.
استان 2 میلیون نفری كرمانشاه با مساحت 25 هزار كیلومتر مربعی در غرب كشور واقع شده و دارای 14 شهرستان، 31 شهر و افزون بر 2 هزار و 500 روستای بالای 20 خانوار است.
7444/8066
گزارش از عبدالله الماسی