خالقی فرزند تفكر نوین تجددخواهی مردم ایران است

به گزارش روز دوشنبه گروه فرهنگی ایرنا، امروز سالمرگ روح‌الله خالقی نام‌آورترین چهره موسیقی ایران است؛ چهره‌ای كه بسیار صبر باید پدر پیر فلك را تا مادر گیتی چون او فرزند بزاید.
شاید تاریخ موسیقی ایران، از سالها قبل تا سالهای سال بعد چهره‌ای به تاثیرگذاری و درخشانی روح‌الله خالقی به خود نبیند. بدون تردید او را باید بزرگترین موسیقی‌دان ایران معاصر ایران دانست. زیرا تاثیری كه روح‌الله خالقی در همه زمینه‌های موسیقی از خود برجای نهاده غیر قابل انكار است، شاید مهم‌ترین اثر وی در باور عموم مردم ساخت سرود «ای ایران» باشد اما او در دوران زندگی هنری خویش بیش از دهها تصنیف و سرود از خود به یادگار گذاشته است.
او دارای تالیف متعددی در زمینه آموزش موسیقی است و به واسطه تحصیلات عالیه در زمینه ادبیات قلم بسیار شیوایی داشت. این شیوه نگارش زیبای او بود كه باعث شد تالیفاتش در زمینه موسیقی به راحتی قابل خواندن و فهمیدن باشد؛ از جمله این تالیفات می‌توان به كتاب «نظری به موسیقی» اشاره كرد.
این هنرمند برجسته موسیقی ایران اكثر اصطلاحات موسیقی را به فارسی ترجمه كرده است؛ به عنوان مثال واژه «سازش» را به جای كلمه لاتین «آكورد» مورد استفاده قرار داده است.
روح‌الله خالقی، متولد 1285 در كرمان، هنرمندی بود كه نه تنها به واسطه هنر بی‌بدیل خود بلكه به خاطر اخلاق حرفه‌ای و منش انسانی خود زبانزد هنرمندان همزمان و حتی پس از خود شد. یكی از این هنرمندان، جواد معروفی بود كه كه همیشه از خالقی به عنوان دوست بسیار عزیز و هنرمند بزرگ نام می‌برد و هنگامی كه سر ذوق بود بیشتر به نواختن آثار خالقی می‌پرداخت.
جواد معروفی درباره توانمندی آهنگسازی روح‌الله خالقی می‌گوید: او بسیار زیبا می‌نوشت.
در آثار خالقی بدعت‌هایی دیده می‌شود كه نه تنها به موسیقی ایرانی خدشه‌ای وارد نكرده بلكه تاثیر بسیار مثبتی در روند موسیقی ایرانی هم به جای گذاشته است. تنظیمات موسیقی او به قدری دارای ساختار مستحكم و برخوردار از زیبایی‌شناسی عمیق است كه حتی امروزه پس از گذشت سالها از مرگ وی به عنوان منابع درسی مورد استفاده آهنگسازان قرار می‌گیرد.
مزدا انصاری آهنگساز و نوازنده پیانو درباره خالقی می‌گوید: گام‌های كروماتیك مورد استفاده خالقی و واریاسیون‌های او را اگر نتوان با كلمه بی‌نظیر یاد كرد بدون تردید باید آنها را به عنوان اثاری كم‌نظیر در موسیقی ایرانی به حساب آورد، او با استفاده از گام‌های كروماتیك ثابت كرد كه می‌توان موسیقی خوب نوشت اما این موسیقی ایرانی صدا بدهد. از وی باید به عنوان آهنگسازی یاد كرد كه از هارمونی و اركستراسیون مدرن به شیوه‌ای استفاده كرده كه آثار تصنیف او ایرانی صدا می‌دهد.
حسین دهلوی موسیقیدان برجسته ایرانی درباره این چهره برجسته موسیقی ایرانی می‌گوید: راه خالقی راه درستی بود كه همه ما آن را ادامه دادیم.
در این میان، نظر علیرضا میرعلینقی درباره این چهره درخشان تاریخ موسیقی ایران بسیار جالب توجه و خواندنی است.
به اعتقاد این پژوهشگر موسیقی ایران، روح‌الله خالقی فرزند تجدد موسیقی ایرانی است. او فرزند تفكر نوین بخشی از مردم دگر اندیش و تجددخواه و فرهنگی ایران زمین بعد از دوره مشروطه است. روح‌الله خالقی فرزند قشر متفكری از مردم ایران است كه به جای كاسب، متفكر و به جای آریستوكرات، تكنوكرات تربیت كردند.
به عقیده این موسیقی‌شناس ایرانی سالهاست (به جز یك بازه زمانی محدود از مشروطیت تا شهریور 1320) موسیقی ما از داشتن تفكر اومانیستی محروم بوده و خالقی نماینده هنرمندان این دوره است.
میرعلینقی معتقد است خالقی را اگر برجسته‌ترین هنرمند موسیقی ایران ندانیم بی‌تردید یكی از سه شخصیت برجسته موسیقی ایران است. خالقی هنرمندی بود كه هم به وجه درونیات خود التزام داشت و هم در بُعد بیرونی هنرمندی متعهد بود.
علیرضا میرعلینقی درباره شخصیت خانوادگی این هنرمند بزرگ می‌گوید: «او در دوره‌ای زندگی می‌كرد كه شخصیت پدر و معلم مظهری از قلدری و رعب و وحشت بود. در آن دوره جامعه ما به شدت مردسالار و تحت تحكم و اراده مردان خانواده اداره می‌شد. اما او سال‌ها از زمانه خود جلوتر بود. او پدری مهربان و معلمی دلسوز بود. او مردی بود كه همواره با همسرش با تكریم و احترام زندگی كرده. شاید بتوان گفت از نظر خصوصیات هنری و اخلاقی متاسفانه روح الله خالقی الگویی دست نیافتنی برای هنر موسیقی امروز ماست و تا زمانی كه روحیه كمال‌طلبی در موسیقی‌دانان ایرانی زنده است و تا زمانی كه میل به آرمان‌گرایی و تجددخواهی در بین هنرمندان ما وجود دارد خالقی الگویی تمام عیار خواهد بود.
در انتها باید گفت كه بسیاری از هنرمندان موسیقی ایرانی درباره روح‌الله خالقی در این مورد هم‌عقیده هستند كه آشتی علم و موسیقی ایرانی توسط او انجام شده است. تاسیس هنرستان موسیقی و تربیت افرادی كه بعدها هر كدام به چهره‌های تاثیرگذار و تكرار نشدنی موسیقی ایران تبدیل شدند از جمله دستاوردهای این مرد بزرگ به عنوان معلم بود. در میان شاگردان روح‌الله خالقی، انوشیروان روحانی، فرهاد فخرالدینی، هوشنگ ظریف و حسین دهلوی بیش از همه شناخته شده‌اند.
این هنرمند بزرگ در سال 1344 پس از چند عمل ناموفق بر اثر سرطان معده در سالزبورگ اتریش درگذشت و پیكرش پس از انتقال به ایران در آرامستان ظهیرالدوله تهران به خاك سپرده شد.
از روح الله خالقی سه فرزند به نام‌های گلنوش، فرهاد و فرخ به یادگار مانده است. عبدالحسین سپنتا درباره روح‌الله خالقی شعری با مطلع زیر سروده است :
به پرده‌های پیانو چو خالقی زد دست
به روی نت ز هنر نقش‌آفرین بربست
فراهنگ**ع.ا** 1055