ايران سكاندار مقابله با گرد و خاك در منطقه

بر اساس گزارش هاي سازمان حفاظت محيط زيست و كارشناسان، علل بروز گرد و خاك در شهرهاي مختلف ايران مي تواند متفاوت باشد، اما اصلي ترين دلايل خشكسالي، خشك شدن تالاب ها، رها شدن زمين هاي كشاورزي و مديريت نادرست منابع آبي است.
همچنين تغيير اقليم يكي از دلايل پررنگ بروز اين پديده است كه بر اساس گزارش هيات بين ‌دولتي تغييرات آب ‌و هوايي (IPCC)، مناطقي مانند ايران كه در عرض مياني واقع شده اند با خسارات سهمگين ناشي از تغيير اقليم مواجه هستند.
بيش از ١٧٠ روز در سال توفان هاي گرد و غبار در مناطق جنوب غربي و جنوب شرق كشور به علت خشكسالي هاي طولاني و تغيير اقليم و در عين حال توسعه ناپايدار، اهالي اين مناطق را درگير مي كند، بيمارستان ها هميشه در حالت آماده باش هستند، مدارس تعطيل مي شوند، سيستم هاي برق رساني و ساير امكانات با لايه هاي ضخيمي از گرد و خاك پوشانده و از مدار خارج مي شوند و هزاران نفر به بيماري هاي تنفسي و عفونت ها درگير و بستري مي شوند كه بايد با برنامه ريزي از اين آسيب ها جلوگيري كرد.
منشا گرد و غبار در ايران از دو كانون داخلي و خارجي سرچشمه مي گيرد، كانون هايي در استان هاي خوزستان، ايلام، هرمزگان، سيستان و بلوچستان، اصفهان و تهران منشا داخلي و كانون هايي از عراق، عربستان و حتي صحراي آفريقا منشا خارجي را تشكيل مي دهند.
كانون هاي بحراني فرامرزي توسط مراكز تحقيقاتي و پژوهشي ايران و برخي سازمان هاي بين المللي مانند برنامه محيط زيست ملل متحد ( UNEP ) شناسايي شده است، خوشه هاي فرستنده گرد و خاك در مرز بين عراق و سوريه،عربستان، اردن، صحراي ربع الخالي قرار دارد كه با وزش باد گرد و غبار استان هاي غربي و جنوب غربي ايران را درگير مي كند.
در سطح ملي سازمان حفاظت محيط زيست نهاد هماهنگ كننده حاكميتي در بحث گرد و خاك است و
كانون هاي اصلي بحراني گرد و غبار در سطح ملي شناسايي شده است؛ به عنوان مثال 300 هزار هكتار مناطق بحراني گرد و غبار در اهواز و خوزستان شناسايي شده كه با توجه به توان مالي دولت سالانه بر روي 30 تا 50 هزار هكتار از آنها كارهاي تثبيت انجام مي شود.
از جنبه فرامرزي كه در حوزه بين الملل سازمان حفاظت محيط زيست قرار دارد تلاش هاي زيادي صورت گرفته است؛ با تمام كشورهاي درگير از جمله عراق، سوريه و تركيه به صورت دو جانبه قرارداد و با قطر به صورت چند جانبه Master plan « طرح جامع » تهيه شده است تا كار مهار گرد و غبار با همكاري سازمان هاي بين المللي انجام شود.
در اين ميان نقش انسان ها در بروز چنين پديده هايي غير قابل اغماض است، ' انريك تراديلاس' مدير تخصصي گروه منطقه اي سامانه مشورتي و ارزيابي پيش آگاهي توفان ها، گرد و غبار و ماسه براي منطقه شمال آفريقا، اروپا و خاورميانه در هفتمين كارگاه آموزشي بين المللي مدل سازي و پيش بيني گرد و غبار در اهواز گفت: عوامل انسان ساز در منطقه خاورميانه نقش مهمي در تشديد فعاليت چشمه هاي گرد و غبار داشته اند.
به گفته وي، اين موضوع سوء مديريت منابع آبي را نشان مي دهد كه با تغييرات مختلف قابليت اصلاح شدن است؛ ايران حركت هاي خوبي براي بيابان زدايي انجام داده كه در منطقه قابل ملاحظه است اما از آنجا كه مساله گرد و غبار فرامرزي است لزوم افزايش همكاري منطقه اي با توجه به شرايط سياسي موجود بسيار حايز اهميت است.
همچنين ' يوگوچي دانيلز ' نماينده مقيم سازمان ملل متحد در ايران در نشست تخصصي مشورتي در زمينه همكاري هاي منطقه اي براي ايجاد تاب آوري در برابر حوادث تدريجي شامل توفان هاي گرد و غبار و مديريت اطلاعات براي مقابله با حوادث فرامرزي در آسيا و اقيانوسيه افزود: ايران يكي از بلاخيزترين كشورها در جهان است و بسياري از بلاياي طبيعي از جمله زلزله، خشكسالي، سيل و توفان هاي گرد و غبار در آن اتفاق مي افتد.
وي تاكيد كرد: ايران در اين زمينه تجربيات بسيار ارزرشمندي كسب كرده كه واكنش مناسب به زلزله كرمانشاه در سال گذشته و ساير بلايا، شاهدي بر توان ايران براي واكنش و مقابله با بلاياي طبيعي است.
با توجه به توان و پتانسيل ايران در زمينه مقابله با گرد و خاك، كشورهاي عضو كميسيون اقتصادي اجتماعي سازمان ملل در آسيا و اقيانوسيه «ESCAP» بر اين باورند كه ايران در چند سال اخير اقدامات ارزشمند و قابل تاملي را براي مقابله با اين پديده انجام داده از اين رو در اين زمينه به عنوان كشوري پيشرو در منطقه شناخته مي شود.
اسكاپ درحال حاضر 49 عضو وابسته دارد، برخي از اعضا عبارتند از: افغانستان، استراليا، روسيه، اندونزي، انگليس، بنگلادش، ميانمار، چين، كامبوج، هند،‌ جمهوري اسلامي ايران، ژاپن،‌ مالزي، نپال و فيليپين.
بهمن ماه سال گذشته ايران پيشنهاد ايجاد مركز منطقه اي گرد و خاك را به اسكاپ داد كه در اين راستا در نشست تخصصي مشورتي در زمينه همكاري ‌هاي منطقه‌ اي براي ايجاد تاب‌آوري در برابر حوادث تدريجي شامل توفان، گرد‌ و ‌غبار و مديريت اطلاعات براي مقابله با حوادث فرامرزي در آسيا و اقيانوسيه كه 14 و 15 آبان ماه در هتل اسپيناس برگزار شد؛ براي دومين بار پيشنهاد و ظرفيت ايران براي ايجاد اين مركز مورد بحث و بررسي قرار گرفت.
در اين راستا معاون محيط زيست انساني سازمان حفاظت محيط زيست روز سه شنبه در گفت و گو با خبرنگار علمي ايرنا گفت: اسكاپ مجموعه اي وابسته به سازمان ملل است كه در ارتباط با پديده هايي كه به مرور اتفاق مي افتد مانند خشكسالي ها يا پديده هايي كه سريع اتفاق مي افتند اما نيازمند هماهنگي بين كشورهاي مختلف است، مانند سونامي فعاليت مي كند.
مسعود تجريشي افزود: در اين ميان ايران كشوري است كه با پديده گرد و خاك با شدت دست و پنجه نرم مي كند از اين رو بهمن ماه سال گذشته ايران پيشنهاد داد كه مجموعه اي شكل گيرد تا هماهنگي بين كشورهاي آسيايي يا غرب آسيا را در موضوع گرد و خاك مديريت كند.
وي ادامه داد: سال گذشته نمايندگاني از اسكاپ با سفر به كشور توانايي هاي ايران را در زمينه مقابله با گرد و خاك ديدند و به اين جمع بندي رسيدند كه ايران مي تواند يك نامزد بالقوه و توانمند باشد؛ بر اين اساس اين مركز مي تواند در ايران مستقر شود تا در زمينه پيش بيني، مديريت، آموزش و تمام ابعادي كه مي تواند به مديريت بهتر گرد و خاك كمك كند فعاليت داشته باشد.
تجريشي ادامه داد: سال گذشته ارزيابي ها انجام شد و وزارت امور خارجه و سازمان برنامه بودجه موظف شدند تا هماهنگي هاي لازم را در اين زمينه انجام دهند.
وي به برگزاري نشست تخصصي مشورتي در زمينه همكاري ‌هاي منطقه‌ اي براي ايجاد تاب‌آوري در برابر حوادث تدريجي و مديريت اطلاعات براي مقابله با حوادث فرامرزي در آسيا و اقيانوسيه اشاره كرد و گفت: اين يك نشست مديريتي - علمي بود تا نمايندگان كشورهاي عضو اسكاپ در رابطه با ميزياني ايران از اين مركز، توانايي ها، چالش ها و چگونگي كمك اين مركز به حل مسائل منطقه با تمركز بر غرب آسيا بحث و گفت و گو كنند.
تجريشي با اشاره به اينكه سونامي، گرد و خاك و خشكسالي موضوعاتي است كه منطقه با آن روبرو است، افزود: در اين نشست يك ارزيابي از توانمندي ها، نيازها و چالش هايي كه منطقه با آن روبرو است در قالب گزارشي تهيه و به سازمان ملل ارسال مي شود تا بعد از طي مسير اداري و قانوني اين مركز در ايران مستقر شود زيرا كشورهاي عضو اسكاپ به توانمندي ايران در زمينه مقابله با گرد و خاك اذعان دارند.
وي تاكيد كرد: ايران در زمينه مقابله با گرد و خاك ظرفيت بسيار خوبي دارد اما كارها به صورت جزيره اي انجام مي شود؛ در واقع هر دستگاهي كار خودش را انجام مي دهد، بايد بتوانيم تمام اين ظرفيت ها را در كنار هم قرار دهيم تا به صورت شبكه اي فعاليت كنند.
تجريشي با بيان اينكه اگر اين مركز در داخل كشور شكل گيرد كمك بزرگي در زمينه مقابله با گرد و غبار و شبكه اي شدن فعاليت ها و تجربيات در اين زمينه مي كند، گفت: تنها مشكل اين مركز اين است كه كشورهاي عربي عضو آن محسوب نمي شوند و فقط كشورهاي آسيايي هستند در حالي كه ما در زمينه گرد و غبار با كشورهاي عربي و شمال آفريقا مشكل داريم.
وي افزود: البته اين مركز يك مجموعه بين المللي محسوب مي شود بايد به مجموعه هاي عربي و آفريقايي متصل شود كه البته اين فرايند حدود 2 سال زمان مي برد.
معاون محيط زيست انساني سازمان حفاظت محيط زيست تاكيد كرد: براي كشورهاي عضو اسكاپ نيز ايران به دليل دارا بودن ظرفيت بالاي علمي بسيار مهم است؛ اگر بخواهيم در زمينه پايش كار كنيم تقريبا مي شود گفت ايران تنها كشوري است كه آن ظرفيت علمي را دارد؛ به عنوان مثال در حال حاضر يك ' لايدار ' در زنجان داريم و نصب دومي نيز در اروميه در حال اتمام است، اين ظرفيت تقريبا تا هند و چين وجود ندارد.
تجريشي گفت: لايدار يك ليزر رادار است كه مي تواند از زمين ضخامت توده هاي گرد و خاك و اندازه ذرات را اندازه گيري كند، اين يك ظرفيت بالايي است در حالي كه در منطقه آسيا مثلا از اردن تا چين هيچ ايستگاه زميني وجود ندارد تا ماهواره هاي فعال در اين منطقه را صحت سنجي كند.
وي تصريح كرد: اين ظرفيت براي كشورهاي عضو اسكاپ جالب است و هم اينكه براي آنها حياتي است كه ايران بتواند به اين جمع ملحق شود و هدايت اين فعاليت ها را در قالب مركز منطقه اي گرد و خاك بر عهده گيرد.
معاون محيط زيست انساني سازمان حفاظت محيط زيست تاكيد كرد: در ايران 20 ميليون هكتار اراضي داريم كه درگير گرد و خاك هستند بنابراين براي ما هم بسيار مهم است كه بتوانيم از تجربه ديگر كشورها و ظرفيت بين المللي براي بهبود ظرفيت هاي داخلي استفاده كنيم؛اگر اين اتفاق رخ دهد ايران مي تواند در سطح بين الملي در حوزه گرد و خاك جايگاه خوبي به دست آورد.
وي با بيان اينكه ايران در زمينه گرد و خاك كشوري محور در منطقه مي شود، گفت: ايران مي تواند با كنار هم قرار دادن ظرفيت هاي منطقه با جديت بيشتري به مقابله با پديده گرد و خاك بپردازد.
تجريشي اظهار داشت: به عنوان مثال اتحاديه اروپا چنين مركزي را در اسپانيا دارد؛ بنابراين با راه اندازي اين مركز، ايران مي تواند در آموزش نيروهاي انساني، پايش، رصد پديده ها، تحقيق و توسعه براي غرب آسيا ايفاي نقش كند.
علمي 9014**1440