تند شدن ضربان خشكی در تالاب میانكاله

بازدید میدانی خبرنگار ایرنا در یكی از روزهای پایانی ماه آبان در حالی كه دهها میلیمتر باران طی یك ماه گذشته در مازندران بارید، نشان می دهد كه این بارندگی ها نقش زیادی در جان دادن به تالاب میانكاله نداشته و همچنان خطر خشك شدن این ذخیرگاه آبی بی همتای ایران را تهدید می كند.
حلقه محاصره خشكی بر تالاب میانكاله هر ساله تنگ تر می شود به گونه ای كه این روزها گردشگران و ساكنان محلی قادرند از جاهایی به صورت پیاده و بدون پوشیدن چكمه یا استفاده از دیگر تجهیزات عبور كنند كه تا كمتر از پنج سال پیش تنها محیط بانان در صورت ضرورت آن هم با تجهیزات می توانستند عبور كنند.
بر اساس گزارش های رسمی محیط زیست، در یك دهه گذشته پنج تا هفت هزار هكتار از مساحت 44 هزار هكتاری تالاب بین المللی میانكاله كه زمانی گذر از آن به دلیل پرآبی با قایق امكانپذیر بود، خشك شد و این تنش آبی می رود تا فاجعه زیست محیطی را برای منطقه و كشور در آینده ای نه چندان دور رقم بزند.
اگر چه در ابتدای روی كار آمدن دولت تدبیر و امید طرح احیاء تالاب بین المللی از طریق لایروبی گذرگاه ورودی خلیج گرگان تا میانكاله در دستور كار قرار گرفت، ولی به نظر می رسد این پروژه حیاتی به دلیل تنگنای مالی دولت به كندی پیش می رود.
لایروبی تالاب های محلی حاشیه تالاب بین المللی میانكاله شامل لپوی بزرگ و كوچك، انتقال آب از دریای خزر با ایجاد كانال، لایروبی خلیج گرگان به خصوص كانال ' خزینی ' از طرح های اولیه احیاء بود كه در چند سال اخیر صرفا بخشی كوچكی از این پروژه كه شامل لایروبی تالاب محلی لپوی در دست اجراست و سایر پروژه به نظر می رسد هنوز رنگ اجرایی نگرفته است.
** ظاهر شدن پیامدهای زودهنگام
كاهش آمار مهاجرت پرندگان زمستان و تابستان گذران به عنوان جلوه های مهم طبیعی نخستین پیامدی است كه از هم اكنون در تالاب میانكاله قابل مشاهده است كه در صورت تداوم چرخه گردشگری طبیعی از جمله پرنده نگری در این منطقه را با مشكل جدی مواجه كرده و در نهایت منطقه به مركزی برای تولید ریزگرد تبدیل خواهد شد.
بر اساس آمارهای رسمی در یك دهه گذشته جمعیت پرندگان مهاجر به این منطقه از بیشتر از یك میلیون به 600 تا 700 هزار بال كاهش یافته و كاهش 30 تا 40 درصدی هم ناشی از كمبود ذخیره غذایی بر اثر خشكیدن هر چه بیشتر تالاب بوده است.
رئیس پناهگاه حیات وحش تالاب بین المللی میانكاله در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: سیر تحول خشكی در این ذخیرگاه مهم زیست كره از حداكثر یك دهه گذشته تاكنون روند رو به رشد داشته است، به طوری كه در حال حاضر افزون بر 7 هزار هكتار از مساحت تالاب با خشكی مفرط مواجه شده است.
علی یخكشی دلیل این خشكی را كاهش بارندگی در منطقه، كم شدن آب ورودی به تالاب به دلیل ایجاد آببندان های مجاز و غیرمجاز، پرورش ماهی در مسیر رودخانه های آبریز تالاب دانست و گفت كه این وضعیت كوچ پرندگان مهاجر به تالاب را نسبت به گذشته 15 تا 20 درصد كاهش داد.
وی اضافه كرد: هم اكنون با روند رو به رشد خشكی در تالاب میانكاله باید منتظر روزهای بد و برگشت ریزگرد و از بین رفتن سكونتگاههای دام های موجود در حاشیه تالاب باشیم و این ریزگردها بر كل منطقه تاثیر خواهد گذاشت.
یخشكی گفت: 40 سال پیش بنا بر گفته ساكنان محلی منطقه تردد در تالاب میانكاله از طریق قایق انجام می شد و پرندگان زیادی در تالاب وجود داشتند كه از لحاظ اقتصادی نیز به سود مردم منطقه بود، ولی در شرایط فعلی عمق آب در برخی نقاط تالاب كاهش چشمگیری دارد.
وی افزود: خشكی تالاب میانكاله وكم شدن عمق آن باعث شده تا شكارچیان غیرمجاز از هر سو زندگی پرندگان موجود را تهدید كنند و در قالب طرح های احیاء برای احاطه بیشتر بر رفتارهای غیرمجاز شكارچیان باید مبادی ورودی به میانكاله با حفركانال و جاری كردن آب ایمن سازی شود.
** گم شدن حق آبه میانكاله
نایب رئیس انجمن دوستداران محیط سبز زاغمرز هم دلیل افزایش میزان خشكی در تالاب بین المللی میانكاله را در سال های اخیر علاوه بر كاهش میزان بارندگی، كم شدن حق آبه این تالاب با ایجاد استخرهای پرورش ماهی در مسیر رودخانه ها بیان كرد.
محسن بهرامی به خبرنگار ایرنا گفت: در حال حاضر چند صد حلقه آببندان در روستاهای بالادست فعالیت پرورش ماهی دارند كه تمام این اببندها ها دارای مجوز قانونی هستند و این ها هر میزان آبی را كه وارد منطقه می شود، می چشند و آبی به تالاب نمی رسد.
وی اضافه كرد: اگر بهره برداری كشاورزان از آب رودخانه های منتهی به تالاب میانكاله را به این گروه اضافه كنیم، درصد ناچیزی آب به تالاب می رسد و این كاهش دبی آب ورودی باعث شده تا این زیست كره جهان رو به خشكی برود.
این دوستدار محیط زیست در مازندران راهكار مناسب برای تعیین حق آبه برای میانكاله را توافق با مردم محلی منطقه به خصوص برنجكاران دانست و گفت كه با اطلاع رسانی نسبت به عواقب خشكی تالاب می توان مشاركت مردم را جلب كرد.
بهرامی افزود: در حال حاضر تنها در یكی از روستاهای منطقه 2 هزار هكتار اراضی شالیزاری وجود دارد كه در تابستان سال جاری با وجود كمبود آب به بهره برداری از آب تالاب لپو و رودخانه توسكا كه تامین كننده اصلی آب تالاب بین المللی میانكاله هستند روی آوردند.
** وجود 400 استخر پرورش ماهی در مسیر تالاب میانكاله
معاون فنی اداره كل محیط زیست مازندران بخشی از خشكی سال های اخیر تالاب بین المللی میانكاله را ناشی از كاهش بارندگی و كاهش حق آبه ورودی به این تالاب بیان كرده است.
علی اكبر یداللهی گفت: هم اكنون علاوه بر اراضی كشاورزی حدود 400 استخر پرورش ماهی و آببندان كشاورزی دارای مجوز در مسیر رودخانه های منتهی به تالاب میانكاله وجود دارد كه تمام آب ورودی از بالادست تالاب را می بلعند و اندكی از این آب وارد تالاب بین المللی می شود.
وی افزود: به دلیل نبود قانون برای حمایت از تالاب بین المللی و دریافت حق آبه، برخورد محیط زیست با آببندان داران نیز ما را دچار مشكل می كند.
یداللهی توضیح داد: وقتی قانونی وجود نداشته باشد دستگاه قضایی نیز حكم به نفع كشاورزان و آببندان داران صادر می كند و به همین دلیل قابل پیگیری نیست ولی تلاش داریم تا برخورد قانونی را احیا كنیم و هم اكنون تنها یك پرونده در دستگاه قضایی در دست بررسی است كه امیدواریم با رای به نفع محیط زیست تا حدودی بتوانیم حق آبه تالاب را دریافت كنیم.
در مازندران حدود 800 قطعه آببندان با ظرفیت 200 میلیون متر مكعب وجود دارد كه نیمی از این منابع ذخیره آب با ظرفیت حداقل 100 میلیون متر مكعب در بالادست تالاب بین المللی میانكاله واقع شدند.
** اعتبار 56 میلیارد ریالی برای احیاء
معاون محیط زیست مازندران همچنین گفت: طرح ملی احیاء تالاب بین المللی میانكاله كه شامل خلیج گرگان نیز می شود در دست اجراست كه صرفا برای این تالاب در دو سال اخیر افزون بر 56میلیارد ریال اعتبار تخصیص یافت.
یداللهی اظهار داشت: با این اعتبار در سال گذشته 52 كیلومتر از رودخانه ها و كانال های منتهی به تالاب لایروبی شد و در سال جاری 22 كیلومتر از این مسیر لایروبی خواهد شد كه در مجموع 10 كیلومتر برای سال آینده در دستور كار قرار می گیرد.
وی افزود: اگر چه با لایروبی نهرها و رودخانه های اطراف ورودی آب به تالاب به نسبت گذشته افزایش یافت، ولی باید با تعیین حق آبه سرانه آب این زیستگاه مشخص شود.
یداللهی به اجرای طرح مطالعاتی انتقال آب نكارود به تالاب میانكاله اشاره كرد و گفت كه اگر كارشناسان در طرح مطالعاتی این برنامه را مورد تایید قرار دهند، تا حدودی می توان به حق آبه ثابت رسید و حداقل از شدت خشك شدن تالاب جلوگیری كرد.
تالاب میانكاله بخشی از شبه جزیره ای به همین نام است كه 44 هزار هكتار از مساحت 68 هزار و 800 هكتاری شبه جزیره را تشكیل می دهد.
میانكاله اولین تالاب بین‌المللی ثبت شده در فهرست تالاب‌های كنوانسیون رامسر است كه برابر آمارهای رسمی زیستگاه حدود 200 گونه پرنده مهاجر زمستان و تابستان گذران است.
6982/1899