به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، شكاف در شورای همكاری خلیج فارس با تشدید شكاف میان قطر و برخی كشورهای عرب منطقه در بیش از یك سال و نیم گذشته به شدت افزایش یافته است. تلاش های گوناگون بین المللی برای بهبود شرایط و میانجی گری میان قطر با عربستان سعودی و متحدان آن هم تاكنون راه به جایی نبرده است. حتی برگزاری نشست اعضای شورای همكاری خلیج فارس در ریاض و دعوت رسمی از امیر قطر نیز نتوانست اندكی از بار مشكلات دو طرف را كم كند.
ریاض برای تطهیر خود در افكار عمومی، در اقدامی خارج از عرف از طریق دبیركل این شورا پیام دعوت را برای مقام های قطری فرستاد كه با استقبال سرد دوحه روبرو شد. در مقابل قطر نیز وزیر امور خارجه خود را به این اجلاس فرستاد و به رفتار سعودی ها پاسخی مشابه داد.
** شكاف عمومی در شورای همكاری
نه تنها نشست حدود دو هفته قبل شورای همكاری در ریاض و حضور مقام های قطری در آن گره ای را در مناسبات دو كشور باز نكرد بلكه به تدریج بر تیرگی روابط افزوده هم شد. روزنامه «گاردین» پس از این نشست روابط میان كشورهای عرب حوزه خلیج فارس را متنشنج تر از هر زمان دیگر توصیف كرد و نوشت: شكاف در منطقه خلیج فارس به شدت افزایش یافته است و اكنون برخی از اعضای شورای همكاری، قطر را به ناكارآمد كردن نشست این نهاد متهم می كنند.
البته این گزارش اعتقاد دارد این شكاف زمانی عمیق تر شد كه كشورهای متحد عربستان، دوحه را تحریم كردند. با این حال در حدود 20 ماهی كه از تشدید منازعه میان قطر و عربستان می گذرد دوحه توانست با اتكا به ذخایر مالی عظیم خود، تحریم های ریاض و سه كشور مصر، امارات متحده عربی و بحرین را ناكام كند. این چهار كشور از تابستان سال گذشته محاصره همه جانبه دریایی، هوایی و زمینی را علیه قطر به اجرا گذاشتند.
به نوشته این روزنامه بریتانیایی كویت به عنوان میانجی همیشگی در شورا از همه طرف ها خواست تا اختلافات كنونی را كه انسجام شورا را از بین برده است كنار بگذارند. وی در نشست ریاض حتی تقاضا كرد هر دو طرف حملات سنگین رسانه ای خود را متوقف كنند.
گذشته از این موضوع سطح حضور قطر در این نشست نیز باعث نارضایتی طرف های دیگر شد. در حالی كه نشست ریاض مخصوص سران شش كشور عضو بود و تنها پادشاه عمان پیش از آن اعلام كرد قادر به حضور در نشست ریاض نیست اما امیر قطر نیز در ریاض حاضر نشد و ضربه سختی را به جایگاه عربستان و اعتبار این شورا وارد كرد.
اما به اعتقاد «كریستین اولریخسن» تحلیلگر مسائل منطقه در اندیشكده چتم هاوس، ویژگی های شخصیتی و خط مشی هایی كه از سوی حكام عربستان و امارات دنبال می شود باعث بی اثر و چند پارگی سیاست های كشورهای عرب حوزه خلیج فارس شده است.
وی تاكید كرد: تنش های گوناگونی در میان این كشورها وجود دارد؛ كویت و عربستان، عمان و امارات، قطر و عربستان و ... اختلافات شدیدی دارند. حتی در زمینه سیاست های ابوظبی در یمن و صحرای آفریقا و سواحل اقیانوس هند نیز این شكاف وجود دارد. شرایط به گونه ای شده است كه عمان و كویت در امور منطقه ای همزمان كه از قطر انتقاد نمی كنند حامی رویكردهای عربستان و امارات نیز نیستند. علت آن است كه این دو كشور احتمال می دهند در آینده از سوی سعودی و امارات تحت فشار قرار خواهند گرفت تا همنوا با سیاست خارجی و اهداف ژئوپلتیك این دو كشور رفتار كنند.
تارنمای شبكه تلویزیونی «الجزیره» چندی قبل در یك گزارش تحلیلی با انتقاد از رویكردهای عربستان سعودی در شورای همكاری خلیج فارس عنوان داشت مدت های طولانی است كه دیدار سران كشورهای عضو تنها شكل سمبلیك پیدا كرده و شورا نتوانسته است گامی را در جهت رفع اختلافات و نزدیكی اعضا بردارد.
كارشناس شبكه قطری بر این باور است كه ریاض به صورت سنتی خود را عضو برتر در این شورا می بیند و برای خود نقش رهبری را متصور است تا از این طریق به عنوان یك قدرت منطقه ای مطرح باقی بماند.
**شورایی ناتوان از حل اختلاف ها
شاید همین رویكردهای یكجانبه نگر، متفرق و گاها متناقض باعث شده است كه این شورا با سنی نزدیك به 40 سال، اكنون ماهیت وجودی خود را به عنوان شورایی برای همكاری كشورهای عرب حوزه خلیج فارس از دست بدهد.
در پاسخ به سخنان تند مقام های سعودی و اماراتی علیه دوحه، وزیر امور خارجه قطر به تازگی شورای همكاری را نهادی ناتوان و بی تاثیر توصیف كرد. خبرگزاری «رویترز» آورده است: «محمد بن عبدالرحمان آل ثانی» وزیر امور خارجه قطر روز گذشته در یك نشست بین المللی در دوحه ضمن انتقاد از روندهای موجود در شورای همكاری این نهاد و رهبران آن را افرادی دانست كه «دندان ندارند».
وی در سخنرانی خود در این همایش سالانه خواستار دگرگونی كلی در ساختار اتحادها در میان كشورهای منطقه خلیج فارس شد زیرا اصول حاكمیتی در منطقه را نیازمند نوسازی بنیانی می داند. البته وزیر امور خارجه قطر ابراز امیدواری كرد كویت و دیگر قدرت های منطقه ای بتوانند بحران در خلیج فارس و شورای همكاری را رفع كنند.
تارنمای نشریه The New Arab هم عنوان داشت كه وزیر امور خارجه قطر اعتقاد دارد اتحاد میان كشورهای منطقه نیازمند بازطراحی و اصلاح است تا بتواند در آینده ثبات و امنیت را برای منطقه به همراه داشته باشد.
وی محاصره كنونی چهار كشور علیه دوحه را بر پایه دروغ و تبلیغات رسانه ای برای ایجاد ترس در افكار عمومی توصیف كرد گفت كه این شورا توانی (دندانی) برای مقابله با بحران های منطقه ای همچون وضعیتی كه اكنون بین كشورهای عضو رخ داده است، ندارد. بنابر این شورا نیازمند مكانیسمی است تا همه اعضا همه قوانین آن را رعایت كنند و به آن پاسخگو باشند.
خبرگزاری الجزیره نیز عنوان داشت حتی امیر قطر نیز در پیام خود به نشست دوحه بر وجود بحران میان كشورهای عضو شورا صحه گذاشت. وی برداشتن محاصره را سرآغازی برای حل اختلافات از طریق گفت وگو عنوان داشت.
تلاش های بین المللی گسترده ای برای رفع بحران میان كشورهای عرب حوزه خلیج فارس صورت گرفته است. وزیر امور خارجه رومانی اكنون تلاش هایی را برای برگزاری یك كنفرانس جهت كمك به حل بحران در خلیج فارس در پیش گرفته است. این كشور قرار است از ابتدای سال 2019 ریاست اتحادیه اروپا را برای 6 ماه برعهده بگیرد. جالب اینجاست به نوشته نشریه نیوعرب، اتحادیه اروپا آمادگی خود برای میانجی گری میان قطر و عربستان پیشنهاد داده است اما بحرین به عنوان متحد عربستان اعلام كرد «این بحران ما نیست، بلكه بحران قطر است، بنابراین نیازی به میانجی برای حل مشكلات وجود ندارد».
پژوهش**9130 **1552
تهران- ایرنا- تحلیلگران همگام با مقام های قطری با بیان اینكه شورای همكاری خلیج فارس در حل بحران های داخلی خود ناتوان است، دگرگونی ریشه ای ساختار اتحادها را برای تضمین آینده ثبات و امنیت در منطقه ضروری می دانند.
