برای ششمین سال متوالی باز هم كسری شدید بر شانه های بودجه سعودی در سال 2019 سنگینی می كند؛ دلیل آن هم كاهش قیمت نفت است و استدلال سعودی ها برای این بودجه سنگین به عنوان بزرگترین بودجه تاریخ آن كشور هم مشخص است؛ حركت به سوی اقتصاد و درآمدهای غیر نفتی.
سلمان بن عبدالعزیز شاه سعودی در نشست وزرای این كشور گفت كه انتظار دارد بودجه 2019 به حدود 1.1 تریلیون ریال سعودی (295 میلیارد دلار) برسد (7 درصد افزایش به نسبت بودجه 2018) اما انتظار هم دارد كه درآمدهای عربستان در سال 2019 به 975 میلیارد ریال (260 میلیارد دلار) برسد. به عبارتی دیگر حدود 35 میلیارد دلار كسری بودجه.
*نفت و دیگر هیچ
سعودی ها امید دارند این كسری بودجه را با افزایش قیمت نفت یا با افزایش تولید آن جبران كنند در حالی كه بودجه 2019 در چارچوب چشم انداز توسعه 2030 سعودی تعریف شده است و كلید واژه آن، كاهش اتكا به درآمد نفت است.
یك راه دیگر جبران كسری بودجه در بیانیه وزارت مالی سعودی آمده است: برداشت از حساب ذخیره ارزی از طریق وام.
بر اساس این بیانیه، كسری بودجه سال 2018 سعودی، دو هفته پیش از پایان سال، 136 میلیارد ریال (36 میلیارد دلار) بوده است و در سال 2017 از این هم بیشتر؛ 63 میلیارد دلار.
شش سال است كه سعودی ها با كسری بودجه متوالی دست و پنجه نرم می كنند اما این كسری از سال 2014 تشدید شد؛ زمانی كه قیمت نفت سقوط كرد.
با محاسبه كسری 35 میلیون دلاری مورد انتظار در سال 2019 سعودی ها در كسری بودجه متراكم چند ساله هم با رقمی بالغ بر 313 میلیارد دلار ركورد خواهند زد.
به نوشته پایگاه اقتصادی سوییس اینفو، ناظران بازار نفت پیش بینی می كنند كه قیمت نفت در سال 2019 حدود 60 دلار در هر بشكه به علت افزایش عرضه نفت و كاهش توان اقتصاد جهانی باشد این در حالی است كه در اكتبر سال جاری میلادی قیمت هر بشكه نفت به 85 دلار هم رسید و سعودی ها به لطف گران شدن طلای سیاه، كسری مورد انتظار خود را پایین تر از پیش بینی های قبلی دیدند.
مازن السدیری رئیس مركز پژوهش های اقتصادی «الراجحی كاپیتال» در گفت و گو با العربیه صراحتا می گوید: بودجه 2019 عربستان به نفت 70 دلاری نیاز دارد تا بتواند درآمد نفتی 660 میلیارد ریال سعودی پیش بینی شده در بودجه سال 2019 را با صادرات 7.2 میلیون بشكه در روز پاسخگو باشد.
معنای دیگر حرف السدیری این است كه در صورت صحت پیش بینی ها درباره نفت 60 دلاری در سال 2019 حتی نفت هم، نه تنها نخواهد توانست كسری بودجه مورد انتظار را جبران كند بلكه بر آن خواهد افزود.
خوش بینانه ترین حالت درآمد نفتی در سال 2018 اتفاق افتاد زیرا به گفته السدیری، عربستان پیش بینی درآمد 610 میلیارد ریالی درآمد نفتی را داشت و به رقم 608 میلیارد ریال (باز هم با دو میلیارد ریال كاهش) رسید.
توسل به نسخه های مسكّن مانند افزایش تولید نفت یا برداشت از حساب ذخیره ارزی شاید بتواند حفره های به وجود آمده در بزرگترین بودجه تاریخ عربستان را موقتا پر كند اما هیچ آمار دقیقی وجود ندارد كه نشان دهد عربستان سعودی در چارچوب چشم انداز توسعه 2030 در راستای كاهش اتكا به نفت به موفقیت های چشمگیری دست یافته باشد. البته هنوز چنین انتظاری نمی رود اما افق عربستان چه چیزی را نشان می دهد؟
** آنچه در افق سعودی دیده می شود
اعلام بودجه سال 2019 عربستان سعودی در زمانی انجام شد كه فشارهای دیپلماتیك و بحران در روابط بر سر قتل جمال خاشقچی روزنامه نگار سعودی در كنسولگری عربستان در استانبول تشدید شده است، كنگره آمریكا رسما به این پرونده وارد شده و سرمایه گذاران با تشكیك در اصلاحات ادعایی محمد بن سلمان ولیعهد سعودی، یك چشم را با نگرانی بر تحولات داخلی عربستان و سركوب مخالفان دوخته اند و با چشم دیگر افزایش تنش ها در جنگ یمن را رصد می كنند.
تشكیك و تردید سرمایه گذاران با رنگ باختن اصلاحات بن سلمان به ویژه با قتل خاشقچی در حالی بیشتر شده است كه محمد بن سلمان بارها بخش خصوصی را «شریك راهبردی برای پشتیبانی از رشد اقتصادی در كشور» خوانده است و به سرمایه گذاران به ویژه در طرح های بزرگی مثل بنای شهر هوشمند «نیوم» با 500 میلیارد دلار سرمایه نیاز دارد.
در یمن، عربستان با شدیدترین انتقادات تاریخ خود از سوی سازمان های حقوق بشری با اتهام ارتكاب «جنایات جنگی» روبروست. ده ها هزار تن از زمان دخالت سعودی ها در یمن كشته شده اند كه بیش از 5 هزار نفر آنها را كودكان تشكیل می دهند. 14 میلیون یمنی به علت دخالت ائتلاف سعودی دریمن در خطر مرگ بر اثر سوء تغذیه و گرسنگی هستند و از این تعداد بیش از 5 میلیون كودك یمنی در آستانه مرگ قرار گرفته اند.
مساله ای كه كار را برای سعودی ها دشوار كرده این است كه موفقیت های میدانی در جنگ یمن حاصل نشده و با گذشت نزدیك 5 سال از این جنگ، همچنان خسارت های ائتلاف سعودی رو به افزایش است.
*باتلاق یمن
یمنی ها در روز اول سال چهارم جنگ، قواعد درگیری را با كشاندن جنگ به خاك سعودی ها در جازان و عسیر و نجران تغییر دادند. تمركز آنها نیز بر شلیك موشك های بالستیك بود؛ موشك هایی كه سعودی ها را وادار كرد حتی مكان برگزاری اجلاس فوق العاده سران عرب را از پایتخت (ریاض) به صدها كیلومتر دورتر به مناطق شیعه نشین شرق عربستان در دمام منتتقل كنند.
روز اول سال چهارم جنگ یمن با شلیك 7 موشك از سوی ارتش، كمیته های مردمی و انصارالله یمن به نقاط مختلف عربستان آغاز شد تا بازی قتل عام در یمن تبدیل به خونریزی شدید در بودجه عربستان شود.
شاید سعودی ها این مساله را درك كرده باشند و شاید به همین دلیل در بودجه سال 2019 ظاهرا هزینه های نظامی را كاهش داده اند.
در بودجه سال 2019 سهم بخش نظامی 17 درصد از كل بودجه با رقم حدودا 191 میلیارد ریال سعودی است در حالی كه در بودجه سال 2018 عربستان، بیش از 21 درصد بودجه كل به بخش نظامی اختصاص یافت؛ چیزی حدود 218 میلیارد ریال سعودی.
آیا این تغییر در بودجه نظامی سعودی حاكی از تغییر رویكرد عربستان در مناطق مختلف درگیری است و آیا سعودی ها به فكر خروج از باتلاق یمن با راه حل های سیاسی افتاده اند؟ آیا سایه مذاكرات سوئد و تلاش هایی از این دست برای برون رفت از بحران یمن بر بودجه جدید عربستان افتاده است؟
پاسخ سوالات بالا را زمان تعیین می كند اما قدر مسلم این است كه اقتصاد عربستان و سرمایه گذاری در آن به شدت متاثر از جنگ در یمن است.
بر اساس بعضی گزارش ها، هزینه هر موشك رهگیر پاتریوت سه میلیون دلار است و برای ساقط كردن هر موشك بالستیك حداقل سه موشك پاتریوت لازم است؛ به عبارت دیگر هزینه ساقط كردن هفت موشك بالستیك شلیك شده (در صورت موفقیت عملیات اسقاط) بالغ بر 21 میلیون دلار می شود.
از ماه مارس 2017 تا مارس 2018 صدها موشك كوتاه برد و حدود 100 موشك بالستیك از یمن به سوی عربستان شلیك شده است. به این تعداد، باید پهپادها را هم افزود؛ پهپادی كه هزینه آن ده ها یا صدها دلار است اما ساقط كردن آن میلیون ها دلار از خزانه سعودی را خاكستر كرده است. قراردادهای صدها میلیارد دلاری خرید سامانه های موشكی مانند «اس 400» روسیه و «تاد» امریكایی در این چارچوب قابل ارزیابی است و این مبالغ غیر از صدها میلیون دلار هزینه نگهداری موشك های پاتریوت در مناطق مختلف عربستان سعودی است.
بر اساس گزارش رسانه های غربی، هزینه جنگنده های مشاركت كننده در جنگ یمن نیز به 230 میلیون دلار در ماه می رسد.
نشریه فارن پالسی در این باره نوشت: هزینه دو ماهواره نظامی پشتیبانی كننده جنگ عربستان علیه یمن تنها در 6 ماه اول جنگ به 1.8 میلیارد دلار رسید و هزینه هواپیمای هشدار دهنده (آواكس) 250 هزار دلار در ساعت و معادل 1.1 میلیارد دلار در سال است.
تایمز انگلستان نوشت: هزینه جنگ یمن برای عربستان حدود 200 میلیون دلار در روز است یعنی 72 میلیارد دلار در سال و 216 میلیارد دلار در سه سال. فارن پالسی رقم 725 میلیارد دلار را در 6 ماه اول برآورد كرده است كه شامل قراردادهای نظامی سعودی می شود.
واشنگتن پست در گزارشی می افزاید: تلفات انسانی عربستان سعودی در مناطق جنوبی تا یك سال پیش حدود دو هزار و 500 سرباز و 60 افسر بوده است؛ 650 تانك و صدها نفربر سعودی در مناطق جازان، نجران و عسیر منهدم شده است.
هنوز این سوال باقی است كه آیا بام وسیع بودجه سعودی ها تحمل سنگینی برف های بیشتر را هم خواهد داشت؟
خاورم**9241**1586
تهران-ایرنا- بودجه سال 2019 عربستان سعودی با كسری مورد انتظار 35 میلیارد دلاری روبروست اما در شرایط تشدید فشارهای جهانی بر ریاض درباره موضوعاتی مانند قتل خاشقچی و بحران سرمایه گذاری، تهدیدهای بودجه ای به این خلاصه نمی شود و همچنان، یمن بزرگترین پاشنه آشیل سعودی هاست.
