به گزارش گروه اطلاع رسانی ایرنا، ابـوعبدالله جعفربن محمد مشهور به رودكی نخستین شاعر بزرگ زبان فارسی به شمار می رود كه ۲۵۰ خورشیدی در رودك دیده به جهان گشود. اطلاعات زیادی از وضعیت خانوادگی او وجود ندارد اما همان طور كه از اشعارش برمی آید نشان می دهد كه از اقشار طبقه پایین جامعه بوده است. این شاعر در هشت سالگی قرآن آموخت و از همان زمان به دنیای شعر و شاعری وارد شد.
او دارای ذهنی خلاق و فعال بود و در نواختن انواع سازها تبحر خاصی داشت و از استاد زمان خود ابوالعبك بختیار كه بربط می نواخت، بهره های فراوانی برد تا آنجا كه در این صنعت به استادی رسید و در این عرصه پرآوازه شد.
رودكی شاعری روشن دل به شمار می رفت و شعرهایش چنان زیبا و دل انگیز بود كه هر شنونده ای را محسور خود می كرد. برخی می گویند: «رودكی در قسمتی از زندگانی اش خود، بینا بوده و بعد به علتی كه بر ما معلوم نیست نابینا شده است چنانكه محمود بن عمر بخارایی در كتاب «البساتین الفضلاء و ریاحین العقلا فی شرح تاریخ العقبی» كه در 709 هجری تألیف شده بر این كه رودكی در آخرعمر نابینا شده است هم عقیده بودند.»
این شاعر نزد همه شاعران و ادبیان معاصر خود در خراسان و ماوراءالنهر همواره به بزرگی یاد می شد و شاعرانی همچون دقیقی توسی، كسائی كوفی، فرخی یزدی، عنصری، رشیدی سمرقندی و نظامی گنجوی از او به نیكی و به عنوان سلطان شاعران یاد كرده اند.
نصربن احمد سامانی به دلیل آوازه رودكی او را به دربار سامانی فراخواند. برخی بر این گمانند كه او پیش از نصربن احمد به دربار رفته بود. در آن زمان در حوزه ادبی، علمی، اقتصادی و اجتماعی این منطقه چنان تحولی عمیقی به وقوع پیوست كه برخی از آن دوره به عنوان دوران نوزایی(رسانس) ایرانی یاد می كنند.
** قریحه شاعری، سبك و افكار رودكی
رودكی را می توان از نخستین شاعران تاریخ اسلام دانست. در فنون سخن و انواع شعر همچون «قصیده، رباعی، مثنوی، قطعه و غزل» مهارت داشت. او برای شاهان سامانی شعر می سرود و آن را با چنگ و آواز می خواند.
كامل ترین مجموعه عروض فارسی، نخستین بار در شعرهای رودكی شكل گرفت و در همین شعرهای باقی مانده، 35 وزن گوناگون دیده می شود. این آثار دارای بیانی شیوا و پرنغز است. زبان او، گاه از سادگی و روانی به زبان گفتار نزدیك می شود.
جمله های كوتاه، فعل های ساده، تكرار فعل ها و برخی از اجزای جمله همچون زبان محاوره در آثار رودكی وجود دارد. تخیل این شاعر بسیار غنی و نیرومند است و در شعرهایش پیچیدگی مشاهده نمی شود.
** آثار برجای مانده از رودكی
اشعار او بسیار پندآموز و دارای مضامین حكمی بود. وی را بزرگترین شاعر حكمت سرا می دانند. مهمترین اثر او كلیله و دمنه منظوم است كه در دوره ساسانیان به وسیله برزویه به پارسی ترجمه شد. این اثر داستان هایی رمز آمیز از زبان حیوانات محسوب می شود. شیخ بهایی در كتاب كشكول خود نقل كرده كه منظومه كلیله و دمنه مشتمل بر 12 هزار بیت است. البته این منظومه در دسترس نیست و از میان رفته و تنها ابیاتی كوتاه از آن باقی مانده است.
من موی خویش را نه از آن می كنم سیاه تا باز نوجوان شوم و نو كنم گناه
چون جامه ها به وقت مصیبت سیه كنند من موی در مصیبت پیری كنم سیاه
از دیگر آثار رودكی می‌توان به سندبادنامه اشاره كرد. اثر سند بادنامه هم از اصلی هندی بوده كه در عصر ساسانیان به ایران آمده است.
آن گرنج و آن شكر برداشت پاك وندر آن دستار آن زن بست خاك
آن زن از دكان فرود آمد چو باد پس فلرزنگش بدست اندر نهاد
** اشعار غنایی رودكی
عمده اشعار غنایی رودكی را غزل‌ها و رباعی های وی تشكیل می‌دهند. این شعرها بر پایه دم غنیمت شُمری، خوشی و گذران زندگی استوار است و شباهت زیادی با اشعار هوراسیوس فلاكوس شاعر سرشناس رومی و آناكرئون شاعر یونانی و ابو نواس اهوازی دارد و در حقیقت تجدیدگر راهی به شمار می رود كه از اپیكور آغاز شده و در ایران به رودكی رسیده و از همین راه به دست خیام و حافظ سپرده شده است.
برخی از پژوهشگران، رودكی را بنیانگذار و مبدع قالب رباعی می دانند. تشبیهات و جلوه های رنگارنگ و گوناگون طبیعت در شعر رودكی راه را برای شاعرانی مانند منوچهری دامغانی در وصف طبیعت گشود. یك مورد از تشبیهات معروف رودكی بدین قرار است:
بیار آن می‌كه پنداری روان یاقوت نابستی/ و یا چون بركشیده ابر پیش آفتابستی.
** مدایح رودكی
رودكی نیز مانند بیشتر شاعران، شاعری درباری بود و درمدح و تكریم شاهان و فضلا ابیاتی می‌سرود. مدایح او بیشتر به صورت قصیده هستند. گاهی تنها در پایان قصیده چند بیت در مدح فردی نیز گفته و اضافه می‌شود. مهمترین و معروفترین مدیحه او در مدح «ابوجعفر احمد بن محمد» امیر سیستان است كه با این مطلع آغاز می‌شود:
مادر می را بكرد باید قربان/ بچه او را گرفت و كرد به دندان.
او به جز مدایح سرایی هجویاتی نیز دارد كه البته تعدادشان چندان زیاد نیست. او در مدح بسیار میانه رو بوده است و اثری از تملق و چاپلوسی در آنها نمی‌توان یافت. در شعر رودكی پند و اندرز و سخنان حكیمانه نیز به وفور یافت می‌شود كه همین گونه در شعر كسایی مروزی، فردوسی و ناصرخسرو نیز آمده است. بیشتر پند و اندرزهای رودكی اخلاقی و در زمینه هوشیاری و هشدار است كه خواننده را به پندگیری و عبرت آموزی از جهان وا می‌دارد:
زمانه پندی آزادوار داد مرا زمانه را چو نكو بنگری همه پند است
به روز نیك كسان گفت تا كه غم نخوری بسا كسا كه به روز تو آرزومند است
زمانه گفت مرا: خشم خویش دار نگاه كرا زبان نه به بند است پای دربند است
** سرانجامِ رودكی
سرانجام این شاعر بلندآوازه كه به سلطان شاعران ایران مشهور بود پس از سال ها كوشش در راه اعتلای ادبیات این مرز و بوم در 329 هجری دیده از جهان فروبست و دنیای شعر و ادب را ترك كرد. او را در پنج دِه به خاك سپرده اند.
پژوهشم**9117**2002**9131
تهران- ایرنا- رودكی را آغازگر مسیر پیشرفت ادبیات فارسی می دانند. شاعری كه با آفرینش آثاری ماندگار رهگشای بسیاری از شاعران پس از خود شد و اینگونه به این عرصه حیاتی دوباره بخشید و پویایی و شورآفرینی را برای شعر و ادب به ارمغان آورد.