به گزارش ایرنا، تاریخ گواهی می دهد كه بشر از ابتدای خلقت تاكنون برای رفع نیازهای اولیه و بهتر زیستن خود همواره در فكر ساخت ابزار و لوازم دستی بوده كه این ها در گذر زمان به شكل و شیوه كنونی خود رسیده است.
این صنعت دست از منظر فرهنگی، تاریخی و هویتی دارای جایگاه ویژه ای برای ملت ها است كه بر اساس آن شناخت بهتری نسبت به زندگی نسل های پیشین می توان به دست آورد.
ایران به عنوان یكی از كشورهای غنی از نظر تاریخی، فرهنگی و اجتماعی دارای صنایع دستی گوناگونی است كه بسیاری از آنها شهرت جهانی دارد.
* یادی از دست آفرینه های پدر بزرگ ها و مادر بزرگ ها
صنایع دستی در گذشته نخستین كالایی بود كه در بازار شهرها خودنمایی می كرد و مردم آنها را برای استفاده روزمره خود خریداری می كردند.
یادمان نرفته كه سال ها قبل وسایل و سبدهای حصیری بافته شده به دست پدر بزرگ ها و مادر بزرگ ها در خانه داشتیم كه انواع نیازمندهای خانه و آشپزخانه را در آنها قرار می دادیم، اما اكنون تنها خاطره های آن ها را به یاد داریم.
در استان هرمزگان بسیاری از صنایع دستی كوچك و بزرگ از «سِوِند»، «تَك»، «سِرگ» و «جَهله» گرفته تا صنایع صدفی و چاقوسازی و غیره، جزو صنایع دستی هستند كه خاطراتشان نوازشگر روح انسان مدرن شده است.
بسیاری از صنایع دستی هرمزگان به دست بانوان این دیار ساحلی ساخته می شود كه خود در لباس هایشان بهترین تزیین ها را به كار می برند و آنها را با «گلابتون دوزی»، «بادله دوزی» و «تلی بافی» می آرایند.
** ضرورت حفظ رشته های صنایع دستی درحال فراموشی
چادرشب بافی، سنگ تراشی فومستان و عبا بافی از جمله رشته های صنایع دستی استان هرمزگان هستند كه با وجود قدمت دیرینه و تبدیل شدن به بخشی از هویت فرهنگی اكنون خطر فراموشی آنها را تهدید می كند.
در حال حاضر استاد كاران كهنسال مشغول تولید این صنایع دستی هستند و اگر این ها هم از میان بروند، دیگر چه كسی این رشته ها را ادامه خواهد داد؟
** پیشینه سه هزار ساله جهله سازی در هرمزگان
«جَهله» یكی از وسایل ابتدایی برای نگهداری و خنك كردن آب است كه از گذشته های دور در استان هرمزگان، ساخته و به كار گرفته می شد كه بر اساس داده های تاریخی قدمت آن به سه هزار سال پیش باز می گردد.
امروزه با تغییر سبك زندگی و آمدن ابزار صنعتی مانند یخچال و آبسردكن های برقی كمتر كسی از جهله برای نگهداری آب استفاده می كند ولی برخی گروه های موسیقی آن را به عنوان یك ساز به كار می برند.
یكی از هنرمندان جهله سازی می گوید: جهله سازی را از پدرم فرا گرفته ام و در طول 50 سال گذشته معیشتم بر پایه تولید و فروش جهله و سفال های سنتی استان اداره كرده ام.
علی رحیمی شهواری اظهار داشت: اكنون هم جهله، قلك و برخی دیگر از اشیای سفالی را تولید و برای فروش در بازار میناب عرضه می كنم كه میزان فروش آن نسبت به گذشته كاهش چشمگیری یافته است.
این هنرمند سفالگری سنتی هرمزگان (جَهله سازی) ادامه داد: كم شدن تقاضای خرید جهله و سفال سنتی باعث بی علاقه شدن جوانان برای فراگیری این هنر و صنعت دست شده و اگر محدود صنعتگران سفال سنتی هرمزگان كه از نسل های گذشته باقی مانده اند از دنیا بروند، جهله سازی هرمزگان به فراموشی سپرده خواهد شد.
* ناتوان از عرضه صنایع دستی در خارج استان
یكی دیگر از تولید كنندگان صنایع دستی هرمزگان به خبرنگار ایرنا گفت: توانایی عرضه محصول حصیری خود در بازارهای خارج استانی را ندارم و تنها قادر به فروش آن در بازارهای محلی مانند پنجشنبه بازار میناب هستم كه این فروش پاسخگوی هزینه های تولید هم نیست.
بلقیس رنجبری بیان كرد: متولیان امر باید از توان خود برای ایجاد تعامل بیشتر بین تولید كنندگان صنایع دستی و بازرگانان و فعالان اقتصادی در راستای افزایش میزان فروش و كسب بازارهای جدید برای صنایع دستی استان استفاده كنند.
وی اظهار داشت: اكنون بهترین فصل فروش برای صنعتگر دستی، نوروز است كه مسافران و گردشگران نوروزی به این استان سفر می كنند كه چنین درآمدی برای صنعتگر صرفه اقتصادی نداشته و هزینه های تولید را پوشش نمی دهد.
** اعطای وام راهكار اصلی برای حل مشكل صنعتگران نیست
صنعتگر دیگری كه در زمینه تولید لباس های سنتی هرمزگان فعالیت دارد نیز به خبرنگار ایرنا گفت: مسوولان صنایع دستی باید به جای اعطای وام بانكی، ابتكار دیگری نیز به خرج دهند، زیرا دادن وام صنعتگر را بدهكار می كند.
فاطمه باستانی ادامه داد: جنس های خارجی در استان ساحلی و مرزی هرمزگان با قیمت ارزان تر و كیفیت و تنوع بیشتر در دسترس مصرف كننده است كه صنعتگر برای رقابت و حضور مداوم در این بازار هر روز باید نوآوری در تولید محصول داشته باشد.
** اشتغال 67 هزار هنرمند هرمزگانی در 45 رشته صنایع دستی
معاون صنایع دستی اداره كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان نیز دراین باره گفت:67 هزار صنعتگر در 45 رشته صنایع دستی در هرمزگان مشغول به فعالیت هستند و افزون بر90 درصد صنایع دستی استان به دست بانوان تولید می شود.
سهراب بناوند اظهار داشت: بیشترین شاغلان صنایع دستی در شهرستان های بندرعباس، بندرلنگه، حاجی آباد، میناب، رودان و بندرخمیر هستند.
وی ادامه داد: این معاونت در اندازه توان خود تلاش دارد صنعتگران صنایع دستی هرمزگان در نمایشگاه های استانی و بین المللی شركت كنند ولی محدودیت های ناشی از شرایط اقتصادی را هم باید در نظر گرفت.
معاون صنایع دستی اداره كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان یادآورشد: یكی از تولیدهای مهم صنایع دستی این استان را لباس های محلی بانوان تشكیل می دهد كه به دست زنان هنرمند در خانه ها تولید می شود و مشتری خود را دارد.
بناوند افزود: از طریق ایجاد قفسه های شیشه ای در اداره های دولتی مانند استانداری كه درون آنها صنایع دستی نهاده شده و اهدای صنایع دستی به افراد و شخصیت ها برای معرفی تولیدهای استان اقدام شده است.
به گفته وی، تفاهم نامه ای با اداره كل آموزش فنی و حرفه ای برای آموزش رشته های صنایع دستی منعقد شده كه این می تواند كمكی به حفظ این رشته ها باشد.
معاون صنایع دستی اداره كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان بیان كرد: حضایه بافی (نوار برای تزیین لباس) و جهله سازی از جمله رشته های در حال فراموشی بود كه با برگزاری كارگاه های آموزشی از فراموشی آنها جلوگیری شده است.
بناوند ادامه داد: رشته هایی مانند عبا بافی و چادر شب بافی به دلیل نداشتن صرفه اقتصادی تولید كننده ای ندارد ولی تولید آنها در شهری مانند یزد به صورت كارخانه ای و دستی رونق دارد.
وی اظهار داشت: چاقوی بشاگرد هم كه یكی از بهترین و مرغوب ترین چاقوهای دست ساز كشور است، همچنان تولید كننده دارد.
* صنایع دستی با هدف رویكرد اقتصاد مقاومتی و اشتغال
مدیركل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان نیز دراین خصوص گفت: نگرش ما به صنایع دستی در استان یك مقوله چند وجهی است، از یك طرف می خواهیم كه ارتباط نسل جدید با نسل گذشته برقرار باشد و در بحث هویت یابی جوانان و نوجوانان كار كنیم و از جهت دیگر رویكرد اقتصاد مقاومتی و تامین معیشت و اشتغالزایی را داریم.
رضا برومند افزود: رویكرد و نگرش بَعدی، خلاقیت و كارآفرینی است كه پارسال حدود 2میلیون و 300 هزار دلار صنایع دستی هرمزگان صادر شد و در افزون بر 29 كشور جهان نمایشگاه صنایع دستی توسط فعالان این عرصه برگزار می شود.
به گفته وی، 18 خانه صنایع دستی در هرمزگان راه اندازی شده و چهار مركز صنایع دستی دیگر نیز آماده بهره برداری است.
مدیركل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان یادآور شد: بر روی 45 رشته صنایع دستی كه برگرفته از طبیعت استان به خصوص درخت نخل تمركز كرده ایم تا تولیدهای این استان از استان های دیگر متمایز باشد.
برومند اظهار داشت: 250 شركت صنایع دستی فعال و 70 كارگاه تولید و عرضه صنایع دستی در هرمزگان وجود دارد.
وی با اشاره به این كه سعی شده برنامه آموزش را به عنوان اولویت اول خود قرار دهیم، افزود: به طور میانگین سالانه 800 نفر در هرمزگان آموزش صنایع دستی می بینند و 67 هزار نفر در این بخش فعال هستند.
مدیركل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان در خصوص بازار كار صنعتگران صنایع دستی نیز اظهار داشت: ابتدا خانه های صنایع دستی را در روستاها راه اندازی كردیم و سعی شده در نمایشگاه های مختلف شركت كنیم.
وی در خصوص نمایشگاه های خارجی صنایع دستی هم گفت: در تركیه نمایشگاه دائمی صنایع دستی هرمزگان دایر است و در نمایشگاه های كشورهای حوزه خلیج فارس كه به مناسبت های مختلف برپا می شود، شركت می كنیم.
* آموزش و احیای صنایع دستی حلقه فراموش شده
با وجود اینكه هنوز شماری از صنعتگران هستند كه دراین بخش مشغول خلق آثار هنری بوده ولی بسیاری از افراد مسن و دارای تجربه به سن كهولت رسیده و احتمال فراموشی این صنایع وجود دارد لذا آموزش و احیای این صنایع در استان یك ضرورت اجتناب نا پذیر است.
میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان به عنوان متولی این امر و حامی صنعتگران می تواند دوره های آموزشی فراگیری را برگزار كند كه افراد مختلفی در این رشته ها مثل جهله سازی، حصیر باقی، تور باقی، چادر شب بافی و دهها صنایع دیگر شركت كنند.
نكته مهمتر اینكه بعد از آموزش و تولید این مصنوعات، بازارچه ها و زمینه های فروش آنها در داخل و خارج بیشتر فراهم شود و حتی در مناسبت ها، تجلیل و تقدیرها نیز از این صنایع به عنوان سوغات در سبد خرید ما قرار گیرد.
به طور حتم اگر بحث آموزش و بازآموزی رشته های قدیمی جدی تر گرفته شود ناچار به خداحافظی با این بخش از نشانه های هویتی استان نخواهیم بود.
البته نمایشگاه دائمی صنایع دستی هرمزگان در بندرعباس یا پنجشنبه بازار میناب از بازارهای سنتی این استان است كه هنوز افراد بسیاری برای تهیه نیازمندی های خود از جمله صنایع دستی به آن محل ها مراجعه می كنند.
گزارش از: عزت الله معمارباشی
3219 /6048
بندرعباس - ایرنا - صنایع دستی میراث به جا مانده از گذشتگان و همانند نگین و چشم روشنی خانه ها است كه بخشی از شیوه زندگی پیشینیان را برای ما بازگو می كند.
