به گزارش ايرنا، تاريخ گواهي مي دهد كه بشر از ابتداي خلقت تاكنون براي رفع نيازهاي اوليه و بهتر زيستن خود همواره در فكر ساخت ابزار و لوازم دستي بوده كه اين ها در گذر زمان به شكل و شيوه كنوني خود رسيده است.
اين صنعت دست از منظر فرهنگي، تاريخي و هويتي داراي جايگاه ويژه اي براي ملت ها است كه بر اساس آن شناخت بهتري نسبت به زندگي نسل هاي پيشين مي توان به دست آورد.
ايران به عنوان يكي از كشورهاي غني از نظر تاريخي، فرهنگي و اجتماعي داراي صنايع دستي گوناگوني است كه بسياري از آنها شهرت جهاني دارد.
* يادي از دست آفرينه هاي پدر بزرگ ها و مادر بزرگ ها
صنايع دستي در گذشته نخستين كالايي بود كه در بازار شهرها خودنمايي مي كرد و مردم آنها را براي استفاده روزمره خود خريداري مي كردند.
يادمان نرفته كه سال ها قبل وسايل و سبدهاي حصيري بافته شده به دست پدر بزرگ ها و مادر بزرگ ها در خانه داشتيم كه انواع نيازمندهاي خانه و آشپزخانه را در آنها قرار مي داديم، اما اكنون تنها خاطره هاي آن ها را به ياد داريم.
در استان هرمزگان بسياري از صنايع دستي كوچك و بزرگ از «سِوِند»، «تَك»، «سِرگ» و «جَهله» گرفته تا صنايع صدفي و چاقوسازي و غيره، جزو صنايع دستي هستند كه خاطراتشان نوازشگر روح انسان مدرن شده است.
بسياري از صنايع دستي هرمزگان به دست بانوان اين ديار ساحلي ساخته مي شود كه خود در لباس هايشان بهترين تزيين ها را به كار مي برند و آنها را با «گلابتون دوزي»، «بادله دوزي» و «تلي بافي» مي آرايند.
** ضرورت حفظ رشته هاي صنايع دستي درحال فراموشي
چادرشب بافي، سنگ تراشي فومستان و عبا بافي از جمله رشته هاي صنايع دستي استان هرمزگان هستند كه با وجود قدمت ديرينه و تبديل شدن به بخشي از هويت فرهنگي اكنون خطر فراموشي آنها را تهديد مي كند.
در حال حاضر استاد كاران كهنسال مشغول توليد اين صنايع دستي هستند و اگر اين ها هم از ميان بروند، ديگر چه كسي اين رشته ها را ادامه خواهد داد؟
** پيشينه سه هزار ساله جهله سازي در هرمزگان
«جَهله» يكي از وسايل ابتدايي براي نگهداري و خنك كردن آب است كه از گذشته هاي دور در استان هرمزگان، ساخته و به كار گرفته مي شد كه بر اساس داده هاي تاريخي قدمت آن به سه هزار سال پيش باز مي گردد.
امروزه با تغيير سبك زندگي و آمدن ابزار صنعتي مانند يخچال و آبسردكن هاي برقي كمتر كسي از جهله براي نگهداري آب استفاده مي كند ولي برخي گروه هاي موسيقي آن را به عنوان يك ساز به كار مي برند.
يكي از هنرمندان جهله سازي مي گويد: جهله سازي را از پدرم فرا گرفته ام و در طول 50 سال گذشته معيشتم بر پايه توليد و فروش جهله و سفال هاي سنتي استان اداره كرده ام.
علي رحيمي شهواري اظهار داشت: اكنون هم جهله، قلك و برخي ديگر از اشياي سفالي را توليد و براي فروش در بازار ميناب عرضه مي كنم كه ميزان فروش آن نسبت به گذشته كاهش چشمگيري يافته است.
اين هنرمند سفالگري سنتي هرمزگان (جَهله سازي) ادامه داد: كم شدن تقاضاي خريد جهله و سفال سنتي باعث بي علاقه شدن جوانان براي فراگيري اين هنر و صنعت دست شده و اگر محدود صنعتگران سفال سنتي هرمزگان كه از نسل هاي گذشته باقي مانده اند از دنيا بروند، جهله سازي هرمزگان به فراموشي سپرده خواهد شد.
* ناتوان از عرضه صنايع دستي در خارج استان
يكي ديگر از توليد كنندگان صنايع دستي هرمزگان به خبرنگار ايرنا گفت: توانايي عرضه محصول حصيري خود در بازارهاي خارج استاني را ندارم و تنها قادر به فروش آن در بازارهاي محلي مانند پنجشنبه بازار ميناب هستم كه اين فروش پاسخگوي هزينه هاي توليد هم نيست.
بلقيس رنجبري بيان كرد: متوليان امر بايد از توان خود براي ايجاد تعامل بيشتر بين توليد كنندگان صنايع دستي و بازرگانان و فعالان اقتصادي در راستاي افزايش ميزان فروش و كسب بازارهاي جديد براي صنايع دستي استان استفاده كنند.
وي اظهار داشت: اكنون بهترين فصل فروش براي صنعتگر دستي، نوروز است كه مسافران و گردشگران نوروزي به اين استان سفر مي كنند كه چنين درآمدي براي صنعتگر صرفه اقتصادي نداشته و هزينه هاي توليد را پوشش نمي دهد.
** اعطاي وام راهكار اصلي براي حل مشكل صنعتگران نيست
صنعتگر ديگري كه در زمينه توليد لباس هاي سنتي هرمزگان فعاليت دارد نيز به خبرنگار ايرنا گفت: مسوولان صنايع دستي بايد به جاي اعطاي وام بانكي، ابتكار ديگري نيز به خرج دهند، زيرا دادن وام صنعتگر را بدهكار مي كند.
فاطمه باستاني ادامه داد: جنس هاي خارجي در استان ساحلي و مرزي هرمزگان با قيمت ارزان تر و كيفيت و تنوع بيشتر در دسترس مصرف كننده است كه صنعتگر براي رقابت و حضور مداوم در اين بازار هر روز بايد نوآوري در توليد محصول داشته باشد.
** اشتغال 67 هزار هنرمند هرمزگاني در 45 رشته صنايع دستي
معاون صنايع دستي اداره كل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري هرمزگان نيز دراين باره گفت:67 هزار صنعتگر در 45 رشته صنايع دستي در هرمزگان مشغول به فعاليت هستند و افزون بر90 درصد صنايع دستي استان به دست بانوان توليد مي شود.
سهراب بناوند اظهار داشت: بيشترين شاغلان صنايع دستي در شهرستان هاي بندرعباس، بندرلنگه، حاجي آباد، ميناب، رودان و بندرخمير هستند.
وي ادامه داد: اين معاونت در اندازه توان خود تلاش دارد صنعتگران صنايع دستي هرمزگان در نمايشگاه هاي استاني و بين المللي شركت كنند ولي محدوديت هاي ناشي از شرايط اقتصادي را هم بايد در نظر گرفت.
معاون صنايع دستي اداره كل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري هرمزگان يادآورشد: يكي از توليدهاي مهم صنايع دستي اين استان را لباس هاي محلي بانوان تشكيل مي دهد كه به دست زنان هنرمند در خانه ها توليد مي شود و مشتري خود را دارد.
بناوند افزود: از طريق ايجاد قفسه هاي شيشه اي در اداره هاي دولتي مانند استانداري كه درون آنها صنايع دستي نهاده شده و اهداي صنايع دستي به افراد و شخصيت ها براي معرفي توليدهاي استان اقدام شده است.
به گفته وي، تفاهم نامه اي با اداره كل آموزش فني و حرفه اي براي آموزش رشته هاي صنايع دستي منعقد شده كه اين مي تواند كمكي به حفظ اين رشته ها باشد.
معاون صنايع دستي اداره كل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري هرمزگان بيان كرد: حضايه بافي (نوار براي تزيين لباس) و جهله سازي از جمله رشته هاي در حال فراموشي بود كه با برگزاري كارگاه هاي آموزشي از فراموشي آنها جلوگيري شده است.
بناوند ادامه داد: رشته هايي مانند عبا بافي و چادر شب بافي به دليل نداشتن صرفه اقتصادي توليد كننده اي ندارد ولي توليد آنها در شهري مانند يزد به صورت كارخانه اي و دستي رونق دارد.
وي اظهار داشت: چاقوي بشاگرد هم كه يكي از بهترين و مرغوب ترين چاقوهاي دست ساز كشور است، همچنان توليد كننده دارد.
* صنايع دستي با هدف رويكرد اقتصاد مقاومتي و اشتغال
مديركل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري هرمزگان نيز دراين خصوص گفت: نگرش ما به صنايع دستي در استان يك مقوله چند وجهي است، از يك طرف مي خواهيم كه ارتباط نسل جديد با نسل گذشته برقرار باشد و در بحث هويت يابي جوانان و نوجوانان كار كنيم و از جهت ديگر رويكرد اقتصاد مقاومتي و تامين معيشت و اشتغالزايي را داريم.
رضا برومند افزود: رويكرد و نگرش بَعدي، خلاقيت و كارآفريني است كه پارسال حدود 2ميليون و 300 هزار دلار صنايع دستي هرمزگان صادر شد و در افزون بر 29 كشور جهان نمايشگاه صنايع دستي توسط فعالان اين عرصه برگزار مي شود.
به گفته وي، 18 خانه صنايع دستي در هرمزگان راه اندازي شده و چهار مركز صنايع دستي ديگر نيز آماده بهره برداري است.
مديركل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري هرمزگان يادآور شد: بر روي 45 رشته صنايع دستي كه برگرفته از طبيعت استان به خصوص درخت نخل تمركز كرده ايم تا توليدهاي اين استان از استان هاي ديگر متمايز باشد.
برومند اظهار داشت: 250 شركت صنايع دستي فعال و 70 كارگاه توليد و عرضه صنايع دستي در هرمزگان وجود دارد.
وي با اشاره به اين كه سعي شده برنامه آموزش را به عنوان اولويت اول خود قرار دهيم، افزود: به طور ميانگين سالانه 800 نفر در هرمزگان آموزش صنايع دستي مي بينند و 67 هزار نفر در اين بخش فعال هستند.
مديركل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري هرمزگان در خصوص بازار كار صنعتگران صنايع دستي نيز اظهار داشت: ابتدا خانه هاي صنايع دستي را در روستاها راه اندازي كرديم و سعي شده در نمايشگاه هاي مختلف شركت كنيم.
وي در خصوص نمايشگاه هاي خارجي صنايع دستي هم گفت: در تركيه نمايشگاه دائمي صنايع دستي هرمزگان داير است و در نمايشگاه هاي كشورهاي حوزه خليج فارس كه به مناسبت هاي مختلف برپا مي شود، شركت مي كنيم.
* آموزش و احياي صنايع دستي حلقه فراموش شده
با وجود اينكه هنوز شماري از صنعتگران هستند كه دراين بخش مشغول خلق آثار هنري بوده ولي بسياري از افراد مسن و داراي تجربه به سن كهولت رسيده و احتمال فراموشي اين صنايع وجود دارد لذا آموزش و احياي اين صنايع در استان يك ضرورت اجتناب نا پذير است.
ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري هرمزگان به عنوان متولي اين امر و حامي صنعتگران مي تواند دوره هاي آموزشي فراگيري را برگزار كند كه افراد مختلفي در اين رشته ها مثل جهله سازي، حصير باقي، تور باقي، چادر شب بافي و دهها صنايع ديگر شركت كنند.
نكته مهمتر اينكه بعد از آموزش و توليد اين مصنوعات، بازارچه ها و زمينه هاي فروش آنها در داخل و خارج بيشتر فراهم شود و حتي در مناسبت ها، تجليل و تقديرها نيز از اين صنايع به عنوان سوغات در سبد خريد ما قرار گيرد.
به طور حتم اگر بحث آموزش و بازآموزي رشته هاي قديمي جدي تر گرفته شود ناچار به خداحافظي با اين بخش از نشانه هاي هويتي استان نخواهيم بود.
البته نمايشگاه دائمي صنايع دستي هرمزگان در بندرعباس يا پنجشنبه بازار ميناب از بازارهاي سنتي اين استان است كه هنوز افراد بسياري براي تهيه نيازمندي هاي خود از جمله صنايع دستي به آن محل ها مراجعه مي كنند.
گزارش از: عزت الله معمارباشي
3219 /6048
بندرعباس - ايرنا - صنايع دستي ميراث به جا مانده از گذشتگان و همانند نگين و چشم روشني خانه ها است كه بخشي از شيوه زندگي پيشينيان را براي ما بازگو مي كند.
